Μεξικό – Από τα «likes» στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μέχρι την ψήφο στην αιματοβαμμένη κάλπη

Στις 2 Ιουνίου, τα 98,6 εκατομμύρια των ψηφοφόρων στο Μεξικό καλούνται στις κάλπες μιας μεγάλης, περίπλοκης και κομβικής εκλογικής διαδικασίας.

Κατά τον απερχόμενο αριστερό πρόεδρο της χώρας, Αντρές Μανουέλ Λόπες Ομπραδόρ, κρίνεται η συνέχιση του «τέταρτου μετασχηματισμού» του Μεξικού, όπως τον ονομάζει.

Μοιραία το ενδιαφέρον επικεντρώνεται στην εκλογή του/της διαδόχου του.

Επικρατέστερες είναι δύο γυναίκες υποψήφιες, μια από την Κεντροαριστερά και μια από την συντηρητική Δεξιά.

Αμφότερες φιλοδοξούν να γίνουν η πρώτη γυναίκα πρόεδρος μιας χώρας, που έχει… παράδοση στον ανδρικό σοβινισμό.

Συνολικά ωστόσο στις κάλπες θα κριθούν περίπου 20.375 θέσεις σε τοπικό, πολιτειακό και ομοσπονδιακό επίπεδο.

Στο φόντο είναι μια ταραγμένη προεκλογική περίοδος, με έξαρση της βίας, εν μέσω μιας πολυπαραγοντικής κρίσης που εκτείνεται από την οικονομία και το οργανωμένο έγκλημα, μέχρι την κλιματική αλλαγή και το μεταναστευτικό.

Δίνεται πραγματική μάχη για την εκλογή βουλευτών, γερουσιαστών, εννέα από τους 32 κυβερνήτες πολιτειών και τοπικών αξιωματούχων.

Το διακύβευμα είναι υψηλό και τα συμφέροντα μεγάλα.

Όχι τυχαία, η γειτονική χώρα των ΗΠΑ βυθίζεται το τελευταίο διάστημα σε μια σπειροειδή κρίση πολιτικής βίας.

Περισσότεροι από 30 υποψήφιοι έχουν σκοτωθεί κατά τη διάρκεια αυτής της προεκλογικής περιόδου -οι μισοί υποψήφιοι σε ομοσπονδιακό επίπεδο.

Άλλοι 28 δέχθηκαν βίαιες επιθέσεις.

Τουλάχιστον 270 ζήτησαν αστυνομική προστασία.

Με θεμελιώδη ζητήματα να παραμένουν ανοιχτά και τη νεολαία να στρέφεται στο οργανωμένο έγκλημα, σε αναζήτηση διεξόδου από τη φτώχεια, οι συμμορίες ζουν και βασιλεύουν.

Ένα κύμα εκβιασμών έχει καταλάβει τις αλυσίδες εφοδιασμού και έχει παραλύσει ολόκληρες κοινότητες.

Μέσα στην τελευταία πενταετία έχουν καταγραφεί περισσότερες από 800 βιαιοπραγίες κατά πολιτικών και 44 δολοφονίες δημοσιογράφων.

Πλέον, οι ειδικοί προειδοποιούν ότι η βία του οργανωμένου εγκλήματος όχι μόνο απειλεί την ακεραιότητα των εκλογών, αλλά επίσης υπονομεύει τα θεμέλια της μεξικανικής δημοκρατίας.

Παρ’ όλα αυτά, οι πολιτικές εκστρατείες επικεντρώθηκαν σε viral χορογραφίες, memes και προκλήσεις στο TikTok.

«Αλιεύοντας» την ψήφο των απεγνωσμένων νέων

Για κάποιον που δεν ξέρει τα πρόσωπα της κεντρικής πολιτικής σκηνής στο Μεξικό, βλέποντας τα χορευτικά βίντεο στο TikTok θα νόμιζε ότι ο Χόρχε Άλβαρεθ Μάινεθ είναι εκκολαπτόμενος ροκ σταρ.

Στην πραγματικότητα είναι πρώην βουλευτής και τώρα ο προεδρικός υποψήφιος του κεντροαριστερού Κινήματος Πολιτών.

Στις προεκλογικές συγκεντρώσεις του προσπαθεί, εν μέσω αναφορών στο πρόγραμμά του, να σαγηνεύσει τα πλήθη με χορευτικές φιγούρες.

Σε μια περίσταση τουλάχιστον, ο 38χρονος πολιτικός κατέβηκε από τη σκηνή, πήδηξε πάνω από ένα προστατευτικό κιγκλίδωμα και οδόφραγμα και συνέχισε το χορό μέσα σε ένα πλήθος γυναικών υποστηρικτών του.

Τα βίντεό του έχουν γίνει ανάρπαστα και μάλιστα όχι μόνο στο Μεξικό.

