Δολοφονία Λαμπράκη: Βάρβαρη, άνανδρη βία

Θορυβώδη και αιματηρά επεισόδια εσημειώθησαν κατά την συγκέντρωσιν των μελών της «Επιτροπής Ειρήνης», που επραγματοποιήθη σήμερον την εσπέραν (σ.σ. το βράδυ της Τετάρτης 22ας Μαΐου 1963) εις την αίθουσαν της Λέσχης Εμποροϋπαλλήλων (σ.σ. της Θεσσαλονίκης), με ομιλητήν τον βουλευτήν Πειραιώς της ΕΔΑ Γ. Λαμπράκην. Ομάδες νέων, ανηκόντων προφανώς εις την άκραν Δεξιάν, που συνεκεντρώθησαν έξωθι της αιθούσης, προέβαινον εις εντόνους αποδοκιμασίας των προσερχομένων εις την συγκέντρωσιν, ωρισμένοι δε εξ αυτών επετέθησαν κατά του κ. Λαμπράκη, τον οποίον και εμωλώπισαν. Ο βουλευτής όμως της ΕΔΑ εισήλθεν εις την αίθουσαν, όπου ωμίλησεν, ενώ έξωθι συνεχίζοντο αι αποδοκιμασίαι.

Μετά το πέρας της ομιλίας και κατά την έξοδον των μετασχόντων εις την συγκέντρωσιν εγένετο εναντίον των νέα επίθεσις, κατά την οποίαν ετραυματίσθη ο βουλευτής Καβάλας της ΕΔΑ Γ. Τσαρουχάς, ο οποίος και κατέπεσεν αιμόφυρτος. Εκλήθη τότε ασθενοφόρον, επί του οποίου και επεβιβάσθη ο τραυματισθείς, αλλά οι συγκεντρωμένοι νέοι της άκρας Δεξιάς έθραυσαν τους υαλοπίνακας του ασθενοφόρου και επεχείρησαν να καταφέρουν και άλλα κτυπήματα κατά του βουλευτού της ΕΔΑ.

«ΤΟ ΒΗΜΑ», 23.5.1963, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Μετά παρέλευσιν ημισείας ώρας, και ενώ ο βουλευτής Λαμπράκης κατηυθύνετο πεζή μετ’ άλλων τεσσάρων ατόμων εις το ξενοδοχείον «Κοσμοπολίτ», τρίκυκλος μοτοσυκλέτα επέπεσεν επ’ αυτού και τον ετραυμάτισε βαρύτατα. Ο τραυματισθείς μετεφέρθη εις νοσοκομείον, όπου και τελεί εν αφασία. Ο κ. Λαμπράκης έχει υποστή σοβαρωτάτην εγκεφαλικήν διάσεισιν, πιθανώς δε και εσωτερικήν αιμορραγίαν, οι δε ιατροί εκφράζουν φόβους διά την ζωήν του.

Ο οδηγός του τρικύκλου δεν συνελήφθη αμέσως. Οι κύκλοι της Αριστεράς ομιλούν περί σκηνοθετημένου ατυχήματος, υποστηρίζοντες ότι το εν λόγω τρίκυκλον ενήργει προηγουμένως ελιγμούς εις την περιοχήν και επέπεσεν επί του βουλευτού κατόπιν υποδείξεως.

«ΤΟ ΒΗΜΑ», 23.5.1963, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Αι αστυνομικαί Αρχαί διεξάγουν ανακρίσεις διά την ανακάλυψιν του οδηγού του τρικύκλου, ως και διά την ανεύρεσιν των πρωταιτίων των επεισοδίων. Αργά την νύκτα συνελήφθη ο οδηγός του τρικύκλου, ονόματι Σπυρ. Γκοτζαμάνης, ετών 35, μεταφορεύς, ο οποίος ισχυρίσθη ότι τυχαίως επέπεσεν επί του βουλευτού Λαμπράκη, τον οποίον και δεν εγνώριζε.

«ΤΟ ΒΗΜΑ», 23.5.1963, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Ως εγνώσθη, εκλήθη νευροχειρουργός εξ Αθηνών διά να ενεργήση χειρουργικήν επέμβασιν επί του τραυματισθέντος βουλευτού της ΕΔΑ.

Αυτά ήταν όσα ανέφερε σε πρωτοσέλιδο άρθρο της η εφημερίδα «Το Βήμα» την Πέμπτη 23 Μαΐου 1963, την επαύριον της αποτρόπαιης δολοφονικής επίθεσης κατά του Γρηγόρη Λαμπράκη, που επέφερε το σοβαρότατο τραυματισμό του και —τελικά— το θάνατό του λίγες ημέρες αργότερα, στις 27 Μαΐου.

