«Δεν έχω γράψει τίποτα εδώ και τρία χρόνια» Ο Φραντς Κάφκα πάλευε με το συγγραφικό μπλοκάρισμα

Μια σπάνια επιστολή του Φραντς Κάφκα στον εκδότη του δείχνει τον αγώνα του να βάλει την πένα του στο χαρτί, ειδικά καθώς η υγεία του επιδεινωνόταν.

Η επιστολή, η οποία σύντομα θα δημοπρατηθεί, συνέπεσε με τη διάγνωση της φυματίωσης του Κάφκα, η οποία θα τον σκότωνε τελικά και η οποία, όπως λένε οι μελετητές, πολύ πιθανόν να ενίσχυσε το αίσθημα της ψυχικής παράλυσης και της αδυναμίας του.

«Όταν οι ανησυχίες έχουν εισχωρήσει σε ένα ορισμένο στρώμα της ύπαρξης, το γράψιμο και τα παράπονα προφανώς σταματούν», έγραφε στον φίλο και εκδότη του, τον αυστριακό ποιητή Άλμπερτ Χέρενσταϊν. «Ούτε η δική μου αντίσταση ήταν τόσο ισχυρή».

Η επιστολή, με την υπογραφή «Κάφκα», πιστεύεται ότι γράφτηκε μεταξύ Απριλίου και Ιουνίου 1920, όταν ο συγγραφέας νοσηλευόταν για φυματίωση σε κλινική της βόρειας Ιταλίας. Φωτογραφία: Sotheby’s

Τον στοίχειωνε το writer’s block

Η επιστολή δεν χρονολογείται, αλλά οι μελετητές πιστεύουν ότι γράφτηκε μεταξύ Απριλίου και Ιουνίου 1920, όταν ο Κάφκα νοσηλευόταν για την ασθένειά του σε κλινική στο Μεράνο της βόρειας Ιταλίας. Το συγγραφικό μπλοκάρισμα καταδίωκε ως γνωστόν τον Κάφκα σε όλη του τη ζωή, αλλά επιδεινώθηκε από την κακή φυσική του κατάσταση.

Η επιστολή, καθαρά χειρόγραφη σε ευγενικά, ευανάγνωστα γερμανικά, θεωρείται ότι είναι η απάντηση του Κάφκα στο αίτημα του Χέρενσταϊν προς τον καταξιωμένο συγγραφέα να συνεισφέρει στο Die Gefährten (Οι σύντροφοι), το εξπρεσιονιστικό λογοτεχνικό περιοδικό που εξέδιδε εκείνη την εποχή.

Πρόσφατα είχε δει νέο έργο του Κάφκα σε έντυπη μορφή, πιθανότατα τη συλλογή διηγημάτων Ein Landarzt (Ένας επαρχιακός γιατρός), που γράφτηκε το 1917 και εκδόθηκε δύο χρόνια αργότερα. Αλλά ο Κάφκα τον απέτρεψε.

«Δεν έχω γράψει τίποτα εδώ και τρία χρόνια, ό,τι έχει δημοσιευτεί τώρα είναι παλιά πράγματα, δεν έχω άλλη δουλειά, ούτε καν κάτι που έχω ξεκινήσει», του απάντησε.

«Πρόκειται για κάτι αρκετά σπάνιο, καθώς και για μια επιστολή με σημαντικό περιεχόμενο που πραγματικά αισθάνεσαι ότι φωτίζει μια πτυχή του και σου δίνει μια αίσθηση του ατόμου»

Η επιστολή θεωρείται ότι είναι η απάντηση του Κάφκα στο αίτημα του Χέρενσταϊν να συμβάλει σε ένα λογοτεχνικό περιοδικό. Φωτογραφία: Sotheby’s

«Ιδιαίτερα οδυνηρό και ουσιαστικό»

Ο Gabriel Heaton, ειδικός σε βιβλία και χειρόγραφα στον οίκο Sotheby’s στο Λονδίνο, ο οποίος βγάζει την επιστολή σε ηλεκτρονική δημοπρασία στις 27 Ιουνίου, 100 χρόνια μετά τον θάνατο του συγγραφέα, δήλωσε ότι οι επιστολές του Κάφκα που κάνουν αναφορά στο συγγραφικό του έργο είναι σπάνιες.

«Πρόκειται για κάτι αρκετά σπάνιο, καθώς και για μια επιστολή με σημαντικό περιεχόμενο που πραγματικά αισθάνεσαι ότι φωτίζει μια πτυχή του και σου δίνει μια αίσθηση του ατόμου», είπε.

Ο τόνος της επιστολής, που υπογράφεται απλά ως «Κάφκα», ήταν αυτός ενός συγγραφέα καθώς και κάποιου που μιλάει στον φίλο του, είπε, αλλά δεν ήταν «μια επιστολή με λογοτεχνική χροιά».

