Ουκρανία: Ο κίνδυνος πυρηνικής απάντησης της Ρωσίας από τις επιθέσεις στα στρατηγικά ραντάρ της

Στις 23 Μαΐου, μη επανδρωμένα αεροσκάφη που εκτοξεύτηκαν από την Ουκρανία έπληξαν ρωσικό στρατηγικό σταθμό ραντάρ στο Αρμαβίρ της Ρωσίας (φωτογραφία, επάνω).

Δεν είναι η πρώτη φορά που στοχοποιούνται και πλήττονται πυρηνικές εγκαταστάσεις της Ρωσίας, αλλά αυτή η ενέργεια σηματοδοτεί μια σημαντική κλιμάκωση που θα μπορούσε να προκαλέσει ρωσικά αντίποινα σε προμηθευτές του ΝΑΤΟ ή ακόμη και μια πυρηνική απάντηση από τη Ρωσία.

Ο σταθμός στο Αρμαβίρ αποτελείται από δύο ραντάρ έγκαιρης προειδοποίησης σε περίπτωση πυρηνικής επίθεσης

Οι τοποθεσίες των εγκαταστάσεων στρατηγικών ραντάρ της Ρωσίας

Στο επίκεντρο των ρωσικών ανησυχιών βρίσκεται η προοπτική να μετατραπεί η Ουκρανία σε βάση του ΝΑΤΟ για πυρηνικούς πυραύλους. Δεν είναι σαφές εάν η επίθεση πραγματοποιήθηκε αποκλειστικά με πρωτοβουλία της Ουκρανίας ή αν συμμετείχαν και οι εταίροι της στο ΝΑΤΟ.

Ο σταθμός στο Αρμαβίρ αποτελείται από δύο ραντάρ συστοιχίας φάσεων μεγάλης εμβέλειας για έγκαιρη προειδοποίηση σε περίπτωση πυρηνικής επίθεσης. Βρίσκεται στη νότια Ρωσία, στο Κράι Κρασνοντάρ, εντός της αεροπορικής βάσης Μπαρανόφσκι.

Το ένα από τα ραντάρ καλύπτει τη νοτιοδυτική πλευρά και το άλλο βλέπει νοτιοανατολικά. Αυτή η στρατηγική εγκατάσταση ραντάρ αντικαθιστά προηγούμενες στην Ουκρανία που είχαν εγκαταλειφθεί γύρω στο 2012 και μια άλλη που δεν λειτουργεί πλέον στο Αζερμπαϊτζάν, γράφει σε ανάλυσή του ο Stephen Bryen, πρώην αναπληρωτής υφυπουργός Αμυνας των ΗΠΑ, ειδικός στη στρατηγική και την τεχνολογία ασφαλείας.

Δέκα στρατηγικά ραντάρ

Επίσημα, το ραντάρ αναφέρεται ως UHF που σημαίνει είτε 1 ghz είτε χαμηλότερη συχνότητα, η οποία περιλαμβάνει L Band στο 1 Ghz. Τα ραντάρ L Band προσφέρουν ένα μέσο ανίχνευσης αεροσκαφών stealth.

Οι πλατφόρμες Stealth είναι εξελιγμένες ώστε να έχουν μειωμένο ίχνος ραντάρ στο εύρος συχνοτήτων της ζώνης X. Αυτά τα ραντάρ μπορούν επίσης ν’ ανιχνεύσουν μικρά αντικείμενα που πετούν χαμηλά για ν’ αποφύγουν τον εντοπισμό τους, όπως οι πύραυλοι κρουζ Tomahawk των ΗΠΑ.

Τα αμερικανικά βομβαρδιστικά B-2, τα αεροσκάφη F-22 και F-35 και το νέο βομβαρδιστικό κρούσης μεγάλης εμβέλειας B-3 είναι πλατφόρμες stealth και όλες ικανές για πυρηνική αποστολή.

Η Ρωσία διαθέτει 10 στρατηγικά ραντάρ για την προστασία της, τα οποία χρονολογούνται από το 2017. Εχουν εμβέλεια 6.000 km και είναι γνωστά ως Voronezh-DM. Σχεδιάστηκαν για ν’ ανιχνεύουν πυραύλους κρουζ, βαλλιστικούς πυραύλους και επιθέσεις από το διάστημα και συνδέονται με το νέο σύστημα αεράμυνας S-500 και άλλες αντιαεροπορικές άμυνες.

Τα drones που εκτοξεύτηκαν εναντίον του ραντάρ στο Αρμαβίρ πέταξαν 1.800 km, πολύ πέρα από τις δυνατότητες επιτήρησης της Ουκρανίας, αν και η τοποθεσία του θα μπορούσε να είχε εντοπιστεί μέσω εμπορικών δορυφορικών. Η θέση των στρατηγικών ραντάρ της Ρωσίας συνιστούν δημόσια πληροφορία.

