Τοξικές σχέσεις: 5 +1 τρόποι να προχωρήσεις μετά τον χωρισμό

Έχουμε διαβάσει γι’ αυτές, τις έχουμε παρακολουθήσει σε ταινίες και σειρές ενώ κάποιες από εμάς τις έχουν βιώσει: Οι τοξικές σχέσεις είναι εξαρτητικές, καταστροφικές και επίπονες. Το χειρότερο είναι ότι όταν κανείς βρίσκεται μέσα σε αυτές, μπορεί να του φαίνεται αδύνατο να ξεφύγει.

Είτε αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι νιώθεις συναισθηματικά εξαρτημένη από τον σύντροφό σου και φοβάσαι να εγκαταλείψεις τη σχέση, είτε επειδή η αυτοεκτίμηση σου έχει δεχτεί σοβαρά πλήγματα με τα χρόνια, μπορεί να μοιάζει, συχνά, πιο εύκολο να παραμείνεις μέσα σε μία μη υγιή, δυσλειτουργική σχέση για το υπόλοιπο της ζωής σου παρά να την τελειώσεις και να κάνεις μία καινούργια αρχή.

Πώς όμως επεξεργαζόμαστε τη δυνατότητα να φύγουμε από μία δυσλειτουργική σχέση και πώς θεραπεύουμε τον εαυτό μας αφότου τελικά βρούμε τη δύναμη να το κάνουμε; Ψυχολόγοι, σύμβουλοι σχέσεων και ψυχοθεραπευτές μας δίνουν 5+1 βήματα – κλειδιά που είναι απαραίτητα για να προχωρήσουμε μπροστά, μια και καλή.

1. Συνειδητοποίησε ότι σου αξίζει μία υγιής αγάπη

Ένα σημαντικό μέρος του προβλήματος σχετικά με το να φύγουμε από μία τοξική σχέση είναι η πεποίθηση ότι μπορούμε να επιτύχουμε το αδύνατο και να μετατρέψουμε μία δυσλειτουργική σχέση σε υγιή. Αν δεν πιστεύουμε ότι αξίζουμε έναν τρυφερό σύντροφο που θα μας φροντίζει και θα μας νοιάζεται, συχνά ελκύουμε συντρόφους που -τί σύμπτωση!- πιστεύουν το ίδιο.

“Μήπως πιστεύεις ότι δεν αξίζεις μία υγιή αγάπη και σχέση εξαιτίας του βάρους, της ηλικίας σου, της απαιτητικής καριέρας σου ή άλλων ζητημάτων που αντιλαμβάνεται ως δικές σου ανεπάρκειες;” ρωτά η ψυχολόγος, relationship expert και συγγραφέας Marianne Vicelich. “Άρχισε να αγαπάς τον εαυτό σου με τα ελαττώματα του. Ένας καλός σύντροφος θα πρέπει να νιώθει τυχερός που είναι μαζί σου. Όσο πιο πολύ πιστεύεις ότι αξίζεις μία υγιή αγάπη, τόσο πιο πολύ θα αναγνωρίζεις τις κόκκινες σημαίες ή τα προειδοποιητικά καμπανάκια που δείχνουν ότι μια σχέση είναι τοξική και θα ελκύσεις μία λειτουργική σχέση”.

Περίβαλλε, επίσης, τον εαυτό σου με φίλους και μέλη της οικογένειας που βρίσκονται σε υγιείς και αγαπητικές σχέσεις: αυτό θα σου θυμήσει ότι η υγιής αγάπη υπάρχει εκεί έξω ώστε να ανεβάσεις τον πήχη σχετικά με το τί αποδέχεσαι σε μία τόσο στενή σύνδεση. Μια σχέση δεν θα πρέπει ν’ αποτελεί πηγή δράματος και έντασης. Το δράμα οδηγεί σε διενέξεις καθώς και απρόβλεπτες, ασταθείς συμπεριφορές, κάτι που δεν μπορεί να φέρει την ευτυχία, ούτε την ικανοποίηση σε οποιαδήποτε σχέση.

“Αν φοβάσαι να μείνεις μόνη σου, μπορεί να ανέχεσαι συμπεριφορές που ποτέ δεν θα σου φαίνονταν αποδεκτές αν προέρχονταν π.χ. από έναν φίλο ή έναν συνάδελφο” λέει η Vicelich. “Το να είσαι μόνη είναι πολύ καλύτερο από το να κάνεις συμβιβασμούς στην αξιοπρέπεια και τον αυτοσεβασμό σου. Οι περίοδοι μοναξιάς και μοναχικότητας είναι εξαιρετικός χρόνος για αυτοπαρατήρηση, αυτοστοχασμό, για να αναπτύξεις την καριέρα σου και να περνάς χρόνο με ανθρώπους που σε εκτιμούν” συμπληρώνει.