«Το να έχουμε, από όλους τους συγγραφείς, τον Κάφκα να μας μιλάει για το συγγραφικό μπλοκάρισμα είναι ιδιαίτερα οδυνηρό και ουσιαστικό», δήλωσε ο Heaton.

Εξαντλείται από τη γραφή

Οι σημειώσεις του στα ημερολόγιά του, ως γνωστόν, περιλαμβάνουν πολλές πικρές και επώδυνες αναφορές στην πάθηση, όπως «το τέλος της γραφής, πότε θα με ξαναπιάσει;», «η παλιά ανικανότητα» και «πλήρης ακινησία. Ατελείωτα βάσανα».

«Πρέπει να βυθιστείς πιο γρήγορα από αυτό που βυθίζεται μπροστά σου», έγραψε στο ημερολόγιό του στις 30 Ιανουαρίου 1915.

Ο Heaton είπε: «Η γραφή του Κάφκα απαιτούσε βαθιά αποθέματα της εσωτερικής του δύναμης. Ποτέ δεν αισθάνεται κανείς ότι η συγγραφή είναι εύκολη γι’ αυτόν. Εξαντλείται από αυτήν, δεν είναι κάτι που απορρέει εύκολα από αυτόν, και αυτό είναι ένα πολύ βαθύ συναίσθημα».

Παρά το μελαγχολικό του ύφος, ήταν περίπου εκείνη την εποχή που ο Κάφκα ξεκίνησε την αναμφισβήτητα πιο έντονη ερωτική σχέση της ζωής του, με την Τσέχα δημοσιογράφο Milena Pollaková-Jesenská

Το γράμμα βρίσκεται ακόμη στον φάκελο που έστειλε ο Ehrenstein με το αεροπορικό ταχυδρομείο στη γεννημένη στην Τσεχία καλλιτέχνιδα Dolly Perutz στη Μασαχουσέτη το 1948. Φωτογραφία: Sotheby’s

Ο έρωτας τον απελευθέρωσε

Παρά το μελαγχολικό του ύφος, ήταν περίπου εκείνη την εποχή που ο Κάφκα ξεκίνησε την αναμφισβήτητα πιο έντονη ερωτική σχέση της ζωής του, με την Τσέχα δημοσιογράφο Milena Pollaková-Jesenská, η οποία μόλις είχε μεταφράσει το έργο του Der Heizer (Ο θερμαστής).

Λέγεται ότι συνέβαλε καθοριστικά στο να τον ενθαρρύνει να ξεπεράσει τη δημιουργική του στασιμότητα και να γράψει τα τελευταία του αριστουργήματα, Το Κάστρο και Ένας καλλιτέχνης της πείνας.

«Ενώ το γράμμα γράφτηκε σε μια στιγμή απόγνωσης, είναι ιδιαίτερα οδυνηρό να ξέρουμε τώρα ότι επρόκειτο να βιώσει αυτή τη μεταμορφωτική εμπειρία, η οποία θα τον ενεργοποιούσε για μια τελευταία έκρηξη δημιουργικότητας», δήλωσε ο Heaton.

Είχε πουληθεί ξανά η επιστολή αυτή

Με βάση την αυξανόμενη ζήτηση μεταξύ των συλλεκτών για χειρόγραφες επιστολές γενικά – που αποτελούν όλο και μεγαλύτερη σπανιότητα στην ψηφιακή εποχή – και επιστολές του Κάφκα ειδικότερα, εκτιμάται ότι η συγκεκριμένη επιστολή θα φτάσει μεταξύ 70.000 και 90.000 λιρών.

Η ίδια επιστολή πωλήθηκε για τελευταία φορά πριν από περίπου 11 χρόνια. Ο σημερινός ιδιοκτήτης είναι ένας σημαντικός ευρωπαίος ιδιώτης συλλέκτης, ανέφερε ο Sotheby’s, χωρίς να δώσει περισσότερες πληροφορίες.

Η πώληση συμπίπτει με την εκατονταετηρίδα από τον θάνατο του Κάφκα στις 3 Ιουνίου, η οποία έχει προκαλέσει ένα κύμα νέων βιβλίων, βιογραφικών ταινιών και εκθέσεων.

Ο Κάφκα πέθανε το 1924 σε ηλικία 40 ετών. Ο Χέρενσταϊν κράτησε την επιστολή μέχρι το 1948, όταν την έστειλε σε μεγάλη ηλικία στην τσεχικής καταγωγής καλλιτέχνιδα Ντόλι Πέρουτζ, η οποία είχε δραπετεύσει από την κατεχόμενη από τους Ναζί Τσεχοσλοβακία το 1938 και εγκαταστάθηκε στη Μασαχουσέτη. Το γράμμα βρίσκεται ακόμη στον φάκελο του αεροπορικού ταχυδρομείου στον οποίο το παρέλαβε.

*Με στοιχεία από theguardian.com