Έβερεστ: Έπρεπε να νικήσουμε τον ίδιο τον εαυτό μας

Είναι βράδυ, είμαστε στο σπίτι του Προέδρου του Κεντρικού Συμβουλίου του Ορειβατικού Συνδέσμου, του αγαπητού μας κ. Λεοντοπούλου. Έξω είναι μια ήσυχη, ανοιξιάτικη ελληνική νύχτα, τα ακίνητα δέντρα του βασιλικού πάρκου. Μέσα είναι μια ζεστή, φιλόξενη ατμόσφαιρα με λίγους ανθρώπους. Και μαζί μας είναι ο Wilfrid Noyce. Ο καθηγητής, ο συγγραφέας, ο ποιητής — ένας απ’ τη μικρή ομάδα των Άγγλων ορειβατών που επιτέλους έφτασαν πέρυσι στην κορυφή του Έβερεστ, κατανικώντας τις φοβερές δυσκολίες με αγώνα σχεδόν πέραν απ’ την αντοχή του ανθρώπου.

Έχουμε, λοιπόν, επιτέλους μπροστά μας, πλάι μας, ένα από αυτά τα μυθικά πλάσματα της ευψυχίας. Είναι μήπως κανένας γεροδύναμος άντρας, φανταχτερός, αθλητικός, γιγαντόσωμος ωσάν τις κραυγαλέες φιγούρες που βλέπουμε στα αθλητικά περιοδικά, μούτρα ζωώδη, λευκά ή έγχρωμα, με τεντωμένα χέρια για να φαίνουνται οι μυς, με μάτια θεριού, με ψυχή θανάτου; Τι απογοήτευση για όσους φαντάστηκαν τους κατακτητές του Έβερεστ κάτι παρόμοιο με τις αθλητικές δόξες του καιρού μας! Ο Noyce δεν προδίδει με το παρουσιαστικό του παρά αυτό που πράγματι είναι: ένας δάσκαλος, ένας τύπος διανοητικός, ένας άνθρωπος του πνεύματος. Αδύνατο κορμί, αδύνατο πρόσωπο, δειλία παιδιού, σεμνότητα απέραντη, μια κάποια δυσκολία ακόμα και στην πιο ανεπιτήδευτη κοινωνική συναναστροφή, κάποια καθαρά διαγραφόμενη αγωνία να τελειώσει κάποτε το άγχος αυτού του χρόνου: έπειτα από τη λύτρωση που του έδωσε το Έβερεστ, να πρέπει τώρα να κάνει διαλέξεις για το Έβερεστ! Θυμούμαι πως και ο Μάλλορυ, ο πρώτος ήρωας του Έβερεστ, έγραφε στις σημειώσεις του πόσο υπέφερε υποχρεωμένος, ύστερα απ’ την πρώτη απόπειρά του στα Ιμαλάια, να εξηγεί μέσα σε κλειστές αίθουσες και σε καλοντυμένους νοικοκυραίους το πάθος του βουνού και τη δοκιμασία του ανθρώπου που αντιμετριόταν μαζί του. Όταν επιτέλους φτάσουμε στην κορφή —έλεγε πριν τον πάρουν στην αιωνιότητά τους οι πάγοι του Έβερεστ— θα πρέπει να μη μάθουν τίποτα οι άνθρωποι για το τι έγινε ώσπου να φθάσουμε, τίποτα.

«ΤΟ ΒΗΜΑ», 30.3.1954, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Ο Βίλφρεντ  Νόυς έχει σπουδάσει στο Καίμπριτζ, διδάσκει ξένες γλώσσες, έχει κάμει σπουδαίες αναβάσεις στις Άλπεις και στα Ιμαλάια, έχει ανεβή στην κορφή Παουνούρι, 7.100 μέτρα στην περιοχή Σικκίμ των Ινδιών. Στην αποστολή του Έβερεστ τούτος εδώ ο ισχνός, συνεσταλμένος άνθρωπος έλυσε —καθώς γράφει ο αρχηγός της Αποστολής, ο Χαντ, στο βιβλίο του «Η Ανάβαση του Έβερεστ»— το πιο δύσκολο πρόβλημα της ανάβασης: την 21η Μαΐου του 1953 άνοιξε το δρόμο προς τον Νότιο Αυχένα του Έβερεστ κι’ έφτασε στα 8.000 μέτρα. Χάρις στο κατόρθωμα αυτό μπόρεσαν να μεταφερθούν εφόδια στην τελευταία, πριν απ’ την κορφή, κατασκήνωση. Ο αρχηγός της Αποστολής είχε ήδη καθορίσει τους δύο ορειβάτες που έμελλαν να έχουν τη δόξα της τελικής εφόδου για την κορφή. Μέσα σ’ αυτούς δεν ήταν ο Βίλφρεντ Νόυς. Εν τούτοις ο Βίλφρεντ Νόυς, για να υποστηρίξει τη δυάδα της κορφής, επιχειρεί για δεύτερη φορά το απίστευτο τόλμημα: ανεβαίνει για δεύτερη φορά τη φοβερή ορθοπλαγιά του Λότσε και περιμένει εκεί, να υποδεχτεί και να βοηθήσει τους συντρόφους του, τους νικητές —τον Χίλλαρυ και τον Τένσιγκ— στο Νότιο Αυχένα.

Αυτός είναι ο άνθρωπος που μιλάμε τώρα τόσο ήσυχα μαζί του και που σηκώνει τα μάτια του απάνω μας με συστολή. Επιβεβαιώνει το νόμο: τέτοιου είδους νίκες δεν είναι νίκες του κορμιού, είναι της ψυχής. Είναι, στην πιο αυστηρή έννοια του όρου, κατακτήσεις της περιοχής εκείνης που εξαγιάζει τη βαρβαρότητα του ανθρωπίνου γένους: είναι κατακτήσεις του πνεύματος.