Συχνά, μία από τις πιο δύσκολες πτυχές μιας τοξικής σχέσης είναι το πώς θα ξεφύγεις από αυτήν, κάτι που μπορεί να έχει τις ρίζες του στην ιστορία της οικογένειας σου: Η απόφαση να μείνεις μπορεί να επηρεάζεται από το παρελθόν σου. “Κάποιες φορές, όμως, είναι καλύτερα να τελειώσεις κάτι και να προσπαθήσεις να ξεκινήσεις κάτι καινούργιο παρά να φυλακίζεις τον εαυτό σου σε μια κακή σχέση, ελπίζοντας να συμβεί κάτι αδύνατον” λέει η Vicelich. “Μήπως μεγάλωσες σε μία οικογένεια όπου η επιθετικότητα και οι ασταθείς, μη λειτουργικές συμπεριφορές ήταν ο κανόνας; Αν ναι, βιώνεις αυτό που ο Φρόυντ αποκαλούσε “καταναγκασμό της επανάληψης”. Το παρελθόν σου παρεισφρέει στο παρόν σου” εξηγεί η ειδικός.

Αν αποδέχεσαι τις κακές συμπεριφορές ως κάτι φυσιολογικό επειδή τις αναγνωρίζεις ως τόσο οικείες για σένα, είναι σημαντικό να κατανοήσεις ότι δεν είσαι το παρελθόν σου. Δεν είσαι ο τρόπος με τον οποίον οι άλλοι σου έχουν συμπεριφερθεί και είναι καιρός να θέσεις σαφή όρια σ’ ότι αφορά τον σεβασμό, την ενσυναίσθηση και την ευγένεια που σου αξίζουν. “Μην φοβάσαι να φύγεις από μία σχέση που είναι καταστροφική για την αυτοεκτίμηση σου και που δεν σου κάνει καλό. Υπενθύμισε στον εαυτό σου ότι προχωράς μπροστά και μακριά από αυτή την αυτο-πληγωτική τάση, προς ένα καλύτερο, πιο φωτεινό μέλλον” τονίζει η Vicelich.

2. Αποδέξου πως η σχέση ήταν τοξική

Είναι δελεαστικό να κοιτάμε τις σχέσεις του παρελθόντος -τοξικές ή μη- μέσα από ρόδινους φακούς… παραβλέποντας τους πολύπλοκους λόγους για τους οποίους η σχέση έπρεπε τελικά να τελειώσει. Σύμφωνα με την Dr. Bijal Chheda-Varma, ψυχολόγο στο London’s Nightingale Hospital, μπορούμε να αντιμετωπίσουμε την απώλεια μία σχέσης έχοντας πλήρη αποδοχή και κατανόηση για όλα εκείνα που ήταν λάθος σχετικά με αυτήν.

“Το να φεύγεις απ’ οποιαδήποτε σχέση, τοξική ή όχι, προκαλεί λύπη και αντιδράσεις παρόμοιες με εκείνες που βιώνουμε σ’ ένα πένθος. Το άτομο πρέπει να περάσει από το στάδιο της αποδοχής ότι η σχέση ήταν τοξική και ότι το να την αφήσει ήταν η καλύτερη δυνατή επιλογή. Όταν αυτό συμβαίνει, κάποιος βιώνει συναισθήματα πόνου, θυμού, απώλειας και λύπης” εξηγεί η ειδικός. Για να τα αντιμετωπίσεις με έναν υγιή τρόπο, απαιτείται να κάνεις κάποιες επαναπροσαρμογές στη ζωή σου σε ψυχολογικό και πρακτικό επίπεδο. Μία τοξική σχέση συχνά αφήνει πίσω της συντρίμια αλλά όταν αυτές οι προσαρμογές γίνουν, όλα γίνονται πιο εύκολα.

3. Θυμήσου ποια είσαι

Μπορεί να είναι δύσκολο να θυμηθείς ποια ήσουν πριν μπεις σε αυτή την τοξική σχέση, προτού η τοξικότητα φθείρει και καταρρακώσει την αυτοεκτίμησή σου. Σύμφωνα με την ψυχοθεραπεύτρια Samantha Carbon, το να “θεραπευτείς” έπειτα από μία τοξική σχέση έχει να κάνει με το να θυμηθείς ξανά τις αξίες σου και να συνειδητοποιήσεις ότι αξίζεις μία υγιή σχέση. “Συχνά οι άνθρωποι που βρίσκονται σε δυσλειτουργικές σχέσεις αρχίζουν να χάνουν τον εαυτό τους. Τον ξεχνάνε και η ευτυχία τους δεν αποτελεί πλέον προτεραιότητα” εξηγεί. Αυτό μπορεί να είναι δύσκολο να το αναγνωρίσει κανείς όταν έχει επενδύσει πολύ χρόνο και προσπάθεια σε μία σχέση. Ένα επίπεδο ειλικρίνειας είναι απαραίτητο για να συνειδητοποιήσει και να παραδεχτεί πότε μία σχέση έχει κάνει τον κύκλο της καθώς, συχνά, είναι αρκετά δύσκολο να σκεφτεί κανείς τη ζωή του χωρίς το σύντροφο του.

