Το Πράσινο Ταμείο με την πρόσκληση «Ενίσχυση πυροπροστασίας κατοικημένων περιοχών σε ΟΤΑ Α Βαθμού με περιαστικά δάση», επιχειρεί να ενδυναμώσει τις επιχειρησιακές δυνατότητες των πυροσβεστικών δυνάμεων ως προς την αντιμετώπιση πυρκαγιών πλησίον αστικού ιστού και στα περιαστικά δάση. Είναι όμως η πρόσκληση αυτή τεχνικά άρτια αλλά και ρεαλιστική ως προς τους χρόνους που απαιτούνται στους Δήμους, προκειμένου να ανταποκριθούν;

Αρχικά θα επιχειρήσουμε μια σύντομη περιγραφή της πρόσκλησης αυτής με στοιχεία που περιγράφονται στην ίδια την πρόσκληση.

Στο άξονα προτεραιότητας 6 της πρόσκλησης προς τους Δήμους της χώρας (196 δυνητικά δικαιούχοι από τους 332) αποτυπώνεται το περιεχόμενο της με τον εξής τίτλο:  «Χρηματοδότηση δημιουργίας περιμετρικών ζωνών 10 μέτρων πέριξ οικισμών εντός ή πλησίον δασών και δασικών εκτάσεων υψηλής επικινδυνότητας για την εκδήλωση δασικών πυρκαγιών».

Ας δούμε πως στοιχειοθετείται η σκοπιμότητα της πρόσκλησης όπως αναφέρει το ίδιο το κείμενο της: «Στο πλαίσιο  της δράσης, είναι αναγκαία η δημιουργία αντιπυρικής ζώνης πλάτους 10 μέτρων (περιμετρικών ζωνών) πέριξ  οικισμών, εντός ή πλησίον δασών και δασικών εκτάσεων, υψηλής επικινδυνότητας για την εκδήλωση δασικών πυρκαγιών, η δυσμενής εξέλιξη των οποίων εγκυμονεί κινδύνους τόσο για τα γειτνιάζοντα δασικά συμπλέγματα όσο και για τον οικιστικό ιστό έως και την 31η.10.2024[1].

Για κάθε ΟΤΑ Α΄ Βαθμού υπάρχει ο περιορισμός της υποβολής μίας (1) μόνο πρότασης.

Ο συνολικός προϋπολογισμός του χρηματοδοτικού προγράμματος ανέρχεται στο ποσό των 30.000.000,00 ευρώ για το 2024.

Το σύνολο των προτάσεων οι οποίες θα υποβληθούν προβλέπεται να εξεταστούν με άμεση αξιολόγηση ως προς την επιλεξιμότητά τους. Ο κύριος στόχος της δράσης είναι να συμβάλλει στην αποτελεσματικότερη πυροπροστασία του οικισμού ή των οικισμών δεδομένης στη γειτνίασης αυτού/ών με δάσος ή δασική έκταση.

Για το σκοπό αυτό κρίνεται απαραίτητη η δημιουργία αντιπυρικής ζώνης πλάτους 10 μέτρων (*το πλάτος αυτό αποτελεί μέσο πλάτος δεδομένου ότι αναλόγως των επικρατουσών συνθηκών δύναται να διαφέρει κατά μήκος της ζώνης), συνιστώμενη από (αναλόγως, ψιλή αντιπυρική ζώνη, ή στεγασμένη αντιπυρική ζώνη) αποτελώντας αυτή μέρος προ κατασταλτικού σχεδίου, επιτυγχάνοντας τη διάσπαση της συνέχειας της δασικής βλάστησης, επιβραδύνοντας ή και αποτρέποντας κατά τόπους την εξάπλωση της πυρκαγιάς, συμβάλλοντας στην κατάσβεση αυτής».

Η αναζήτηση ικανών μέτρων πρόληψης και αντιμετώπισης των πυρκαγιών, αποτελεί μέγιστο ζητούμενο για την Ελλάδα που τα τελευταία χρόνια έχει πληγεί σε υπερθετικό βαθμό, από τις πυρκαγιές. Πυρκαγιές με τραγική κατάληξη. Πυρκαγιές σαν του Ματίου, με τις πληγές που άφησε στο «σώμα» της χώρας μας να μην κλείσουν ποτέ. Με νεκρούς και εφ όρου ζωής εγκαυματίες – πολυτραυματίες (σαν να έπαψε το ενδιαφέρον της Πολιτείας για αυτούς τους ανθρώπους, που απλώνουν κρέμες στο σώμα τους καθημερινά, που δεν κοιμούνται από τους πόνους, που δεν μπορούν να βγούνε στον ήλιο). Κάθε προσπάθεια λοιπόν να αυξηθεί η πολιτική προστασία είναι καλοδεχούμενη, ακόμη και αν η προσπάθεια αυτή έχει ζητήματα πρακτικά να λύσει. Όπως η συγκεκριμένη πρόσκληση του Πράσινου Ταμείου. Ενός Ταμείου που κατά κοινή ομολογία τα τελευταία χρόνια με σχέδιο και στρατηγική επιχειρεί να διαδραματίσει τον ουσιαστικό ρόλο που μπορεί να έχει.