Ρώτησα τον Βίλφρεντ Νόυς:

— Τι αιστανθήκατε φτάνοντας στο Νότιο Αυχένα του Έβερεστ; Ήταν ένα αίσθημα νίκης ή ένα αίσθημα λυτρώσεως;

Ο άνθρωπος του Έβερεστ με κοίταξε. Συνηθισμένος σε ερωτήματα τεχνικής μορφής, αποκρίθηκε αόριστα, θέλοντας ν’ αποφύγει την καθαρή απάντηση:

— Σ’ αυτά τα ύψη σκέφτεται κανείς πολύ λίγο, είπε. Όλος ο αγώνας είναι πώς να φτάσεις στο σκοπό σου και, έπειτα, πώς να γυρίσεις…

Η κουβέντα γύρισε σε άλλα σημεία.

— Θυμόσαστε, όσο ανεβαίνατε, τον Μάλλορυ; ρώτησα για τον σύντροφό τους που είχε χαθεί πριν από χρόνια λίγο κάτω απ’ την κορφή του Έβερεστ.

Ο Νόυς είπε απλά:

— Ο Μάλλορυ χάθηκε απ’ την άλλη πλευρά του Έβερεστ. Δεν είμαστε στο δρόμο του. Τον θυμόμαστε.

«ΤΟ ΒΗΜΑ», 30.3.1954, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Κ’ ύστερα πρόσθεσε πως δίδαξε κ’ εκείνος στο ίδιο σχολειό που ήταν δάσκαλος ο Μάλλορυ: στο Τσάρτερ Χάουζ.

— Δεν θα γράψετε τις αντιδράσεις σας, τα συναισθήματα που είχατε όσο ανεβαίνατε στο Έβερεστ; Ένα χρονικό της ψυχής, όχι της τεχνικής του τολμήματος;

Βέβαια ο Νόυς έγραψε ήδη το χρονικό αυτό. Είναι ένα λογοτεχνικό κείμενο, όχι ένα κείμενο τεχνικό. Ο τίτλος του είναι: «Ο Νότιος Αυχήν». Έχουν ήδη δημοσιευθεί αποσπάσματά του. Εκεί είναι —καθώς μας πληροφορεί ο πάντα ενήμερος, ο Νάσος Τζάρτζανος— και οι στίχοι του: «Το Έβερεστ από τα νοτιοδυτικά».

— Υπάρχουν άλλοι Άγγλοι συγγραφείς συνάδελφοί σας ορειβάτες; Είναι παράδοση στην πνευματική σας οικογένεια η ορειβασία;

Ο Νόυς δείχνει παρακεί τον νέον παιδαγωγό του Διαδόχου, που είναι επίσης προσκεκλημένος του κ. Λεοντοπούλου. Ο κ. Γιαγκ είναι γιος του Γουίνθροπ Γιαγκ, συγγραφέα και ορειβάτη διάσημου. Αναφέρουν το χαρακτηριστικό: ο Γουίνθροπ Γιαγκ, ανάπηρος του πρώτου παγκοσμίου πολέμου, με το ένα πόδι ξύλινο, έκαμε μια απ’ τις πιο δύσκολες αναβάσεις των Άλπεων. Ανέβηκε στο Μάτερχορν.

Ο λόγος πάλι γύρισε στο Έβερεστ. Όσο μιλάς με τον Βίλφρεντ Νόυς, τόσο περισσότερο σε κατακτά η εσωτερική δύναμη που έρχεται από αυτόν τον απλό και ανεπιτήδευτο άντρα. Μιλώντας για το κατόρθωμά τους αποφεύγει συστηματικά να χρησιμοποιεί τη λέξη «κατάκτηση». Λέει πάντα: «η ανάβαση στο Έβερεστ».

Πάλι ρώτησα:

— Ήταν ένα αίσθημα νίκης ή ένα αίσθημα λυτρώσεως που δοκιμάσατε σαν φτάσατε στο σκοπό σας;

Ο φίλος κ. Πετραλιάς, που συμμετείχε στη συνομιλία, βλέποντας το δισταγμό του ορειβάτη ν’ αποκριθεί, παρατήρησε:

— Είναι η πρώτη φορά προφανώς που του τίθεται αυτό το ερώτημα.

Μα είμαι βέβαιος πως δεν είχε δίκιο. Άλλωστε, σε λίγο, ο Βίλφρεντ Νόυς έδωσε επιτέλους την απάντηση που εξέφραζε όλο το νόημα της υπεράνθρωπης ευψυχίας που συμβολίζει το κατόρθωμά τους:

— Έπρεπε να νικήσουμε τον ίδιο τον εαυτό μας, είπε.

Και ήταν μια ωραία βεβαίωση της νίκης του ανθρώπου τούτος ο τελικός λόγος.

*Κείμενο του λογοτέχνη και ακαδημαϊκού Ηλία Βενέζη (1904-1973), που έφερε τον τίτλο «Με έναν του Έβερεστ» και είχε δημοσιευτεί στην εφημερίδα «Το Βήμα» την Τρίτη 30 Μαρτίου 1954.

Ο Βίλφρεντ  Νόυς

O άγγλος ορειβάτης και συγγραφέας Βίλφρεντ  Νόυς (Wilfrid Noyce, 1917-1962) υπήρξε μέλος της βρετανικής αποστολής που κατάφερε να κατακτήσει πρώτη το Έβερεστ, την ψηλότερη κορυφή του κόσμου, το πρωινό της 29ης Μαΐου 1953.