Στεγαστική κρίση: Κίνδυνος «τεράστιων αντιδράσεων» αν δεν ληφθούν μέτρα – Κωφεύει η ΕΕ

Η αντιμετώπιση της καλπάζουσας στεγαστικής κρίσης και η ανταπόκριση στις κλιμακούμενες κοινωνικές ανισότητες αποτελούν ανησυχίες που μεγαλώνουν ολοένα και περισσότερο για τους δημάρχους ευρωπαϊκών πόλεων το 2024, αποκαλύπτει μια νέα μεγάλη έρευνα του Eurocities*.

Τα συμπεράσματα που εξήχθησαν κι έρχονται στο φως της δημοσιότητας λίγο πριν από τις ευρωεκλογές, με τα ευρήματα ν’ απορρέουν από 92 δημάρχους σε 28 ευρωπαϊκές χώρες, αποκαλύπτουν τις κύριες τάσεις, προκλήσεις και προτεραιότητες που διαμορφώνονται στις ευρωπαϊκές πόλεις το 2024.

«Εάν η σημερινή κατάσταση δεν βελτιωθεί, τότε είναι πιθανό να ξεσπάσουν τεράστιες αντιδράσεις από πολίτες»

Τα δεδομένα που προέκυψαν επιβεβαιώνουν ότι η κλιματική αλλαγή παραμένει η κορυφαία προτεραιότητα για τους δημάρχους των πόλεων, συνολικά. Για το 2024, πάνω από τους μισούς δημάρχους θέτουν ως κορυφαία προτεραιότητά τους τις δράσεις για το κλίμα, ποσοστό υπερδιπλάσιο οποιουδήποτε άλλου πεδίου που έχει να κάνει με τα ζητήματα της πόλης. Παρόμοια ποσοστά είχαν διαμορφωθεί και το 2023.

Σύμφωνα με την έρευνα, οι μεγαλύτερες προτεραιότητες για τους δημάρχους το 2024 είναι:

• 67% δράσεις για το κλίμα: Οι δήμαρχοι υπογραμμίζουν τον κεντρικό ρόλο των πόλεων σε θεμελιώδεις δράσεις όπως οι ανακαινίσεις κτηρίων και η ανάπτυξη βιώσιμων μεταφορών.
• 31% κοινωνική ένταξη και ισότητα: Οι δήμαρχοι υπογραμμίζουν τον αυξανόμενο πληθωρισμό και την κρίση κόστους ζωής. Θέλουν να συνεργαστούν με την ΕΕ για να προστατεύσουν τα κοινωνικά δικαιώματα των ανθρώπων στους πράσινους και ψηφιακούς μετασχηματισμούς και να οικοδομήσουν την ικανότητα της πόλης να ανταποκρίνεται στην πίεση που ασκείται στις βασικές κοινωνικές υπηρεσίες.
• 30% πρόσβαση σε οικονομικά προσιτή και κοινωνική στέγαση: Οι δήμαρχοι δηλώνουν την προθυμία τους να συνεργαστούν με τα επόμενα θεσμικά όργανα της ΕΕ και τις εθνικές κυβερνήσεις για να επενδύσουν σε υψηλής ποιότητας κατοικίες και να βελτιώσουν «δίκαια» την κοινωνική στέγαση.
• 28% βιώσιμη κινητικότητα: Οι δήμαρχοι τονίζουν τη σημασία της ασφάλειας, της οικονομικής προσιτότητας και της αποτελεσματικότητας, ελαχιστοποιώντας παράλληλα τις επιβλαβείς εκπομπές.

«Ενώ η κλιματική αλλαγή παραμένει η κορυφαία προτεραιότητα για τους Ευρωπαίους δημάρχους το 2024, από το 2023 δίνουν πολύ μεγαλύτερη προσοχή και στην κοινωνική ένταξη και τη στέγαση», λέει ο André Sobczak, Γενικός Γραμματέας του Eurocities. «Τι υπογραμμίζει αυτό το γεγονός; Υπογραμμίζει ότι, σε αντίθεση με πολλούς πολιτικούς που λαϊκίζουν, οι δήμαρχοι δεν αντιτίθενται στις οικολογικές και κοινωνικές ανάγκες. Αντίθετα, στοχεύουν να εργαστούν ταυτόχρονα και για τις δυο αυτές προκλήσεις και ν’ αναπτύξουν μια δίκαιη μετάβαση, που κανείς δεν θα μείνει πίσω».

