Γυναίκες στις Ένοπλες Δυνάμεις: Η καριέρα, η θητεία και οι μάχες για την ανέλιξη τους

Γυναίκες στις Ένοπλες Δυνάμεις. Το θέμα «παίζει» ψηλά, από τότε που ο Νίκος Δένδιας ανακοίνωσε την πρόθεση του στο νομοσχέδιο που θα φέρει για τη θητεία, οι γυναίκες θα μπορούν να υπηρετούν εθελοντικά στις Ένοπλες Δυνάμεις. Ωστόσο οι γυναίκες είναι στις Ένοπλες Δυνάμεις εδώ και πολλά χρόνια. Αξιωματικοί, υπαξιωματικοί, ΕΠΟΠ, έχουν μπει στο Στρατό, στην Αεροπορία και στο Ναυτικό εδώ και πολλά χρόνια. Αντιμετωπίζουν προβλήματα, όπως σε κάθε άλλη δουλειά, δίνουν μάχες, προσπαθούν να φανούν όσο το δυνατόν πιο «άντρες» μπορούν και καταβάλλουν πολύ μεγαλύτερο κόπο για την ανέλιξη και ανάδειξη τους.

Οι Ένοπλες Δυνάμεις είναι ένας χώρος που το να είναι κάποιος πολιτικοποιημένος, να συνδικαλίζεται, να έχει άποψη ακόμα δεν έχει κατακτηθεί πλήρως. Η φύση των Ενόπλων Δυνάμεων άλλωστε υποτίθεται ότι δεν επιτρέπει χρωματισμούς.

Η Αμαλία Παπασωτηρίου

Η Αμαλία Παπασωτηρίου, ωστόσο είναι μία ξεχωριστή περίπτωση. Αντισμήναρχος της Πολεμικής Αεροπορίας, συστήθηκε στο ευρύ κοινό όταν, όχι απλά έδωσε το παρόν, αλλά ανέβηκε στο βήμα στο συλλαλητήριο του ΚΚΕ στο Σύνταγμα τον περασμένο Μάρτιο, ενάντια στη συμμετοχή ελληνικής φρεγάτας στην επιχείρηση «ΑΣΠΙΔΕΣ» στην Ερυθρά Θάλασσα.

Γιατί όμως μία γυναίκα να ενταχθεί στις Ένοπλες Δυνάμεις;

«Βασικός λόγος είναι ο βιοπορισμός. Σε μια εποχή που υπάρχει μεγάλη ανεργία, ανασφάλεια, τόσο για έναν άντρα όσο και μια γυναίκα, αυτό είναι μία «βολική» επιλογή».

Ένα δεύτερο στοιχείο είναι, η ιδέα της προσφορά στην πατρίδα. Να συνεισφέρουν και οι γυναίκες από κοινού με τους άντρες, σε έναν χώρο που θα έπρεπε να έχει ως αποστολή την προστασία της πατρίδας. Κι ένας τρίτος λόγος είναι και η αίσθηση, που σημαντικός αριθμός στελεχών έχει ότι μέσα από αυτό το χώρο και από τη συμμετοχή τους στις Ένοπλες Δυνάμεις, θα κερδίσουν σε δικαιώματα και αναγνώριση», όπως λέει.

Ένα κάστρο που πέφτει

Οι Ένοπλες Δυνάμεις σήμερα, γίνονται ένα «κάστρο που πέφτει», όσον αφορά την ανδρική κυριαρχία, όπως λέει.

«Οι γυναίκες είναι μάχιμες, αυτό έχει αποδειχθεί και στην πράξη. Συμμετέχουν σε όλους τους τομείς, σε όλους τους χώρους, από τα πιο απλά ως τα πιο δύσκολα. Φτάσαμε και μάλιστα την εποχή αυτή, την εποχή που έχει εισχωρήσει η τεχνολογία και λύνει θέματα, για παράδειγμα σε ό,τι έχουν να κάνουν με τη μυϊκή δύναμη,  κάτι που δεν συνέβαινε στο παρελθόν».

Για την γκρίνια που υπάρχει στο ότι οι γυναίκες ως πιο επιμελείς στα μαθήματα κερδίζουν όλο και περισσότερες θέσεις στις Ένοπλες Δυνάμεις μέσω Πανελληνίων απαντά «ε  δεν θα βάλουμε και το διάβασμα στα αρνητικά. Ίσα – ίσα που είναι στα θετικά των γυναικών, απαντά για την ανάγκη τους να προχωρήσουν, να κάνουν πράγματα και να βγουν και μπροστά».