Η συνταρακτική είδηση της δολοφονικής απόπειρας κατά του Λαμπράκη προκάλεσε πανελλήνιο αποτροπιασμό. Πολλοί άνθρωποι των γραμμάτων, του θεάτρου και της τέχνης, διερμηνεύοντας το κοινό αίσθημα, έσπευσαν να εκφράσουν την αγανάκτησή τους με δημόσιες δηλώσεις τους. Ορισμένες εξ αυτών φιλοξενήθηκαν στο φύλλο των «Νέων» που είχε κυκλοφορήσει την Παρασκευή 24 Μαΐου. Εκεί, μεταξύ άλλων, διαβάζουμε τα εξής:

Αλέκος Αλεξανδράκης: «Η άνανδρη δολοφονική επίθεση εναντίον των αγωνιστών της ειρήνης βουλευτών Γ. Λαμπράκη και Γ. Τσαρουχά με γέμισε αγανάκτηση. Δεν υπάρχει χαρακτηρισμός που μπορεί να ειπωθή και να μην ωχριά εμπρός σ’ αυτό το ανήκουστο έγκλημα. Το τίμιο ελληνικό αίμα που χύθηκε στους δρόμους της Θεσσαλονίκης ασφαλώς θα πνίξη μια για πάντα τους οργανωμένους τρομοκράτες που κατεβάζουν τα πολιτικά μας ήθη σε ήθη ζούγκλας».

Μάρκος Αυγέρης (σ.σ. ποιητής, θεωρητικός και κριτικός της ελληνικής και ξένης λογοτεχνίας): «Διαμαρτυρόμεθα για το αστυνομικό κράτος που έχει καταλύσει τις δημοκρατικές ελευθερίες και δημιούργησε ένα κράτος παρανομίας και αναρχίας. Διαμαρτυρόμεθα για τις φασιστικές και παρακρατικές οργανώσεις που χρησιμοποιεί σαν όργανα βίας και εγκλήματος κατά των δημοκρατικών πολιτών. Διαμαρτυρόμεθα γιατί στην τελευταία δραστηριότητα του δημοκράτη βουλευτή Λαμπράκη υπέρ της ειρήνης και της ελεύθερης εκδήλωσης των δημοκρατικών αισθημάτων του οι δολοφονικές οργανώσεις με την προστασία του κράτους και μπροστά στα αστυνομικά όργανα απάντησαν με την εκτέλεσή του».

«ΤΑ ΝΕΑ», 24.5.1963, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Κώστας Βάρναλης: «Με αποτροπιασμό κάθε τίμια ελληνική συνείδηση πληροφορήθηκε σήμερα την άνανδρη δολοφονική επίθεση των οργανωμένων τρομοκρατών της Θεσσαλονίκης εναντίον των βουλευτών της αντιπολιτεύσεως Γ. Λαμπράκη και Γ. Τσαρουχά. Καλούμε τους πνευματικούς ηγέτες της χώρας να παρασταθούνε στο λαό στις κρίσιμες αυτές ώρες της ιστορικής του ζωής και να υπερασπίσουνε την τιμή, το μέλλον και την ελευθερία της πατρίδας εναντίον των τέτοιου είδους πολιτικών εγκλημάτων. Και να ζητήσουν όχι μονάχα την τιμωρία των αυτουργών αλλά και την διάλυση των οργανώσεών τους».

Νικηφόρος Βρεττάκος: «Να δολοφονήσαι γιατί προφέρεις την λέξη Ειρήνη. Γιατί με τον τρόπο σου θέλησες να υπερασπίσης ιδανικό, ένα προαιώνιο ανθρώπινο όνειρο, σε μια εποχή που κινδυνεύουν τα πάντα. Αποτρόπαιο έγκλημα! Διαμαρτύρομαι με όλη μου την ψυχή σαν διανοούμενος, σαν Έλληνας και σαν άνθρωπος».

Μάριος Πλωρίτης: «Σύμβολο των ημερών μας: Ο Γρηγόρης Λαμπράκης μιλώντας για την ειρήνη να σκοτωθή από την βάρβαρη, άνανδρη βία. Σύμβολο αλλά και χρέος όλων μας: Όχι μόνον να τιμωρηθούν ανελέητα οι οικτροί αυτουργοί, αλλά και να καταλυθούν αμέσως οι εγκληματικές δυνάμεις που τους εκτρέφουν και τους οπλίζουν».

Γ. Π. Σαββίδης: «Αν αποδειχθή πως ο θάνατος του Λαμπράκη οφείλεται σε δολοφονία, η ελληνική πολιτεία δεν χάνει απλώς έναν θαρραλέο βουλευτή — χάνει και τα τελευταία απομεινάρια της τιμής της».