Βαθιά ανησυχητικό

Αρχικά, ουκρανικές πηγές υποστήριξαν ότι τα drones που εκτοξεύτηκαν κατά του Αρμαβίρ ήταν τύπου HUR, δηλαδή ουκρανικής κατασκευής. Ωστόσο, οι Ρώσοι ανέκτησαν κατεστραμμένα τμήματά τους που δείχνουν ότι δεν είναι τοπικής παραγωγής, αλλά πορτογαλικής Tekever AR3.

Το πορτογαλικό Tekever AR3 Drone που φέρεται να ανακτήθηκε από τους Ρώσους μετά την επίθεση στο Αρμαβίρ

Η Πορτογαλία ανακοίνωσε ότι προμήθευε αυτά τα drones στην Ουκρανία τον περασμένο Ιούνιο, αφότου το Ηνωμένο Βασίλειο συμφώνησε να τα πληρώσει. Το γεγονός ότι χρησιμοποιήθηκαν όπλα του ΝΑΤΟ στην επίθεση είναι βαθιά ανησυχητικό σε περίπτωση που οι Ρώσοι αποφάσιζαν ν’ αντεπιτεθούν.

Μέχρι στιγμής, η Ρωσία έχει πει πολύ λίγα για αυτήν την ενέργεια. Οι ειδήσεις και οι πληροφορίες που παρέχονται από το Telegram αναφέρουν ότι το drone έπεσε σε κτίριο δίπλα στο ραντάρ. Οι φωτογραφίες δείχνουν ζημιές στο κτίριο που στεγάζει το επιχειρησιακό προσωπικό του, πιθανότατα και τις επικοινωνίες του για την αεράμυνα της Ρωσίας. Το ραντάρ φαίνεται επίσης να είναι κατεστραμμένο.

Δεν είναι γνωστό πόσα drones χρησιμοποιήθηκαν στην επίθεση και πόσα καταρρίφθηκαν. Φαίνεται ότι τουλάχιστον ένα ή δύο από αυτά χτυπήθηκαν, αν κρίνουμε από φωτογραφίες που εμφανίζονται σε ρωσικό κανάλι για αμυντικά θέματα στο Telegram.

Οι ΗΠΑ διαθέτουν επίσης εγκαταστάσεις ραντάρ προειδοποίησης για βαλλιστικούς πυραύλους, γνωστές ως PAVE-PAWS, που υποστηρίζονται από την αμερικανική Διαστημική Δύναμη και αντικαταστάθηκαν πρόσφατα από το Σύστημα Ραντάρ Συστοιχίας Στερεάς Κατάστασης.

Πρώτη φορά παγκοσμίως

Η ουκρανική επίθεση σηματοδοτεί την πρώτη φορά που στρατηγικές εγκαταστάσεις πυρηνικής άμυνας δέχονται επίθεση στη Ρωσία ή σ’ οποιαδήποτε άλλη χώρα.

Υπάρχει εδώ και καιρό μια συζήτηση μεταξύ των εμπειρογνωμόνων στον τομέα της άμυνας για το ζήτημα της «εκτόξευσης κατά την προειδοποίηση» (Launch on warning – LOW). Αν οι Ρώσοι πίστευαν ότι επρόκειτο για επίθεση του ΝΑΤΟ στις πυρηνικές τους εγκαταστάσεις, θα μπορούσαν να είχαν πυροδοτήσει μια πυρηνική απάντηση.

Ο σταθμός RAF Fylingdales με το ραντάρ συστοιχίας φάσης στερεάς κατάστασης (BMEWS), μέρος του βρετανικού συστήματος έγκαιρης προειδοποίησης για βαλλιστικούς πυραύλους

Το πυρηνικό ζήτημα είναι εξαιρετικά ευαίσθητο στις μέρες μας, καθώς ο ουκρανικός στρατός φαίνεται να πλησιάζει σε κατάρρευση. Οι αμερικανοί νομοθέτες και ο επικεφαλής του ΝΑΤΟ προτρέπουν την Ουκρανία να εκτοξεύσει πυραύλους μεγάλου βεληνεκούς στο ρωσικό έδαφος, που σημαίνει ότι οι Ρώσοι δεν θα μπορούν να διακρίνουν εάν ένας πύραυλος έχει συμβατική ή πυρηνική κεφαλή.

Η Ρωσία ανησυχεί, ειδικά από το 2019, ότι οι ΗΠΑ προετοίμαζαν κρυφά ένα πυρηνικό οπλοστάσιο στην Ανατολική Ευρώπη, κυρίως στην Πολωνία και τη Ρουμανία. Τα πρόσφατα πολωνικά αιτήματα για τοποθέτηση πυρηνικών όπλων του ΝΑΤΟ στην Πολωνία, εν μέρει ως απάντηση στις ρωσικές αναπτύξεις τακτικών πυρηνικών όπλων στη Λευκορωσία, είναι ανησυχητικά.

Το 2019, ο ρώσος πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν προειδοποίησε ότι οι ΗΠΑ εγκαθιστούσαν κάθετους εκτοξευτές MK-41 στη Ρουμανία και την Πολωνία, οι οποίοι θα μπορούσαν να εκτοξεύσουν πυραύλους αεράμυνας ή πυραύλους κρουζ Tomahawk με πυρηνικές κεφαλές.