Κερδίζουν σεβασμό

Σημειώνει άλλωστε ότι και στην Αεροπορία που υπηρετεί η ίδια, υπάρχουν γυναίκες χειριστές μαχητικών αεροσκαφών, οι οποίες μπορεί κάλλιστα να αυξηθούν στο μέλλον, ενώ όπως επισημαίνει «οι γυναίκες στις Ένοπλες Δυνάμεις στον επιχειρησιακό τομέα, τα καταφέρνουν το ίδιο επάξια με τους άνδρες συναδέλφους τους και κερδίζουν εκτίμηση και σεβασμό».

Ωστόσο όπως λέει, τα προβλήματα υπάρχουν είναι πολλά. Το υπηρεσιακό και το κοινωνική πλαίσιο που υφίσταται αυτή τη στιγμή, δεν αντιμετωπίζει τη γυναίκα ισότιμα, σημειώνει. Αφού μία γυναίκα που υπηρετεί στις Ένοπλες Δυνάμεις, ειδικά όταν θα γίνει και μάνα, «αποκτά υποχρεώσεις, ο όγκος των οποίων πραγματικά τρομάζει. Δεν υπάρχουν υποδομές να την στηρίξουν και να την  υποστηρίξουν, για παράδειγμα, σε σχέση με την ανατροφή, αλλά και τη γενικότερη φροντίδα  των παιδιών».

Όπως λέει η ζωή μίας γυναίκας στις Ένοπλες Δυνάμεις «ξεκινάει από νωρίς το χάραμα, κυριολεκτικά, δίνει στον τομέα που υπηρετεί , στο στρατό, τα πάντα και όντως τα καταφέρνει καλά. Όμως γυρίζοντας σπίτι, δεν έχει χρόνο για τον εαυτό της, για την βελτίωσή της, για την ενασχόλησή της με τον πολιτισμό, για συμμετοχή στο συνδικαλισμό, να διαβάσει, να ενημερωθεί, έστω επιγραμματικά για τα τεκταινόμενα. Βλέπεις γυναίκες που πας να ανοίξεις ένα θέμα που αφορά τις πολιτικές εξελίξεις, ακόμα και θέματα που αφορούν την άμυνα της χώρας και δεν είναι ενημερωμένες γιατί δεν έχουν το χρόνο να το κάνουν».

Οι γυναίκες έχουν φιλοδοξίες που φτάνουν ψηλά

Σημειώνει ότι οι γυναίκες στις Ένοπλες Δυνάμεις πλέον έχουν φιλοδοξίες που φτάνουν πολύ ψηλά. «Αλλά ξέρουν ότι για να τις υπηρετήσουν, πρέπει να κάνουν συγκεκριμένες επιλογές που αφορούν την προσωπική τους ζωή. Αναγκάζονται να περιορίζονται στην καριέρα τους και δεν επιτρέπουν στον εαυτό τους την πραγμάτωση των επιθυμιών τους, όπως ενδεχομένως να  κάνουν μια οικογένεια.  Αυτό συνέβη και σε εμένα. Όταν μπήκα στην Αεροπορία ήμουν ελεύθερη. Όταν έκανα το πρώτο παιδί, αντιμετώπισα την πραγματικότητα της ανάγκης να συγκεράσω την εργασία μου με την προσωπική  και οικογενειακή  ζωή. Τότε προβληματίστηκα πολύ για να προχωρήσω στην απόφαση για δεύτερο παιδί, γιατί η συνθήκες δουλειάς είναι απαιτητικές. Υπηρεσίες 24ωρες, ασκήσεις, κλπ. Βέβαια, όταν υπάρχει ανάγκη δεν υπάρχει ωράριο. Δεν ήταν λίγες οι φορές που άφηνα τα παιδιά μου 36 ώρες, γιατί ξεκινούσα το πρωί της μιας μέρας και έφευγα το μεσημέρι της επόμενης».

