Ο Γιώργος Λάνθιμος και το σουρεαλιστικό του σύμπαν

Ο Γιώργος Λάνθιμος παρουσίασε στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου των Καννών, την φρέσκια, πολλά υποσχόμενη ταινία του: «Kinds of Kindness» με πρωταγωνιστές παλιούς γνώριμους από το οσκαρικό «Poor Things».

«Το γέλιο ανοίγει διάπλατα το στόμα σου αλλά και το μυαλό σου, και στο μυαλό σου χώνονται τα καρφιά της λογικής!»

Έμα Στόουν, Τζο Άλγουιν, Χάντερ Σάφερ, Τζέσι Πλίμονς είναι μονάχα μερικά από τα αστέρια που θα δούμε να καταλαμβάνουν ένα πεδίο κινηματογραφικής δράσης, στο οποίο ένας άνδρας προσπαθεί να ξεφύγει από την προκαθορισμένη πορεία του, ένας αστυνομικός προβληματίζεται για τη συμπεριφορά της γυναίκας του μετά την επιστροφή της από έναν φερόμενο πνιγμό και μια γυναίκα αναζητά ένα ιδιοφυές και συνάμα εξωπραγματικό ον που θα μετεξελιχθεί σε πνευματικό ηγέτη.

Ο Τζο Άλγουιν, δήλωσε πρόσφατα σε συνέντευξη του, ότι κωλύεται να εισχωρήσει στο μυαλό του Γιώργου Λάνθιμου. «Απλώς τον εμπιστεύομαι», αναφώνησε ο ηθοποιός.

Το σενάριο άλλωστε, σύμφωνα με τα λεγόμενα του, είναι άλλοκοτο, τρελό και ιδιαίτερο. Πιθανόν να φαντάζει χάσιμο χρόνου να προσπαθήσεις να το κατανοήσεις. Ίσως αρκεί τελικά, απλώς να το νιώσεις.

«Ήταν παράλογο, αφαιρετικό, ικανό να επεκτείνει τη γκάμα του χιούμορ από το αθυρόστομο μέχρι το πολύ σκοτεινό», έγραψε σε μια πρόσφατη κριτική του για το «Kinds of Kindness» στο περιοδικό Rolling Stones, ο David Fear. Πως γίνεται όμως το χιούμορ να χορεύει υπό το ρυθμό των πιο σκοτεινών ιστοριών;

Η επίγεια δύναμη του χιούμορ

Όταν πριν κάποια χρόνια, αποφάσισα να ασχοληθώ με την υποκριτική, έπεσε στα χέρια μου από τον ουρανό – για την ακρίβεια από το ράφι ενός βιβλιοπωλείου στην οδό Ασκληπιού – ,το θεατρικό έργο «Όλο σπίτι, κρεβάτι και εκκλησία» των Φράνκα Ράμε και Ντάριο Φο.

«Είναι σαν να να προσπαθήσει κανείς να κρύψει τη φρίκη, την απόγνωση, την βία και τη λαγνεία που κρύβεται ακριβώς από κάτω»

Από το εξώφυλλο καταλάβαινες, πώς πρόκειται για κάτι σκοτεινό. Μια γυμνόστηθη γυναίκα, έχει δανειστεί το πρόσωπο ενός περίεργου ζώου, ενώ το σώμα της είναι καλυμμένο με κάτι που φαντάζει γάζα νοσοκομείου. Το αιδοίο της, τονίζεται νοερά και γοερά έχοντας μια απόχρωση του καφέ. Πίσω της στέκει ένας όμορφα κουστουμαρισμένος άνδρας, που ήταν λες και βγήκε από κάποιο γραφείο της Fifth Avenue της Νέας Υόρκης, σε μια προηγούμενη δεκαετία.

Καθώς ξεφύλλιζα τις σελίδες, στο υπόγειο του βιβλιοπωλείου, έφτασε η στιγμή να αποφασίσω αν θα το αγοράσω. Με μια γρήγορη κίνηση, το γύρισα ανάποδα και διάβασα το οπισθόφυλλο, το οποίο συνήθως δίνει μια γερή δόση εσάνς της πλοκής και της φιλοσοφίας του/της συγγραφέα.