“Πρέπει σχεδόν να αποτοξινώσεις τον εαυτό σου από τις πεποιθήσεις που δημιουργήσατε μαζί και να θυμηθείς πόσο σημαντικός είναι ο εαυτός σου” προσθέτει η Carbon. “Η αυτοσυμπόνια είναι το μυστικό για να διασφαλίσεις ότι μπορείς να επιβιώσεις από τις αντιδράσεις που μπορεί να προκύψουν από το γεγονός ότι εγκαταλείπεις αυτό το είδος σχέσης. Η διαδικασία αυτή έχει να κάνει με την αυτογνωσία, την αναγνώριση της αυτο-αξίας και την κατανόηση ότι η σχέση που είχες δεν ήταν υγιής για την καλή ψυχοσωματική σου κατάσταση”.

4. Κάνε πρακτικά βήματα που θα σε βοηθήσουν να τα καταφέρεις

Όταν υπάρχουν έντονα συναισθήματα, την απόφαση που παίρνεις τη μία μέρα μπορεί να την αμφισβητείς την επόμενη. Μπορεί να αφήσεις τον σύντροφό σου και να πιάνεις τον εαυτό σου να του δίνει μία δεύτερη ευκαιρία ακόμη και λίγες ώρες μετά. Γι’ αυτό το λόγο, η ψυχοθεραπεύτρια Ivana Franekova προτείνει να κάνεις κάποια πρακτικά βήματα για να μην επιτρέψεις στα συναισθήματά σου να σε κατανικήσουν.

“Κατάγραφε καθημερινά σε ένα ημερολόγιο τα συναισθήματά σου ώστε να έχεις αποδείξεις για το πώς σε κάνει να νιώθεις ο σύντροφος σου. Συχνά μπερδεύουμε τα συναισθήματά μας με τα γεγονότα και τείνουμε να βρίσκουμε δικαιολογίες για εκείνους που αγαπάμε (όπως π.χ. “ ήταν τόσο κουρασμένος εκείνη την ημέρα, ίσως για αυτό να ήπιε τόσο και να ξέσπασε”)” λέει η Franekova.

Όταν έχεις τα γεγονότα καταγεγραμμένα, αυτό σου δίνει αδιαμφισβήτητες αποδείξεις για το πώς ένιωσες, τί ειπώθηκε, τί έκανε ο σύντροφός σου που σε πλήγωσε κλπ. Κράτησε σημειώσεις για τουλάχιστον δύο εβδομάδες και στο τέλος αυτής της περιόδου ρίξε μια ειλικρινή ματιά στις σκέψεις, στις πράξεις και τα συναισθήματα. Σε εκτιμά αυτός ο άνθρωπος; Σου αξίζει; Σου συμπεριφέρεται με τον τρόπο που αξίζει να σου συμπεριφέρονται; Το να πάρεις την τελική απόφαση να φύγεις είναι δύσκολο αλλά πρέπει να είσαι ειλικρινής με τον εαυτό σου και να βάλεις εσένα σε προτεραιότητα. “Εφόσον έχεις αποφασίσει να δώσεις τέλος στη σχέση, διάλεξε ένα ασφαλές μέρος για να ανακοινώσεις το χωρισμό στον σύντροφό σου. Οι τοξικές σχέσεις συχνά περιλαμβάνουν εντάσεις, τόσο συναισθηματικές όσο και σε σωματικό επίπεδο, συνεπώς διάλεξε έναν χώρο όπου ο σύντροφός σου θα ντρεπόταν να βγει εκτός ελέγχου” συμβουλεύει η ειδικός.

5. Μην αναμένεις μια συγγνώμη ή έναν επίσημο επίλογο στη σχέση

Ένα από τα πιο επίπονα πράγματα που συνοδεύουν το τέλος μίας τοξικής σχέσης είναι η έλλειψη ενός “επίσημου κλεισίματος” της σχέσης (closure). Πρόκειται όμως το πρόσωπο που σου προκάλεσε τόσο πόνο να απολογηθεί και να παραδεχτεί τα λάθη του; Η Vicelich δεν το πιστεύει. “Όταν τελειώνει μία τοξική σχέση, πολλοί άνθρωποι αναζητούν ένα “κλείσιμο” ή μία συγνώμη για τον πόνο που τους προκάλεσαν. Αυτή όμως σχεδόν ποτέ δεν έρχεται και καταλήγουν να νιώθουν χειρότερα απ’ ότι ήταν πριν ανοίξουν μια ανάλογη συζήτηση”.