Το μουσικό κομμάτι, με το οποίο συνοδεύει τις προεκλογικές εμφανίσεις του, έχει παιχτεί περισσότερες από 3 εκατομμύρια φορές στο Spotify, με θαυμαστές μέχρι τη Νότια Κορέα.

Όμως ο Χόρχε Άλβαρεθ Μάινεθ δεν είναι η εξαίρεση.

Η 61χρονη Κλαούδια Σέινμπαουμ, πρώην κυβερνήτρια της Πόλης του Μεξικού, «εκλεκτή» του προέδρου Ομπραδόρ και πλέον  επικρατέστερη διάδοχός του, σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις, δεν ξέφυγε από τη μόδα της εποχής.

Οι κάμερες την έχουν καταγράψει στις πρόσφατες προεκλογικές εμφανίσεις της να λικνίζεται στη σκηνή στους ρυθμούς της μουσικής και να χορεύει.

Έγινε ωστόσο viral για τους λάθος λόγους, όταν σε ένα από τα χορευτικά επιχειρήματά της σωριάστηκε.

Η δε βασική αντίπαλος και συνομήλική της, Σότσιλ Γάλβεθ -ιθαγενής, με φτωχική  καταγωγή, που τώρα θεωρείται «η υποψήφια των επιχειρηματιών»- έγινε ο ορισμός του… cringe -στα όρια μεταξύ αμηχανίας και ντροπής- προσπαθώντας και αυτή να σαγηνεύσει τους ψηφοφόρους.

Πλην όμως με άτσαλες χορευτικές φιγούρες.

«Είναι τόσο άβολο να το βλέπεις», ήταν ένα από τα σχόλια στο X.

Παραμένει εν τω μεταξύ εξαιρετικά αμφίβολο εάν όλη αυτή η μη πολιτική προβολή στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης θα έχει αντίκτυπο στο εκλογικό αποτέλεσμα ή στην κινητοποίηση των νέων ψηφοφόρων.

«Τα likes δεν είναι ψήφος»

Σχεδόν το ένα τρίτο του εκλογικού σώματος στο Μεξικό είναι 18 -29 ετών.

Συνολικά οι Μεξικανοί -που αριθμούν πάνω από 127 εκατομμύρια- είναι μανιώδεις χρήστες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης.

Το 93,2% είναι στο Facebook και το 76,5% στο TikTok.

Δεν αποτελεί έκπληξη, λοιπόν, ότι η προεκλογική καμπάνια μεταφέρθηκε σε αυτές τις πλατφόρμες.

Όμως οι υποψήφιοι «είναι πολύ παγιδευμένοι στην ανάγκη να είναι παρόντες στα social media και να δημιουργούν τάσεις», παρατηρεί στον ιστοτόπο Rest of World η Αλεχάντρα Λόπεθ, πολιτικός επιστήμονας στο Δίκτυο Πανεπιστημίων Anáhuac.

Παρ’ όλα αυτά, τονίζει το αυτονόητο: «Το like δεν είναι ψήφος».

Σε αυτό συμβάλλει και το γεγονός ότι, πέρα από την επικοινωνιακή προβολή τους, οι περισσότεροι υποψήφιοι δεν χρησιμοποίησαν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για να μεταδώσουν την ουσία του πολιτικού μηνύματός τους.

Ή για να μιλήσουν με σαφήνεια για προγράμματα και λύσεις στα καθημερινά προβλήματα των Μεξικανών, που διογκώνονται.

«Κανείς δεν μιλάει για οικονομικά προσιτή στέγαση, τις επισφαλείς θέσεις εργασίας που αναγκάζονται να δεχτούν οι νέοι, την έλλειψη ευκαιριών να κάνουν οικογένεια», εξηγεί η Λόπεθ.

Μέσα στον κυκεώνα των video με χορούς και memes υπάρχουν μόλις λίγα, με σύντομες γενικόλογες αναφορές σε πολιτικές προτάσεις.

Συνήθως, δε, δεν συνοδεύονται από δεσμεύσεις για το κόστος, το χρονοδιάγραμμα ή την στρατηγική υλοποίησής τους.

Το αποτέλεσμα είναι να έχουν αναδειχθεί influencers και αντι-influencers στα μεξικανικά μέσα κοινωνικής δικτύωσης, με χρήστες να προσπαθούν να εξηγήσουν ή να αποδομήσουν το πολιτικό πρόγραμμα του εκάστοτε υποψηφίου.

Αν και οι νέοι ψηφοφόροι μπορεί να βρίσκουν διασκεδαστικούς τους χορούς, χρειάζονται πολλά περισσότερα για να πειστούν και να πάνε μέχρι την κάλπη, επισημαίνει η Ζισέλα Ρουμπάχ, διευθυντικό στέλεχος εταιρείας Συμβούλων και Πολιτικού Μάρκετινγκ.

«Οι νέοι συγκινούνται από στόχους», λέει. «Αυτό είναι το μόνο πράγμα που θα τους κάνει να ψηφίσουν».

* Κεντρική photo: Unsplash/Jorge Aguilar