Η αποχώρηση από την INF

Επίσημα οι πύραυλοι κρουζ Tomahawk φέρουν συμβατικές κεφαλές, αν και αρχικά ήταν πυρηνικές. Οι ΗΠΑ λένε ότι αποθήκευσαν αυτούς με τις πυρηνικές κεφαλές, τις οποίες τελικά ξεφορτώθηκαν αφού τις αντικατέστησαν με συμβατικά πυρομαχικά.

Οι εκτοξευτές MK-41 αποτελούν μέρος των συστημάτων αεράμυνας AEGIS-Ashore για τη Ρουμανία και την Πολωνία και οι ίδιοι εκτοξευτές χρησιμοποιούνται στα καταδρομικά και αντιτορπιλικά των ΗΠΑ AEGIS.

Η Ευρώπη και η Ρωσία προστατεύονταν από τη Συνθήκη Πυρηνικών Δυνάμεων Μέσου Βεληνεκούς (INF) μεταξύ των ΗΠΑ και της ΕΣΣΔ που τέθηκε σε ισχύ τον Δεκέμβριο του 1987.

Η INF περιόρισε όλους τους πυραύλους με βεληνεκές μεταξύ 500 και 5000 km και προέβλεπε ένα ισχυρό σύστημα επαλήθευσης και επιθεώρησης.

Οι ΗΠΑ ισχυρίστηκαν ότι οι Ρώσοι ανέπτυξαν έναν νέο πύραυλο κρουζ που ονομάζεται 9M729 στη Ρωσία (SSC-8 στο ΝΑΤΟ), βασίζεται στον ναυτικό πύραυλο Kinzhal και φέρεται να παραβιάζει τη Συνθήκη INF.

Οι Ρώσοι απάντησαν ότι ο 9M729 λειτουργούσε κάτω από το όριο των 500 χιλιομέτρων, ωστόσο οι ΗΠΑ είπαν πως διέθεταν αποδείξεις ότι η Ρωσία τις εξαπατούσε.

Ο ρωσικός πύραυλος SS-CX-8 (9M729) σε φωτογραφία του υπουργείου Αμυνας της Ρωσίας

Σ’ αυτή τη βάση, το 2018, ο πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ ανακοίνωσε ότι οι ΗΠΑ θ’ αποχωρούσαν από τη Συνθήκη INF, κάτι που έγινε επίσημα τον Αύγουστο του 2019. Οι Ρώσοι, στη συνέχεια, αποχώρησαν και αυτοί επίσημα από τη συνθήκη.

Η έκκληση Πούτιν

Η ανησυχία για τα πυρηνικά όπλα στην ανατολική Ευρώπη και, πιθανώς στο μέλλον στην Ουκρανία, παίζει μεγάλο ρόλο στη στρατηγική προοπτική της Ρωσίας και στην εκτίμησή της για τις προθέσεις των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ.

Αυτό κατέστη σαφές στα τέλη του Δεκεμβρίου 2021 εν όψει της εισβολής του ρωσικού στρατού στην Ουκρανία, όταν ο πρόεδρος Πούτιν, απευθυνόμενος τόσο στον ομόλογό του Μπάιντεν όσο και στο ΝΑΤΟ, πρότεινε η Ρωσία, το ΝΑΤΟ και οι Ηνωμένες Πολιτείες να εξετάσουν το ενδεχόμενο ν’ απομακρυνθούν τα όπλα των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ από την ανατολική Ευρώπη, ιδίως από την Πολωνία και τη Ρουμανία.

Η έκκληση του Πούτιν έπεσε στο κενό και οι ρωσικές δυνάμεις πέρασαν τα σύνορα με την Ουκρανία στις 24 Φεβρουαρίου 2022.

Παραμένει θολό το γιατί η Ουκρανία επιτέθηκε στα στρατηγικά ραντάρ της Ρωσίας. Οι Ουκρανοί λένε ότι παίζουν ρόλο στις ρωσικές αεροπορικές επιθέσεις στο ουκρανικό έδαφος.

Η πιο πιθανή υπόθεση είναι ότι τα ρωσικά ραντάρ θα μπορούσαν να παρακολουθούν πυραύλους ATACMS ή ακόμα και, στο μέλλον, γερμανικούς Taurus. Η εξάλειψή τους θα συνέβαλε στην έκθεση της Ρωσίας σε πυραύλους μεγάλου βεληνεκούς που θα εκτοξεύονταν από το έδαφος της Ουκρανίας.

Οι Ουκρανοί μπορεί να βλέπουν μια τέτοια ενέργεια ως προετοιμασία του εδάφους για περισσότερες απόπειρες στόχευσης εντός της Ρωσίας, σε μια προσπάθεια ν’ αντισταθμίσουν τις απώλειές τους στο εσωτερικό.

Ωστόσο, τέτοιες επιθέσεις αυξάνουν, επίσης, τα επίπεδα άγχους και νευρικότητας στη Ρωσία και θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε αντίποινα εναντίον εγκαταστάσεων του ΝΑΤΟ ή ακόμη και σε χρήση τακτικών πυρηνικών όπλων.