Οι πλούσιες χώρες θησαυρίζουν εις βάρος των φτωχών από τα «περιβαλλοντικά δάνεια»

Η Ιαπωνία, η Γαλλία, η Γερμανία, οι Ηνωμένες Πολιτείες και άλλα πλούσια έθνη αποκομίζουν οικονομικά οφέλη δισεκατομμυρίων δολαρίων από ένα παγκόσμιο πρόγραμμα που προορίζεται να βοηθήσει τον αναπτυσσόμενο κόσμο να αντιμετωπίσει τις επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης, δείχνει μια επισκόπηση του Reuters των στοιχείων του ΟΗΕ και του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης.

Τα οικονομικά κέρδη προέρχονται στο πλαίσιο της δέσμευσης των ανεπτυγμένων χωρών να στέλνουν 100 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως στις φτωχότερες χώρες για να τις βοηθήσουν να μειώσουν τις εκπομπές και να αντιμετωπίσουν τα ακραία καιρικά φαινόμενα, στον δρόμο για την «πράσινη μετάβαση».

Διοχετεύοντας χρήματα από το πρόγραμμα πίσω στις οικονομίες τους, οι πλούσιες χώρες έρχονται σε αντίθεση με την ευρέως αποδεκτή αντίληψη ότι θα πρέπει να αποζημιώσουν τις φτωχότερες για τη μακροχρόνια ρύπανση που τροφοδότησε την κλιματική αλλαγή, δήλωσαν στο Reuters περισσότεροι από δώδεκα αναλυτές, ακτιβιστές και πρώην αξιωματούχοι και διαπραγματευτές για το κλίμα.

Τα πλούσια έθνη έχουν δανείσει τουλάχιστον 18 δισεκατομμύρια δολάρια με επιτόκιο της αγοράς, συμπεριλαμβανομένων 10,2 δισεκατομμυρίων δολαρίων σε δάνεια από την Ιαπωνία, 3,6 δισεκατομμυρίων δολαρίων από τη Γαλλία, 1,9 δισεκατομμυρίων δολαρίων από τη Γερμανία και 1,5 δισεκατομμυρίων δολαρίων από τις Ηνωμένες Πολιτείες, σύμφωνα με την επισκόπηση του Reuters και του Big Local News, ενός δημοσιογραφικού προγράμματος στο Πανεπιστήμιο του Στάνφορντ.

Η πράσινη μετάβαση είναι δυσκολότερη για τα φτωχά έθνη.

Τα δάνεια για έργα που σχετίζονται με το κλίμα και άλλα έργα βοήθειας, συνήθως έχουν χαμηλό ή καθόλου επιτόκιο

Τουλάχιστον άλλα 11 δισεκατομμύρια δολάρια σε δάνεια – σχεδόν όλα από την Ιαπωνία – απαιτούσαν από τα δικαιούχα έθνη να προσλάβουν ή να αγοράσουν υλικά από εταιρείες στις δανείστριες χώρες. Το Reuters εντόπισε τουλάχιστον 10,6 δισ. δολάρια σε επιχορηγήσεις από 24 χώρες και την Ευρωπαϊκή Ένωση που απαιτούσαν ομοίως από τους αποδέκτες να προσλάβουν εταιρείες, μη κερδοσκοπικούς οργανισμούς ή δημόσιους φορείς από συγκεκριμένα έθνη -συνήθως από τον δωρητή- για να εκτελέσουν τις εργασίες ή να παράσχουν υλικά.

Η προσφορά δανείων για το κλίμα με επιτόκια αγοράς ή η εξαρτημένη χρηματοδότηση από την πρόσληψη συγκεκριμένων εταιρειών σημαίνει ότι τα χρήματα για τις αναπτυσσόμενες χώρες επιστρέφουν στις πλούσιες χώρες. «Από την άποψη της δικαιοσύνης, αυτό είναι βαθιά καταδικαστέο», δήλωσε η Liane Schalatek, αναπληρώτρια διευθύντρια του παραρτήματος Ουάσινγκτον του Ιδρύματος Heinrich-Boll, μιας γερμανικής δεξαμενής σκέψης που προωθεί περιβαλλοντικές πολιτικές.

