Πώς ο δημιουργός του καλού στρατιώτη Švejk έγινε κομισάριος του Κόκκινου Στρατού

Ο Γιάροσλαβ Χάσεκ γεννήθηκε στην Πράγα, τότε μέρος της Αυστροουγγρικής αυτοκρατορίας. Ο πατέρας του ήταν δάσκαλος αλλά δεν κατείχε την απαραίτητη εκπαίδευση για να αποκτήσει μια καλά αμειβόμενη θέση, και έτσι η οικογένεια του Χάσεκ ζούσε φτωχικά.

Τον Δεκέμβριο του ίδιου έτους, ο «σύντροφος Χάσεκ» μπήκε στο πολιτικό τμήμα της 5ης Στρατιάς του Ανατολικού Μετώπου και, το 1919, ως άνθρωπος που έχαιρε ιδιαίτερης εμπιστοσύνης, διορίστηκε κομισάριος

Μισώντας τον αυστριακό ιμπεριαλισμό, ο Χάσεκ συμμετείχε σε ταραχές όταν ήταν ακόμη μαθητής, πετώντας πέτρες στην αστυνομία. Ως αποτέλεσμα, αποβλήθηκε από το σχολείο του το 1898.

«Και ο Ιησούς Χριστός ήταν αθώος»

Λίγο νωρίτερα, το 1896, ο πατέρας του πέθανε, αφήνοντας την οικογένειά του σε ακόμη χειρότερη κατάσταση από ό,τι πριν, και έτσι, όταν ο Χάσεκ αποβλήθηκε, η μητέρα του τον έστειλε να εργαστεί για τον φαρμακοποιό Kokoška.

Ο Χάσεκ δεν έμεινε για πολύ με τον Kokoška – τον οποίο δεν εκτιμούσε ιδιαίτερα-  διότι, όπως λέει η ιστορία, όταν ο νεαρός Χάσεκ άκουσε να περνάει μια ομάδα απεργών εργατών, πήρε γρήγορα την κόκκινη φούστα της υπηρέτριας του Kokoška και την κρέμασε στη στέγη σε ένδειξη αλληλεγγύης.

Η τσεχοσλοβακική ταξιαρχία του ρωσικού στρατού νίκησε τότε ολοκληρωτικά δύο αυστριακές μεραρχίες πεζικού και ο Jaroslav τιμήθηκε με τον Σταυρό του Αγίου Γεωργίου, IV βαθμού

Το 1904 ο Χάσεκ έγινε αναρχικός, κάτι που ταίριαζε απόλυτα με το μίσος του για τις αρχές. Το καλοκαίρι του 1904 έμεινε στο Lom και έγραφε για την αναρχική έκδοση Progressive Youth, ενώ βοηθούσε στη διανομή εφημερίδων και φυλλαδίων στους ανθρακωρύχους της περιοχής και μιλούσε σε αναρχικές συγκεντρώσεις.

Τον Ιανουάριο του 1915 κλήθηκε και επιστρατεύτηκε στον αυστροουγγρικό στρατό. Φυλακισμένος επανειλημμένα για την περιφρόνηση της εξουσίας, ο Χάσεκ δεν ενδιαφερόταν να πολεμήσει.

Επιπλέον, δεν είχε καμία αγάπη για τον στρατό και νωρίτερα, πριν από τον πόλεμο, είχε συμμετάσχει σε αντιμιλιταριστικές εκστρατείες με άλλους αναρχικούς. Έτσι, μόλις ο Χάσεκ μπήκε στον στρατό, η περιφρόνησή του για τους αξιωματικούς και τον στρατό γενικότερα τον οδήγησε σε προβλήματα και φυλακίστηκε επανειλημμένα.

Πολλές από τις εμπειρίες του στο στρατό τον ενέπνευσαν να γράψει το πιο διάσημο έργο του, «Ο καλός στρατιώτης Švejk».

«Και ο Ιησούς Χριστός ήταν αθώος», είπε ο Svejk, «και παρόλα αυτά τον σταύρωσαν. Κανείς πουθενά και ποτέ δεν ανησύχησε για το αν ένας άνθρωπος είναι αθώος. Maul halten und weiter dienen [«Χαμογελάστε και υπομείνετε και συνεχίστε τη δουλειά»] – όπως μας έλεγαν στο στρατό. Αυτό είναι το καλύτερο και ωραιότερο πράγμα από όλα», έγραψε κάποτε ο Γιάροσλαβ Χάσεκ.

Προς Ρωσία

Ο Χάσεκ έφτασε για πρώτη φορά στη Ρωσία το 1915 ως αιχμάλωτος πολέμου. Αφοσιώθηκε στον αγώνα για την ελευθερία της ιστορικής του πατρίδας. Εντάχθηκε στο Σύνταγμα Εθελοντών Jan Hus και έγραψε σατιρικές ιστορίες για τη βιεννέζικη αυλή.

Τον Ιούλιο του 1917, ο συγγραφέας συμμετείχε στη «Μάχη του Ζμπόροφ». Η τσεχοσλοβακική ταξιαρχία του ρωσικού στρατού νίκησε τότε ολοκληρωτικά δύο αυστριακές μεραρχίες πεζικού και τιμήθηκε με τον Σταυρό του Αγίου Γεωργίου, IV βαθμού.

Ο Χάσεκ υποστήριξε την άνοδο των Μπολσεβίκων στην εξουσία στη Ρωσία, ενώ οι περισσότεροι συμπατριώτες του ήταν στο πλευρό των αντιπάλων της επανάστασης. Παραλίγο να τον σκοτώσουν το καλοκαίρι του 1918 στη Σαμάρα – ο συγγραφέας γλίτωσε από τις περιπολίες των Λευκών Τσέχων παριστάνοντας τον «ημιμαθή γιο ενός Γερμανού αποίκου από το Τουρκεστάν».

Τον Δεκέμβριο του ίδιου έτους, ο «σύντροφος Χάσεκ» εντάχθηκε στο πολιτικό τμήμα της 5ης Στρατιάς του Ανατολικού Μετώπου και, το 1919, ως άνθρωπος που έχαιρε ιδιαίτερης εμπιστοσύνης, διορίστηκε κομισάριος. Ασχολήθηκε με την έκδοση προπαγανδιστικών εφημερίδων και τη συγκρότηση στρατιωτικών μονάδων.

«Ο καλός στρατιώτης Švejk»

Όταν, στα μέσα του 1920, ξέσπασε πολιτική κρίση στην Τσεχοσλοβακία και οι εργάτες ανακήρυξαν Σοβιετική Δημοκρατία στην πόλη Kladno, το κόμμα έστειλε τον Χασέκ σπίτι του. Μέχρι να φτάσει, ωστόσο, η τάξη είχε ήδη αποκατασταθεί.

Ο κομισάριος γνώρισε μια ψυχρή υποδοχή στην Πράγα. Ωστόσο, δεν επέστρεψε στη Σοβιετική Ρωσία – αποφάσισε ότι εκεί θα θεωρούνταν δειλός και οι τσεχοσλοβακικές αρχές δεν θα τον άφηναν να φύγει από τη χώρα.

Ο Χάσεκ αποσύρθηκε από τις πολιτικές δραστηριότητες και επικεντρώθηκε στη συγγραφή του μυθιστορήματος «Ο καλός στρατιώτης Švejk», αλλά λόγω του αιφνίδιου θανάτου του από καρδιακή παράλυση το 1923, δεν το ολοκλήρωσε ποτέ.

*Mε πληροφορίες από: socialiststories | russiabeyond | Κεντρική φωτογραφία θέματος: Wikimedia Commons | Public Domain