Σε ολόκληρη τη ζωή του ο Σωκράτης υπήρξε ένας νομιμόφρων πολίτης της Αθήνας, με κύρια γνωρίσματα την απόλυτη υπακοή στο νομικό δίκαιο και την ενεργό συμμετοχή στην πολιτική ζωή της πόλης του. Αυτό βεβαίως δεν τον εμπόδισε να επικρίνει τα τρωτά σημεία της αθηναϊκής πολιτείας, όπως τον ορισμό των αρχόντων με κλήρο, ή και τα βαρύτατα σφάλματά της, όπως την ομαδική θανατική καταδίκη των στρατηγών στη διαβόητη δίκη που έλαβε χώρα το 406 π.Χ., μετά τη νικηφόρο για τους Αθηναίους ναυμαχία των Αργινουσών (την εποχή της δίκης ο Σωκράτης κατείχε σημαντικό πολιτικό αξίωμα, καθώς ήταν πρύτανης ή, κατ’ άλλη εκδοχή, επιστάτης-επικεφαλής των πρυτάνεων της πόλης).

Ανάλογη στάση απέναντι στην παρανομία και τον παραλογισμό τήρησε ο Σωκράτης και αργότερα, επί καθεστώτος των Τριάκοντα Τυράννων (το 404 π.Χ.), όταν εκείνοι ασκούσαν με τυραννικό τρόπο την εξουσία στην Αθήνα και προσπαθούσαν να μετατρέψουν σε συνενόχους τους όσο το δυνατόν περισσότερους ανθρώπους. Η αντίθεσή του στη βία, τις ακρότητες και τις αυθαιρεσίες της συμμορίας που λυμαινόταν το αθηναϊκό κράτος προκάλεσε μάλιστα την αντίδραση ακραίων ολιγαρχικών που υπήρξαν κάποτε μαθητές του (όπως ο Κριτίας) και την επιβολή λογοκρισίας εις βάρος του ανήσυχου αυτού πνεύματος.

Ο Σωκράτης, ο πιο δίκαιος και ο πιο σοφός από όλους τους ανθρώπους, σύμφωνα με το χρησμό του δελφικού μαντείου, οδηγημένος από το δαιμόνιόν του, την αινιγματική εσωτερική φωνή που δεν τον άφηνε να βγει από το δρόμο του, να παρεκκλίνει από τις αρχές του, υπηρέτησε με πάθος τον ορθό λόγο και δεν έπαυσε ποτέ να ζητά να του δικαιολογήσουν καθιερωμένες αντιλήψεις. Η πορεία του αυτή επέπρωτο να έχει ως κατάληξη τη δίκη του και το θάνατό του, το 399 π.Χ., γεγονός που είχε ζωηρότατη απήχηση στην πνευματική παράδοση της Δύσης.

*Στη φωτογραφία του παρόντος άρθρου, ο θάνατος του Σωκράτη.

Σωκράτης: Η ύψιστη αξία της ψυχής (Μέρος Α’)

Headlines