Επισημαίνει δε ότι αυτό δεν έχει σχέση με το αν είσαι μάχιμος ή όχι και φέρνει ως παράδειγμα τα στρατιωτικά νοσοκομεία και την αυταπάρνηση που δείχνει εκεί το προσωπικό τους, για να ανταπεξέλθει στην υποστελέχωση που υπάρχει.

Γυναίκες – φαντάροι;

Θα μπουν οι γυναίκες στο στρατό ως έφεδροι; Η Αμαλία Παπασωτηρίου απαντά ότι η  ισοτιμία της γυναίκας, δεν περνάει αναγκαστικά μέσα από το στρατώνα, με χορηγούμενα κίνητρα για μια μερική δουλειά, με ημερομηνία λήξης. Οι γυναίκες της χώρας μας με τις ακολουθούμενες πολιτικές, ντύνονται κάθε μέρα με τα χρώματα του κοινωνικού περιθωρίου, ανεργία, μερική απασχόληση, φτώχεια και φραγμοί στην Παιδεία, στην Υγεία, στον Πολιτισμό. Όμως οι γυναίκες, όταν η πατρίδα μας το χρειάστηκε, βρέθηκαν στην πρώτη γραμμή των αγώνων, χωρίς οικονομικά κίνητρα, όπως κατά καιρούς εξαγγέλλονται ότι θα τους δοθούν.

Τονίζει ωστόσο ότι σε πολλές περιπτώσεις σήμερα οι γυναίκες στις Ένοπλες Δυνάμεις, για να αποδείξουν ότι είναι ίσες με τους άνδρες, επιχειρούν να γίνουν ίδιες με τους άνδρες. Να αρνηθούν την ίδια τους τη φύση, η οποία αντιμετωπίζεται εξαρχής ως μειονέκτημα. «Τα προβλήματα των γυναικών στις Ένοπλες Δυνάμεις, είναι τα ίδια με αυτά των γυναικών έξω απ’ αυτές».

«Αν θηλάζατε και σας έλεγαν φεύγεις ια Ερυθρά Θάλασσα;»

«Εσείς τι θα κάνατε αν είχατε πρόσφατα γεννήσει, ακόμα θηλάζατε και ξαφνικά  σας έλεγαν, να είσαι σε ετοιμότητα γιατί θα φύγεις για αποστολή στην Ερυθρά Θάλασσα; Δεν θα δηλώνατε παραίτηση; Δεν θα το σκεφτόσασταν έστω;» με ρωτάει.

Στη σύνδεση των Ενόπλων Δυνάμεων με τα Πανεπιστήμια και στην προσφορά της «δυνατότητας» να σπουδάζουν υπηρετώντας, βάζει το θέμα του κατά πόσο υπάρχει δωρεάν παιδεία, εάν μία οικογένεια θα έπρεπε να χρειάζεται την «προσφορά» των Ένοπλων Δυνάμεων, για να υποστηρίξει το παιδί της να σπουδάσει ή όχι.

Όπως λέει, όντως δίνεται μία δυνατότητα, όμως αυτή η δυνατότητα απορρέει απ’ τη φτώχεια που οδήγησε η κυβερνητική πολιτική τις λαϊκές οικογένειες στο να μην μπορούν από μόνες τους να σπουδάσουν τα παιδιά τους, αλλά και απ’ τη μετατροπή της γνώσης σε πανάκριβο εμπόρευμα.

Η γνώση

Θεωρώ ότι στην πραγματική ανάπτυξη του ανθρώπου, κομβικό ρόλο «παίζει» η γνώση. Αναφέρομαι στην αποκτούμενη γνώση σε όλες τις βαθμίδες ενός σωστού εκπαιδευτικού συστήματος, με κυρίαρχο το πανεπιστήμιο, και το τονίζω το δημόσιο πανεπιστήμιο.   Όταν ένα σύστημα, αναγκάζει ένα παιδί, λόγω την φτώχεια του, που το ίδιο το σύστημα δημιούργησε,  να γίνει φαντάρος – φοιτητής, είναι σίγουρο ότι αυτό, δεν συμβάλλει στην ανάπτυξή του».

Για το αν ο στρατός μπορεί να φιλελευθεροποιηθεί και αν τελικά έχει αλλάξει μετά τη θεσμοθέτηση των Πανελληνίων απαντά ότι σαφώς με την εξέλιξη της κοινωνίας αρκετά πράγματα και στο στρατό εκσυγχρονίζονται. Ο πυρήνας όμως των αιτιών που καθορίζει τις αποστολές των Ενόπλων Δυνάμεων δεν αλλάζει.