Ερωτήματα και παρατηρήσεις

Η πρόσκληση του Πράσινου Ταμείου ωστόσο έχει εγείρει σε αυτοδιοικητικούς κύκλους ερωτήματα και παρατηρήσεις.

Επιχειρούμε να καταγράψουμε τις αντιδράσεις που ανέκυψαν μετά από την πρόσκληση χωρίς να υπάρχει πρόθεση να ακυρωθεί μια πρωτοβουλία που σκοπό έχει την προστασία έναντι πυρκαγιών.

Πρώτον: Η αντιπυρική περίοδος άρχισε την 1 Μαΐου 2024. Για ποιο λόγο η πρόσκληση βγήκε τώρα;

Δεύτερον:  Η πρόκληση διαρκεί ως τις 31 Οκτωβρίου 2024, όταν με βάση τον νόμο 4412/16 και την διάταξη για την διενέργεια δημόσιων διαγωνισμών ελάχιστοι δήμοι θα μπορέσουν να έχουν ανάδοχο του έργου. Σύμφωνα με αποκλειστικές πληροφορίες θα εκδοθεί εγκύκλιος που θα περιγράφει το κατεπείγον του έργου, ώστε ανάδοχοι να προκύψουν με τις διαδικασίες απευθείας διαπραγμάτευσης.

Τρίτον: Επειδή αναφέρονται στην πρόσκληση δασικές εκτάσεις, στις οποίες θα κληθούν οι δήμοι να κάνουν παρεμβάσεις, τίθεται θέματα αρμοδιότητας. Οι δασικές εκτάσεις ανήκουν στο δημόσιο, σε ιδιώτες, σε μοναστήρια και μονές κτλ. Εκτός των άλλων η αρμοδιότητα παρεμβάσεων σε αυτές τις εκτάσεις ανήκει βάση νόμου στο δασαρχείο.

Τέταρτον: Τα έργα που πρόκειται να γίνουν βάση της πρόσκλησης θεωρούνται τεχνικά έργα πρασίνου. Η πρόσκληση δεν απαιτεί μελέτη δασολόγων που να «οδηγεί» στην υλοποίηση έργου δασοπονίας, αλλά ζητάει από τους ΟΤΑ μια απλή τεχνική έκθεση, που θα κληθεί να υπογράψει δασολόγος και η οποία θα καταλήξει σε ανάθεση υπηρεσίας.

Πέμπτον: Τίθεται και ένα ζήτημα ηθικής τάξεως. Ο κάθε πολίτης είναι υποχρεωμένος να κάνει ότι του αναλογεί σύμφωνα με τον κανονισμό πυροπροστασίας στο δικό του οικόπεδο – και καλώς συμβαίνει αυτό – μέχρι την 1^η Μαΐου που αρχίζει η αντιπυρική περίοδος. Αν δεν πράξει τα δέοντα, εγκαλείται και κινδυνεύει με βαριά πρόστιμα. Ωστόσο το Δημόσιο, με την πρόσκληση αυτή, «παίρνει» παράταση ως τις 31 Οκτωβρίου.

Έκτον: Πόσα δέντρα συνολικά θα κοπούν και ποιο είναι το σχέδιο για την αντικατάσταση τους προκειμένου να μην μειωθεί το ισοζύγιο Πρασίνου; Ποιος θα αναλάβει τον έλεγχο της διαδικασίας, όταν ξεκινήσουν παράλληλα έργα σε 196 δήμους σε όλη την χώρα προκειμένου να τηρηθούν τα όρια κοπής δέντρων; Διότι αν και αυτό ανατεθεί στις υποστελεχωμένες υπηρεσίες των Δήμων, που προσπαθούν ήδη με νύχια και δόντια να ανταπεξέλθουν στις εκατοντάδες αρμοδιότητες που έχουν χωρίς το ανάλογο προσωπικό και πόρους, το εγχείρημα θα είναι αδύνατο.

Επαναλαμβάνουμε, ότι η προστασία των δασών από τις πυρκαγιές είναι μια δυσεπίλυτη εξίσωση και κάθε πρωτοβουλία πρέπει να χαιρετίζεται. Ο μεγαλύτερος εχθρός είναι η αδράνεια και όχι η δράση ακόμη και αν δεν είναι άρτια.