Τοπίο στην ομίχλη

Όσο πιο δεδομένο και προβλέψιμο φαντάζει το πολιτικό σκηνικό, τόσο πιο αβέβαιο είναι στην πραγματικότητα.

Και αυτό γιατί η πολύ μεγάλη σταθερότητα, αυτή η αίσθηση ότι τα πράγματα είναι δεδομένα, ότι δεν μπορούν να υπάρξουν μεγάλες ανατροπές και δεν υπάρχουν εναλλακτικές, στην πραγματικότητα απλώς δείχνει ότι υπάρχουν δυναμικές που δεν έχουν βρει έκφραση, που σωρεύουν ενέργεια για να έρθουν στην επιφάνεια.

Η χώρα μας είναι μια τέτοια περίπτωση. Εάν δει κανείς τα πράγματα με τρόπο επιφανειακό, στη χώρα επικρατεί μια εντυπωσιακή σταθερότητα ως προς τους πολιτικούς συσχετισμούς.

Η Νέα Δημοκρατία και ο Κυριάκος Μητσοτάκης βρίσκονται στη δεύτερη κυβερνητική θητεία τους, απολαμβάνοντας μια εκλογική υπέροχή έναντι του δεύτερου κόμματος που δεν έχει υπάρξει ποτέ στη μεταπολιτευτική ιστορία.

Οι περισσότερες εκλογικές διαρροές της ΝΔ είναι προς τα δεξιά, κάτι πάντα πιο εύκολο να το χειριστεί ένα κόμμα που κάποτε το περιγράφαμε και ως η «συντηρητική παράταξη», ιδίως όταν μπορεί να παίξει και το χαρτί των «εθνικών θεμάτων» (ακόμη και εάν τώρα δεν υπάρχει κάποια πολύ μεγάλη πρόκληση ή απειλή).

Η αντιπολίτευση μοιάζει να είναι ένα σύνολο από κόμματα διαμαρτυρίας χωρίς καμία ηγετική μορφή της να φαντάζει ικανή να διεκδικήσει την πρωθυπουργία και η Νέα Δημοκρατία μπορεί να λέει ότι είναι το μόνο κόμμα διακυβέρνησης.

Και ακόμη και εάν υπάρξουν κάποιες εκλογικές απώλειες, αυτές στη χειρότερη των περιπτώσεων θα περιγραφούν με το γνωστό δημοσιογραφικό κλισέ «καμπανάκι για την κυβέρνηση», δηλαδή επιμέρους αποδοκιμασίες που μετά θα τις χειριστεί το κυβερνητικό επιτελείο με «διορθωτικές παρεμβάσεις».

Όμως, όλα αυτά είναι μόνο η επιφάνεια των πραγμάτων. Γιατί εάν κανείς πάει πέρα από αυτή θα δει μια διαφορετική πραγματικότητα.

Η Νέα Δημοκρατικά και δημοσκοπικά και εκλογικά δεν εκπροσωπεί ένα πλειοψηφικό «ηγεμονικό» ρεύμα στην κοινωνία. Απλώς είναι η πιο συμπαγής και ισχυρή μειοψηφία που ελλείψει αντιπάλου κυβερνά.

Τα ποσοστά δυσαρέσκειας για την ευρύτερη κατάσταση της χώρας αλλά και για την κυβερνητική διαχείριση ιδίως σε ζητήματα όπως η ακρίβεια, που συνεχίζει να τραβάει την ανηφόρα, και η ασφάλεια (που δεν αφορά μόνο την εγκληματικότητα) παραμένουν πολύ υψηλά.

Στη χώρα φαίνεται να υπάρχει φόβος, ανασφάλεια και μια βουβή διαμαρτυρία που δεν βρίσκει διέξοδο.

Η νέα γενιά, δηλαδή το μέλλον της χώρας, έχει και την εντονότερη αποδοκιμασία για συγκεκριμένες κυβερνητικές επιλογές και κινείται σε πολύ πιο προοδευτική κατεύθυνση από τα υπόλοιπα κοινωνικά κομμάτια.

Ελλείψει κοινού αφηγήματος, διάφορα «ταυτοτικά» ζητήματα αποκτούν συγκυριακά μεγαλύτερη βαρύτητα από αυτή που όντως τους αναλογεί.

Οι πολίτες χάνουν όλο και περισσότερο την εμπιστοσύνη τους στο πολιτικό σύστημα και η τάση της αποχής δείχνει να είναι αυξητική.

Όλα αυτά σίγουρα δεν σχηματοποιούνται σε μια μεγάλη πολιτική μετατόπιση. Ούτε ορίζονται μονοσήμαντα γύρω από κλασικές διαιρετικές γραμμές όπως «δεξιά-αριστερά» ή «πρόοδος-συντήρηση». Δεν εκπροσωπούνται από κάποιο αίτημα αλλαγής.

Ως εκ τούτου είτε δεν καταγράφονται εκλογικά, είτε διασκορπίζονται στις διαφορετικές επιλογές αντιπολιτευτικής ψήφου, τις περισσότερες φορές περισσότερο ως πράξη αποδοκιμασίας και όχι ως ένδειξη εμπιστοσύνης σε μια εναλλακτική προοπτική. Είναι το σύνδρομο «θα το ρίξω στον/στην τάδε, γιατί τους τα λέει καλά» και όχι «θα εμπιστευτώ τον/την τάδε για να με κυβερνήσει». Πεδίο δόξης λαμπρό για παράλληλες δημαγωγίες αλλά και ναρκοθετημένο έδαφος για σοβαρή πολιτική αντιπαράθεση.

Όμως, την ίδια στιγμή η ιστορία διδάσκει ότι ο τρόπος με τον οποίο τέτοιες δυναμικές μπορούν να σχηματοποιηθούν δεν είναι καθόλου δεδομένος και συχνά είναι απρόβλεπτος.

Ο καταλύτης μπορεί να είναι απλώς ένα γεγονός που λειτουργεί ως σημείο καμπής και πυροδοτεί μια κοινωνική έκρηξη. Ή η εμφάνιση μιας πολιτικής πρότασης που κατορθώνει να αγγίξει και να κινητοποιήσει.

Και τότε όλα αυτά που φάνταζαν στέρεα και ακλόνητα αποδιαρθρώνονται και μια νέα σελίδα αρχίζει να γράφεται.

Πώς θα εξελιχθούν τα πράγματα είναι δύσκολο κανείς να το προδιαγράψει. Σίγουρα, όμως, μπορεί κανείς να εντοπίσει το πραγματικό κενό. Αυτό που αφορά τη διαμόρφωση μιας εναλλακτικής πρότασης, προοδευτικής και δημοκρατικής, ικανής να εκπροσωπήσει και πάνω από όλα να κινητοποιήσει τα λαϊκά στρώματα και τη μεσαία τάξη, να τα κάνει να πιστέψουν ξανά ότι η επιβίωση δεν είναι ατομική υπόθεση και ότι η πολιτική είναι μέσο για να γίνουν τα πράγματα καλύτερα. Ένα κενό που μάλλον θα παραμείνει και όταν τελειώσει η καταμέτρηση των ψήφων για τις ευρωεκλογές.