Η άποψη στις Ένοπλες Δυνάμεις

«Εμείς ως στελέχη των Ενόπλων Δυνάμεων, έχουμε και γνώση και άποψη για το τι Ένοπλες δυνάμεις  θα θέλαμε να  υπάρχουν, παρότι οι αναχρονιστικοί κανονισμοί εσωτερικής πειθαρχίας και ο υφιστάμενος στρατιωτικός ποινικός κώδικας,  κάνουν ότι μπορούν για να φιμώσουν τη φωνή μας.  Όμως το τι Ένοπλες Δυνάμεις διαθέτει η χώρα, είναι αυστηρά θέμα επιλογών της κάθε κυβέρνησης, που τελικά φέρει και τις ευθύνες για τις επιλογές της, καλές είναι αυτές ή κακές, για το λαό μας» σημειώνει.

Αναφέρει δε ότι όλοι δικαιούνται να έχουν άποψη και να την εκφράζουν, μερικές όμως φορές αυτή ακριβώς η έκφραση άποψης, πληρώνεται ακριβά, λόγω του υπάρχοντος πειθαρχικού πλαισίου.

Άρα σε ένα τέτοιο πλαίσιο, πόσο δύσκολο είναι για μία γυναίκα στις Ένοπλες Δυνάμεις να συνδικαλίζεται, να έχει άποψη και να την εκφράζει και να δηλώνει την κομματική της επιλογή;

Νομίζω ότι αυτά είναι δυο διαφορετικά πράγματα. «Είναι γεγονός ότι είναι  πάρα πολύ δύσκολο να συνδικαλίζεται, όχι μόνο μια γυναίκα, αλλά και γενικότερα, κάποιος στις Ένοπλες Δυνάμεις. Υπάρχει ο φόβος ότι ο συνδικαλιζόμενος, μπορεί να στοχοποιηθεί, να διακινδυνεύσει μία δυσμενή μετάθεση. Ο συνδικαλισμός άλλωστε ενέχει μέσα του την έννοια της σύγκρουσης».

Παραδέχεται ότι το να είσαι κομμουνιστής στις Ένοπλες Δυνάμεις είναι ακόμα πιο δύσκολο.

«Εγώ όταν ορκίστηκα δάκρυσα»

Της ζητάω να μου πει για την απόφαση της να βγει μπροστά, να ανέβει στην εξέδρα του συλλαλητηρίου του ΚΚΕ, ενάντια στην αποστολή της φρεγάτας «ΥΔΡΑ» στην Ερυθρά Θάλασσα. Πόσο εύκολο είναι για ένα νέο στέλεχος στις Ένοπλες Δυνάμεις να τολμήσει κάτι τέτοιο;

Παραδέχεται ότι για να το κάνει κάποιος αυτό, «θα πρέπει να έχει ισχυρή συνείδηση. Να νιώθει την ευθύνη να εκφράσει το δίκιο.  «Εγώ τουλάχιστον ένιωσα την ανάγκη να εκφράσω το δίκαιο. Αυτό ήταν πάνω από όλα. Ότι αυτό το οποίο κάνω είναι προς όφελος του λαού, προς όφελος της χώρας, της πατρίδας του. Ότι αυτό είναι στη βάση του όρκου του οποίου έδωσα. Εγώ όταν ορκίστηκα δάκρυσα. Αυτό που κάνω, την δουλειά μου στις Ένοπλες Δυνάμεις τη βλέπω σαν λειτούργημα, εξαιρετικά σημαντικό για μένα. Δεν το επέλεξα με αποκλειστικά βιοποριστικά κριτήρια. Ήταν και η επιθυμία μου πραγματικά να είμαι σε ένα χώρο, όπου να έχω να δώσω. Στο συλλαλητήριο στο Σύνταγμα ένιωσα βέβαια ένα άγχος γιατί ήξερα ότι θα υπήρχαν κάποιες αντιδράσεις, αλλά μπροστά στην  ισχυρότατη θέληση να εκφράσω αυτό που αισθανόμουν ως δίκαιο, τίποτε  δεν θα μπορούσε να με σταματήσει».

