Κλιματική αλλαγή: Αυτές είναι οι δικαστικές υποθέσεις που μπορεί να κρίνουν το μέλλον

Χιλιάδες μηνύσεις και αγωγές έχουν υποβληθεί τα τελευταία χρόνια εναντίον κυβερνήσεων και επιχειρήσεων που αδρανούν ενώπιον της κλιματικής κρίσης, ένα κίνημα κλιματικής δικαιοσύνης που ίσως υποχρεώσει τους μεγάλους ρυπαντές να λάβουν μέτρα.

Οι προσφυγές αυξήθηκαν μετά την ανάπτυξη μαθηματικών μοντέλων που εκτιμούν τι ρόλο έπαιξαν οι εκπομπές άνθρακα στην εκδήλωση συγκεκριμένων φυσικών καταστροφών.

Κανένα ακραίο καιρικό φαινόμενο δεν μπορεί να αποδοθεί με βεβαιότητα στην κλιματική αλλαγή, όμως τα μοντέλα αυτά μπορούν τουλάχιστον να εκτιμήσουν πόσο αυξήθηκε η πιθανότητα μιας συγκεκριμένης φυσικής καταστροφής λόγω των αερίων του θερμοκηπίου.

Για παράδειγμα, πρόσφατη μελέτη της επιστημονικής οργάνωσης World Weather Attribution εκτιμά ότι η κλιματική αλλαγή έκανε δύο φορές πιο πιθανές τις πρόσφατες, πρωτοφανείς πλημμύρες στη νότια Βραζιλία, όπου 170 άνθρωποι σκοτώθηκαν και σχεδόν 580.000 εγκατέλειψαν τα σπίτια τους.

Σε άλλες περιπτώσεις, οι προσφεύγοντες καταγγέλλουν αποτυχία των κυβερνήσεών τους στην προστασία των μελλοντικών γενιών.

Το πρακτορείο Reuters παραθέτει τις σημαντικότερες υποθέσεις που αναμένεται να θέσουν δικαστικό προηγούμενο για νέες προσφυγές.

Η κλιματική αλλαγή έπαιξε ρόλο στις πρόσφατες πλημμύρες στη Βραζιλία (Reuters)

Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης

Το ανώτατο παγκόσμιο δικαστήριο αναμένεται να γνωμοδοτήσει του χρόνου σχετικά με τις υποχρεώσεις των χωρών-μελών του ΟΗΕ όσον αφορά την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής.

Πέρυσι, η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ ζήτησε από το Διεθνές Δικαστήριο να εκδώσει συμβουλευτική γνωμοδότηση έπειτα από τετραετή καμπάνια του Βανουάτου, μικρού νησιωτικού κράτους του Ειρηνικού που απειλείται από την άνοδο της στάθμης των ωκεανών.

Δεδομένου ότι μέχρι σήμερα έχουν υπάρξει ελάχιστες κλιματικές υποθέσεις που αφορούν το διεθνές δίκαιο, το Διεθνές Δικαστήριο θα εξετάσει επιχειρήματα από προηγούμενες δίκες σε εθνικό επίπεδο.

Ακόμα και μια σχετικά συντηρητική γνωμοδότηση που αναγνωρίζει ότι οι εκπομπές άνθρακα μιας χώρας μπορεί να βλάψουν μια άλλη θα αποτελούσε σημαντική νίκη για τις φτωχές χώρες στην προσπάθειά τους να ζητήσουν περισσότερα από τις πλούσιες.

Διαμερικανικό Δικαστήριο Ανθρώπινων Δικαιωμάτων (IACHR)

Η υπόθεση που εξετάζει το Διαμερικανικό Δικαστήριο φαίνεται ότι θα είναι η μεγαλύτερη του είδους της στον κόσμο με 600 συμμετέχοντες και ακροαματικές διαδικασίες όχι μόνο στη Βραζιλία αλλά και στα Μπαρμπέιντος.

To IACHR, το οποίο θεωρείται ένα από τα πλέον προοδευτικά δικαστήρια σε όλο τον κόσμο, θα μπορούσε να θέσει νέους νομικούς όρους και πρότυπα σχετικά με τις υποχρεώσεις των κυβερνήσεων.