Οι αναλυτές δήλωσαν ότι οι επιχορηγήσεις που απαιτούν από τους αποδέκτες να προσλαμβάνουν προμηθευτές πλούσιων χωρών είναι λιγότερο επιβλαβείς από τα δάνεια με τέτοιους όρους, επειδή δεν απαιτούν αποπληρωμή. Ορισμένες φορές, είπαν, οι ρυθμίσεις αυτές είναι ακόμη και απαραίτητες – όταν οι δικαιούχοι χώρες δεν διαθέτουν την τεχνογνωσία για την παροχή μιας υπηρεσίας.Αλλά άλλες φορές, ωφελούν τις οικονομίες των δωρητών εις βάρος των αναπτυσσόμενων χωρών.

Αυτό υπονομεύει τον στόχο να βοηθηθούν τα ευάλωτα έθνη να αναπτύξουν ανθεκτικότητα και τεχνολογία για να αντιμετωπίσουν την κλιματική αλλαγή, δήλωσαν οι πηγές για το κλίμα και τη χρηματοδότηση.

Περισσότερο από το ήμισυ αυτής της άμεσης χρηματοδότησης -περίπου το 54%- προήλθε με τη μορφή δανείων και όχι επιχορηγήσεων, γεγονός που ενοχλεί ορισμένους εκπροσώπους υπερχρεωμένων αναπτυσσόμενων χωρών, όπως ο Ισημερινός.

Φτωχά έθνη χρεώνονται περισσότερο για προβλήματα που φέρουν την σφραγίδα των μεγάλων ρυπαντών

Η δέσμευση αυτή, που αναλήφθηκε για πρώτη φορά το 2009, επαναβεβαιώθηκε στη συμφωνία του Παρισιού για το κλίμα το 2015. Περίπου 353 δισεκατομμύρια δολάρια καταβλήθηκαν από το 2015 έως το 2020. Το ποσό αυτό περιελάμβανε 189 δισεκατομμύρια δολάρια σε άμεσες πληρωμές από χώρα σε χώρα, στις οποίες επικεντρώθηκε η ανάλυση του Reuters.

Λένε ότι δεν θα πρέπει να αναλάβουν περισσότερο χρέος για να λύσουν προβλήματα που προκλήθηκαν σε μεγάλο βαθμό από τον ανεπτυγμένο κόσμο. Οι χώρες του «παγκόσμιου Νότου βιώνουν ένα νέο κύμα χρέους που προέρχεται από τη χρηματοδότηση για την κλιματική αλλαγή», δήλωσε ο Αντρές Μόγκρο, πρώην εθνικός διευθυντής του Ισημερινού για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή.

Ταυτόχρονα, αρκετοί αναλυτές δήλωσαν ότι οι πλούσιες χώρες υπερτιμούν τη συνεισφορά τους στην υπόσχεση των 100 δισεκατομμυρίων δολαρίων, επειδή ένα μέρος της χρηματοδότησης για το κλίμα ρέει πίσω στην πατρίδα τους μέσω της αποπληρωμής δανείων, τόκων και συμβάσεων εργασίας.

«Τα οφέλη για τις δωρήτριες χώρες επισκιάζουν δυσανάλογα τον πρωταρχικό στόχο της στήριξης της δράσης για το κλίμα στις αναπτυσσόμενες χώρες», δήλωσε ο Ρίτου Μπχαραντγουάντζ, κύριος ερευνητής για τη διακυβέρνηση και τη χρηματοδότηση του κλίματος στο Διεθνές Ινστιτούτο για το Περιβάλλον και την Ανάπτυξη, μια βρετανική δεξαμενή σκέψης για την πολιτική.

Περίπου το 83% της χρηματοδότησης για το κλίμα προς τις χώρες με το χαμηλότερο εισόδημα είχε τη μορφή επιχορηγήσεων, σύμφωνα με την επισκόπηση του Reuters. Αλλά οι χώρες αυτές έλαβαν επίσης, κατά μέσο όρο, λιγότερη από τη μισή χρηματοδότηση για το κλίμα από ό,τι τα κράτη με υψηλότερο εισόδημα που έλαβαν κυρίως δάνεια. Την ίδια στιγμή τα ακραία καιρικά φαινόμενα είναι αλληλένδετα ακόμα και σε μεγάλες αποστάσεις.