«Το «Όλο σπίτι, κρεβάτι κι εκκλησία» είναι ένα θεατρικό έργο με θέμα την κατάσταση της γυναίκας, και ιδίως την σεξουαλική δουλεία της. Η παράσταση βλέπει τα πάντα μέσα από ένα κωμικό, γκροτέσκο πρίσμα. Επιλέξαμε ηθελημένα αυτό το πρίσμα: κυρίως επειδή εμείς οι γυναίκες εδώ και 2.000 χρόνια κλαίμε, αλλά αυτήν την φορά γελάμε μαζί και ίσως να κρυφογελάμε και μετά, επειδή ένας κύριος που γνώριζε πολλά για το θέατρο, κάποιος Μολιέρος, έλεγε: «Όταν πηγαίνεις στο θέατρο και βλέπεις μια τραγωδία, ταυτίζεσαι, συμμετέχεις, κλαις, κλαις, κλαις, κι ύστερα γυρίζεις σπίτι και λες: πόσο πολύ έκλαψα απόψε! …και κοιμάσαι ανακουφισμένος. Ο πολιτικός λόγος πέρασε από πάνω σου όπως το νερό πάνω στο γυαλί. Ενώ αντίθετα για να γελάσεις -μιλά πάντα ο Μολιέρος- χρειάζεται ευφυΐα, εξυπνάδα. Το γέλιο ανοίγει διάπλατα το στόμα σου αλλά και το μυαλό σου, και στο μυαλό σου χώνονται τα καρφιά της λογικής!» Ευχόμαστε κι απόψε κάποιοι να γυρίσουν σπίτι τους με το κεφάλι τους γεμάτο καρφιά!», έγραφε.

Η μεσαιωνική αίσθηση

Ο Λάνθιμος, λοιπόν, για να μην μακρηγορούμε, καταφέρνει ακριβώς αυτό. Παντρεύει τα γκροτεσκικά στοιχεία, με το χιούμορ, το οποίο όπως λέει και ο Μολιέρος, είναι ικανό να ανοίξει νέους ορίζοντες. Δεν χρειάζονται λοιπόν πολλές αφ’υψηλού φανφάρες που δίνουν στο πιάτο του θεατή το νόημα, εάν και εφόσον αυτό υπάρχει.

Αξίζει να θυμηθούμε το ροκ αριστούργημα του Πίτερ Γκρίναγουεϊ «Ο Μάγειρας, ο Κλέφτης η Γυναίκα του και ο Εραστής της» του 1989, όπου καταφέρνει να αποδομήσει και να διαπομπεύσει τον θατσερισμό μέσα από ένα σενάριο για έναν τραμπούκο γκάνγκστερ που αρέσκεται στο να κακοποιεί τους ανθρώπους σε δημόσια θέα. Και μαντέψτε. Έχει χιούμορ.

Το 1990, ο ίδιος ο σκηνοθέτης, σε συνέντευξη του στον Brian McFarlane, δήλωσε: «Υπάρχει μια μεσαιωνική αίσθηση στο «Ο Μάγειρας, ο Κλέφτης, η Γυναίκα του και ο Εραστής της» σχετικά με αυτό το σάπιο, μολυσμένο από σκουλήκια σώμα, το οποίο καλύπτεται από μια εξαιρετική λάμψη περίτεχνων ενδυμάτων, καπέλα με φτερά και τέτοια πράγματα. Είναι σαν να να προσπαθήσει κανείς να κρύψει τη φρίκη, την απόγνωση, την βία και τη λαγνεία που κρύβεται ακριβώς από κάτω».

Όταν είδα το Poor Things, λοιπόν, συνομίλησα λίγες ώρες αργότερα στο τηλέφωνο με μια φίλη μου. «Να πας να το δεις άμεσα, αξίζει» της είπα. «Με τι έχει να κάνει;» με ρώτησε εκείνη.

Όμως αυτό, δεν μπορούσα να της το απαντήσω. Η απάντηση βρίσκονταν σε κάθε ίντσα της πελώριας οθόνης.

Όσον αφορά όμως, το «Kinds of Kindness» του Γιώργου Λάνθιμου, διαβάζουμε πώς καταπιάνεται με την εξουσία, τον κανιβαλισμό και την κάθαρση με μια ισχυρή δόση χιούμορ. Για να δούμε.