Δεν έχουμε έλεγχο παρά μόνο στον εαυτό μας, στη δική μας επιθυμία για αλλαγή και ανάπτυξη. Όσο πολύ κι’ αν επιθυμούμε κάποιος ν’ αλλάξει, πρέπει να γνωρίζουμε ότι μόνο εκείνος είναι υπεύθυνος για τη συμπεριφορά του και για να πάρει αποφάσεις για αλλαγές στη ζωή και τη στάση του. Θα μπορούσαμε να περιμένουμε αλλά ίσως εκείνη η στιγμή να μην έρθει ποτέ… “Και εδώ μπαίνει το concept ότι πρέπει να κάνουμε το “κλείσιμο” της σχέσης μέσα μας, εμείς οι ίδιες. Χρειάζεται να γνωρίζουμε ότι δεν αξίζαμε την κακομεταχείριση και ότι το καλύτερο που μπορούμε να κάνουμε για τον εαυτό μας είναι να προχωρήσουμε, γνωρίζοντας αυθεντικά μέσα στην καρδιά μας ότι μας αξίζει κάτι πολύ καλύτερο” λέει η Vicelich.

6. Θυμήσου ότι δεν θα είναι πάντα εύκολο

Όσο δύσκολο είναι να ξεφύγεις από μία τοξική σχέση άλλο τόσο είναι να επιβιώσεις… στον νέο κόσμο των singles -και καλό είναι να προετοιμαστείς για τις προκλήσεις που αυτό συνεπάγεται.

“Θα πρέπει να μάθεις ξανά πώς να είσαι ευτυχισμένη, ακριβώς όπως έμαθες πώς να τα βγάζεις πέρα μέσα σε μία τοξική σχέση” παρατηρεί η ψυχολόγος Salma Shah. “Ψάξε για τη χαρά στα μικρά πράγματα. Πριν πας για ύπνο κάθε βράδυ, ρώτησε τον εαυτό σου να σου πει τρία πράγματα που σε έκαναν χαρούμενη μέσα στην ημέρα, ακόμη κι αν είναι κάτι απλό όπως μία βόλτα στο πάρκο ή το να συναντήσεις μία φίλη για καφέ. Φρόντισε να κάνεις πολλά περισσότερα από όλα εκείνα που σου προκαλούν ευχαρίστηση”.

“Στις τοξικές σχέσεις, η προσωπικότητά σου μπορεί να συνθλιβεί σε τέτοιο βαθμό που να μη σου επιτρέπεται να εκφράσεις τη γνώμη σου και να αναπτυχθείς. Το να βγεις ξανά εκεί έξω, στον μεγάλο αυτόν κόσμο, μπορεί να είναι κάτι που σε κάνει να νιώθεις δέος ή σε να καταβάλλει σε βαθμό που να μην ξέρεις πλέον ποια είσαι. Μπορεί να χρειαζόταν να φοράς μία μάσκα και μόνο για να επιβιώνεις μέσα στην τοξική σχέση και ίσως να μην συνειδητοποιούσες καν ότι έκανες κάτι τέτοιο” λέει η Shah.

“Μη νιώθεις πίεση να βιαστείς για τίποτα -πήγαινε με τον δικό σου ρυθμό” προσθέτει. “Να είσαι ευγενική με τον εαυτό σου αλλά μην επιτρέψεις να γίνεις θύμα αυτού που σου συνέβη. Αντίθετα, ψάξε τί σου έμαθε αυτή η εμπειρία για τον εαυτό σου. Προσπάθησε όμως να το κάνεις από έναν ουδέτερο χώρο μέσα σου, χωρίς επίκριση ή συναίσθημα. Κάνε στον εαυτό σου την ερώτηση: “Τι καλό μπορεί να βγει από αυτό;”. Ίσως όλα αυτά να σε έχουν μετατρέψει σε ένα πιο ευγενικό, γεμάτο ενσυναίσθηση άτομο ή σε ένα πιο “σκληρό καρύδι”, ένα άτομο πολύ πιο σίγουρο για τον εαυτό του”.

Η αυτοεκτίμησή σου μπορεί να δέχτηκε γερά χτυπήματα και ίσως να είσαι αρκετά ευάλωτη πριν γίνεις δυνατή ξανά. Γι’ αυτό φρόντισε να περιβάλλεσαι από ανθρώπους που εμπιστεύεσαι. Θα υπάρχουν πολλές καλές μέρες, ίσως και κάποιες πιο κακές -αλλά και αυτό είναι ok”, καταλήγει.

Πηγή: GRACE