Το θέμα είναι να χτίσεις συνείδηση

Όπως επισημαίνει «είτε νέος, είτε μεγαλύτερος, έχεις υποχρέωση να πορευτείς στα βήματα της συνείδησής σου. Το θέμα είναι να χτίσεις σωστά τη συνείδησή σου».

Στο αν η αποστολή στην Ερυθρά Θάλασσα εξυπηρετεί εθνικά συμφέροντα, απαντά αρνητικά. «Η αποστολή στην Ερυθρά Θάλασσα εξυπηρετεί αλλότρια συμφέροντα από αυτά του λαού. Δεν έχει να κάνει με την προστασία των συνόρων μας. Δεν έχει να κάνει με την προστασία των συμφερόντων του λαού, ο οποίος βασανίζεται καθημερινά από πάμπολλα προβλήματα. Είναι πλέον γνωστό ότι η αποστολή της φρεγάτας «ΥΔΡΑΣ», κοστίζει 500.000 ευρώ την ημέρα. Για ποιον δίνονται αυτά τα χρήματα;  Το ερώτημα βέβαια είναι ρητορικό, γιατί η απάντηση έχει δοθεί ακόμη και από την κυβέρνηση.  Η απάντηση είναι για τα συμφέροντα των εφοπλιστών και αυτό είναι σίγουρα προκλητικό τη στιγμή που το μηνιάτικο στα περισσότερα νοικοκυριά, φτάνει για τις πρώρες δέκα μέρες του μήνα».

Αναγνωρίζει ότι δόθηκαν οικονομικά κίνητρα για τη συμμετοχή στην εν λόγω αποστολή. «Αυτή η επιχείρηση είναι πέραν των αναγκών της χώρας μας. Και ναι αν ήταν για την προστασία της πατρίδας θα έλεγα να εργαστούμε και να δώσουμε παραπάνω, το έχουμε κάνει σε πολλές άλλες περιπτώσεις που μας έχει ζητηθεί.  Όμως αυτό είναι κάτι άλλο». Αλλά «ανάγκα και θεοί πείθονται».

Οι παραιτήσεις

Τη ρωτάω για τις παραιτήσεις με αφορμή και όσα έχουν γίνει γνωστά για το Πολεμικό Ναυτικό. Όπως λέει οι παραιτήσεις είναι γνωστό ότι είναι πολλές και σημειώνει ότι υπάρχει ανεπίλυτο το ζήτημα του βιοπορισμού.  Αυτοί οι άνθρωποι δεν τα «βγάζουν πλέον πέρα». Επιλέγουν την παραίτηση και την καταφυγή στον  στον ιδιωτικό τομέα, όπου αμείβονται πολύ καλύτερα. Είναι πάρα πολλές οι ώρες και οι μέρες στα καράβια όπως λέει και είναι φυσικό οι άνθρωποι αυτοί αν υπολογίσουν την πίεση, το χρόνο απουσίας τους από το σπίτι, τις αποστολές, τους κινδύνους, όχι για τα ελληνικά συμφέροντα, όπως τώρα με την Ερυθρά Θάλασσα, αλλά και τα οφέλη που μπορεί να έχουν στον ιδιωτικό τομέα, μπαίνουν στη διαδικασία να φύγουν.

Βάζει δε στην εξίσωση και τους στρατιωτικούς γιατρούς, οι οποίοι όπως λέει παραιτούνται επίσης για να αναζητήσουν εργασία στον ιδιωτικό τομέα ή στο εξωτερικό. Αποτέλεσμα αυτού είναι, τα στρατιωτικά νοσοκομεία να αντιμετωπίζουν σοβαρές ελλείψεις.

Για την ακροδεξιά στις Ένοπλες Δυνάμεις και αν το περιβάλλον ευνοεί την ανάπτυξη τέτοιων φαινομένων απαντά πως είναι όπως και στην κοινωνία. Όπως υπάρχουν έξω υπάρχουν και στις Ένοπλες Δυνάμεις. Σημειώνει ωστόσο πως «όσο πιο σκληρό και μιλιταριστικό είναι ένα σύστημα, τόσο τροφοδοτεί περισσότερο την ακροδεξιά, τον φασισμό και όλα αυτά τα στοιχεία». Είναι ένα θέμα, που μόνο ο αγώνας του λαού μας μπορεί να το λύσει.