Για παράδειγμα, η συμβουλευτική απόφαση του δικαστηρίου θα μπορούσε να προσφέρει ειδικό καθεστώς προστασίας για τις περιβαλλοντικές οργανώσεις που αντιμετωπίζουν βία, να αναγνωρίσει τα ορυκτά καύσιμα ως αιτία της κλιματικής αλλαγής, ή να υποχρεώσει τις κυβερνήσεις να επιβάλλουν κανόνες στις εταιρείες που ρυπαίνουν.

Η απόφαση που αναμένεται φέτος θα ισχύσει άμεσα στις 20 χώρες-μέλη του δικαστηρίου στη Λατινική Αμερική και την Καραϊβική.

To Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρώπινων Δικαιωμάτων στο Στρασβούργο καταδίκασε την κυβέρνηση της Ελβετίας για το κλίμα (Reuters)

Διεθνές Δικαστήριο για το Δίκαιο της Θάλασσας

Την περασμένη Τρίτη, το δικαστήριο έκρινε ότι τα αέρια του θερμοκηπίου που απορροφώνται από τους ωκεανούς αποτελούν θαλάσσια ρύπανση που υπόκειται σε διεθνείς κανόνες.

Τα μικρά νησιωτικά κράτη που έφεραν την υπόθεση στο δικαστήριο χαιρέτισαν την απόφαση ως σημαντική νίκη,

Το δικαστήριο αποφάνθηκε ότι οι κυβερνήσεις είναι νομικά υποχρεωμένες να λάβουν όλα τα απαραίτητα μέτρα προκειμένου να επιτευχθεί ο στόχος της Συμφωνίας του Παρισιού, σύμφωνα με τον οποίο η άνοδος της θερμοκρασίας έως το τέλος του αιώνα δεν πρέπει να ξεπεράσει τους 1,5 βαθμούς Κελσίου σε σχέση με τα προβιομηχανικά επίπεδα.

Επιπλέον, οι κυβερνήσεις υποχρεούνται να προστατεύσουν το θαλάσσιο περιβάλλον ακόμα κι αν πρέπει να προχωρήσουν πέρα από τις απαιτήσεις της Συμφωνίας του Παρισιού, έκριναν οι δικαστές.

Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρώπινων Δικαιωμάτων

Τον Απρίλιο το δικαστήριο έκρινε ότι η Ελβετία παραβίασε τα ανθρώπινα δικαιώματα μια ομάδας περίπου 2.000 γυναικών που προσέφυγαν κατά της κυβέρνησής τους.

Σε αντίθεση με τις συμβουλευτικές ετυμηγορίες άλλων διεθνών δικαστηρίων, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρώπινων Δικαιωμάτων εξέδωσε νομικά δεσμευτική απόφαση που υποχρεώνει την Ελβετία να αναθεωρήσει τις κλιματικές πολιτικές της.

Και αυτό αποτελεί δικαστικό προηγούμενο για τις 46 χώρες-μέλη της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα.

Στο δικαστήριο εκκρεμούν ακόμα επτά παρόμοιες υποθέσεις, δύο από τις οποίες αφορούν άμεσα την πετρελαιοβιομηχανία της Νορβηγίας.

Συνταγματικό Δικαστήριο Νότιας Κορέας

Η πρώτη υπόθεση του είδους της στην Ασία ενώνει πέντε επιμέρους προσφυγές σε μία, σύμφωνα με την οποία η Νότια Κορέα απέτυχε να προστατεύσει τα δικαιώματα περισσότερων από 200 ατόμων.

Μία από τις τέσσερις προσφυγές ποβλήθηκε από γονείς στο όνομα των παιδιών τους, συμπεριλαμβανομένου ενός αγέννητου τότε μωρού, το οποίο σήμερα είναι ενός έτους.

Ομαδική προσφυγή στην Αυστραλία

Ομοσπονδιακό δικαστήριο της Αυστραλίας έχει ξεκινήσει την εκδίκαση της πρώτης μαζικής προσφυγής από τους Αβορίγινες, οι οποίοι υποστηρίζουν ότι η κυβέρνηση δεν τους προστάτευσε από την κλιματική αλλαγή.

Προσφεύγοντες είναι οι κάτοικοι δύο απομονωμένων νησιών ανάμεσα στην Αυστραλία και την Παπούα Νέα Γουινέα, οι οποίοι κατήγγειλαν ότι η αδράνεια της κυβέρνησης επιδεινώνει την άνοδο της στάθμης της θάλασσας που θα καταπιεί τελικά τα νησιά τους.