Παρά τις πρόσφατες αντιδράσεις -ορισμένων ευρωβουλευτών και ατόμων που ασκούν πολιτική σε χώρες της ΕΕ- σε πολιτικές που περιλαμβάνονται στην Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία, οι δήμαρχοι που απαντούν στην έρευνα υπογραμμίζουν τη δέσμευσή τους για την επίτευξη των στόχων της ΕΕ για την κλιματική ουδετερότητα. «Επιπλέον, οι δήμαρχοι είναι κατά συντριπτική πλειοψηφία βέβαιοι ότι οι πολίτες υποστηρίζουν τους φιλόδοξους στόχους τους για το κλίμα», λέει ο Sobczak.

Όμως, όσον αφορά στη δυνατότητα χρηματοδότησης των δράσεων για το κλίμα και άλλων προτεραιοτήτων, οι δήμαρχοι δηλώνουν ότι δεν λαμβάνουν επαρκή στήριξη από την ΕΕ ή τις κυβερνήσεις των χωρών τους.

Οι ανισότητες γύρω από το θεμελιώδες δικαίωμα στη στέγαση μεγαλώνουν ολοένα και περισσότερο

«Μολονότι οι προτεραιότητες των πόλεων και της ΕΕ είναι συχνά ευθυγραμμισμένες σε μεγάλο βαθμό, στους εν λόγω τομείς η ευρωπαϊκή χρηματοδότηση και οι πολιτικές υπολείπονται σημαντικά κι εξακολουθούν να εξαρτώνται δυσανάλογα από τις εθνικές κυβερνήσεις», λέει ο Sobzcak.

«Ως εκ τούτου, πολλοί δήμαρχοι δεν έχουν τη δυνατότητα να επιτύχουν τους κλιματικούς στόχους τους, ενώ άλλοι παλεύουν να καλύψουν τις ανάγκες στέγασης των πιο ευάλωτων ατόμων. Εάν η σημερινή κατάσταση δεν βελτιωθεί, τότε είναι πιθανό να ξεσπάσουν τεράστιες αντιδράσεις από πολίτες», επισημαίνει ο ίδιος.

Με τις ευρωεκλογές του Ιουνίου να φέρουν νέες εντολές για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, οι δήμαρχοι δηλώνουν ότι οι κύριοι τομείς για μελλοντικές επενδύσεις της ΕΕ θα πρέπει να είναι η κλιματική αλλαγή και η ενέργεια, η βιώσιμη κινητικότητα και η πρόσβαση στη στέγαση.

«Οι δήμαρχοι της Ευρώπης έχουν καταστήσει σαφές ότι ένα καλύτερο μέλλον για τους πολίτες της Ευρώπης ξεκινά από τις πόλεις της», λέει ο Sobczak. «Με το 75% των Ευρωπαίων να ζουν σε πόλεις, οι δήμαρχοι ζητούν από την ΕΕ να επενδύσει σε υποδομές που θα μειώσουν τις ανισότητες, θα ενισχύσουν τις δημόσιες υπηρεσίες και θα χτίσουν ένα δίκαιο, πράσινο και ευημερούν μέλλον για την Ευρώπη».

Οι μεγαλύτερες προκλήσεις που αντιμετώπισαν οι δήμαρχοι το 2023 ήταν:

• 29% κλιματική αλλαγή: Οι δήμαρχοι υπογραμμίζουν θέματα όπως η πρόσβαση στο νερό, οι επιπτώσεις της υπερβολικής ζέστης και η πρόκληση της προώθησης μέτρων προσαρμογής στο κλίμα, καθώς και η προώθηση των προσπαθειών για την επίτευξη των στόχων απαλλαγής από τις ανθρακούχες εκπομπές και κλιματικής ουδετερότητας.
• 26% στεγαστική κρίση: Το 2022, η στέγαση βρισκόταν στη 10η θέση των προκλήσεων που είχαν ν’ αντιμετωπίσουν οι δήμαρχοι. Το 2023, πέρασε στη 2η θέση. Οι δήμαρχοι υπογραμμίζουν ότι η παροχή πρόσβασης σε οικονομικά προσιτή στέγαση σε εργαζόμενους χαμηλού εισοδήματος, καθώς και σε εργαζόμενους μεσαίου εισοδήματος, είναι ολοένα και πιο δύσκολη.
• 22% Προϋπολογισμός Δήμου και διοικητική ικανότητα: Οι δήμαρχοι λένε ότι οι μακροπρόθεσμες επιπτώσεις του πληθωρισμού, σε συνδυασμό με μια αλλαγή στην επικρατούσα νομισματική πολιτική και τα υψηλότερα επιτόκια, είχαν αξιοσημείωτη επίδραση στους δημόσιους προϋπολογισμούς και τη χρηματοδότηση.

Άλλα σημαντικά ευρήματα από την έρευνα είναι:

• Οι κύριες στρατηγικές των δημάρχων για να επιτύχουν τις προτεραιότητές τους είναι η προμήθεια πρόσθετης χρηματοδότησης από την κεντρική κυβέρνηση ή την ΕΕ για την πόλη τους (85%), η εστίαση στην καινοτομία για την εφαρμογή νέων λύσεων αιχμής (61%) και η εύρεση καλύτερων τρόπων συνεργασίας με τις εθνικές κυβερνήσεις (49% ).
• Οι δήμαρχοι λένε ότι οι προτεραιότητες της επόμενης Ευρωπαϊκής Επιτροπής θα πρέπει να είναι περισσότερες επενδύσεις στη βιώσιμη αστική κινητικότητα (55%), πιο προσιτή σε ποιοτική, οικονομικά προσιτή στέγαση (54%) και μια μακροπρόθεσμη στρατηγική και όραμα για την ΕΕ και τις συνεργαζόμενες πόλεις (49%).
• Το 49% των δημάρχων δήλωσε ότι δεν διαθέτει επαρκή εργαλεία και δυνατότητα για να εκπληρώσει τις δεσμεύσεις και τους στόχους του για το κλίμα και το 54% θα αγωνιστεί για να καλύψει τις τρέχουσες στεγαστικές ανάγκες των πιο ευάλωτων ατόμων.
• Το 70% των δημάρχων λέει ότι η πλειοψηφία των ψηφοφόρων τους επιθυμεί δράση για τις πολιτικές απαλλαγής από τις ανθρακούχες εκπομπές και δράση για το κλίμα. Ωστόσο, το 50% των δημάρχων ανησυχεί για τις αντιδράσεις που προκαλούν σε τοπικό επίπεδο οι πολιτικές τους για το κλίμα.
• Ενώ οι επιπτώσεις, τόσο του ρωσικού πολέμου στην Ουκρανία όσο και της πανδημίας της Covid-19, έχουν δυσκολέψει τις προσπάθειες των δημάρχων, πολλοί δήμαρχοι εξακολουθούν να εκφράζουν σταθερά την υποστήριξή τους στην Ουκρανία.
• Το 85% των δημάρχων πιστεύει ότι η κυβερνητική καινοτομία είναι απαραίτητη.

Οι δήμαρχοι λένε ότι οι κορυφαίες δραστηριότητες καινοτομίας που ωφελούν τις πόλεις είναι οι αναλύσεις βάσει δεδομένων και η χάραξη πολιτικής βάσει στοιχείων (72%),

• ανάπτυξη νέων υπηρεσιών και λύσεων που βασίζονται σε ψηφιακές τεχνολογίες (60%)
• και ο ανθρωποκεντρικός σχεδιασμός δημόσιων υπηρεσιών και πολιτικών παρεμβάσεων (57%).

*Το Eurocities είναι ένα δίκτυο μεγάλων πόλεων στην Ευρώπη, που ιδρύθηκε το 1986 από τους δημάρχους έξι μεγάλων πόλεων: της Βαρκελώνης, του Μπέρμιγχαμ, της Φρανκφούρτης, της Λυών, του Μιλάνου και του Ρότερνταμ.