«Όλοι οι πόλεμοι διεξάγονται δύο φορές»: Η ανείπωτη ιστορία για το Βιετνάμ

Το The Sympathizer, μια νέα σειρά του HBO που διασκευάστηκε από το βραβευμένο με Πούλιτζερ μυθιστόρημα του Viet Thanh Nguyen, καταδεικνύει γιατί η οπτική γωνία είναι τόσο σημαντική όταν αφηγούμαστε ιστορικές ιστορίες συγκρούσεων και πολέμων.

Ο πόλεμος και τα επακόλουθα του

«Όλοι οι πόλεμοι διεξάγονται δύο φορές», γράφει μια εναρκτήρια διαφάνεια της σειράς. «Την πρώτη φορά στο πεδίο της μάχης, τη δεύτερη φορά στη μνήμη».

«Οι απεικονίσεις του πολέμου είχαν την τάση να είναι αρκετά αμερικανοκεντρικές. Έτσι, έχει ειπωθεί ότι όταν οι Αμερικανοί μιλούν για τον πόλεμο, στην πραγματικότητα μιλούν για τους εαυτούς τους, ξέρετε, για το πώς υπέφεραν, για το πώς διχάστηκαν ως έθνος»

Αυτή η ιδέα – που διατυπώθηκε από τον Nguyen – είναι η κεντρική ιδέα τόσο του μυθιστορήματος όσο και της διασκευής του, τα οποία υπογραμμίζουν πώς οι αμερικανικές απεικονίσεις του πολέμου του Βιετνάμ συχνά παραλείπουν τις απόψεις των Βιετναμέζων και υπονομεύουν με αυτόν τον τρόπο την ύπαρξη τους.

Είναι ενδεικτικό ότι η σειρά του HBO, την οποία σκηνοθετεί ο διάσημος Νοτιοκορεάτης σκηνοθέτης Park Chan-wook, είναι μία από τις ελάχιστες ταινίες ή τηλεοπτικές εκπομπές των ΗΠΑ που επικεντρώνονται στις βιετναμέζικες ή βιετναμέζικες αμερικανικές προσεγγίσεις, ενώ εξιστορούν τον πόλεμο και τα επακόλουθά του.

«Νομίζω ότι είναι καιρός να ειπωθεί μια τέτοια ιστορία»

«Έχουν γραφτεί τόσα πολλά βιβλία για τον πόλεμο του Βιετνάμ, έχουν γυριστεί τόσες πολλές ταινίες για τον πόλεμο του Βιετνάμ, αλλά από τη σκοπιά του ξένου», δήλωσε στο Vanity Fair η 86χρονη Kieu Chinh, ηθοποιός της μίνι σειράς, η οποία εγκατέλειψε το Βιετνάμ κατά την πτώση της Σαϊγκόν.

«Οι ταινίες για τον πόλεμο δεν δίνουν καθόλου φωνή στους Βιετναμέζους. Και αυτό είναι, νομίζω, μία από τις τραγωδίες», λέει ο Phuong Nguyen, ιστορικός στο Cal State Monterey Bay, ο οποίος έχει γράψει ένα βιβλίο για την επανεγκατάσταση των Βιετναμέζων προσφύγων στις ΗΠΑ

«Το The Sympathizer γράφτηκε από έναν πρόσφυγα. Νομίζω ότι είναι καιρός να ειπωθεί μια τέτοια ιστορία».

Η σειρά Sympathizer έρχεται καθώς το Χόλιγουντ συνεχίζει να παλεύει με το θεμελιώδες ζήτημα της οπτικής γωνίας και του τρόπου με τον οποίο αυτή αλλάζει το πώς απεικονίζεται και γίνεται αντιληπτό ένα γεγονός.

Όπως έγραψε ο Jason Asenap στο Vox, η ταινία του Μάρτιν Σκορτσέζε «Killers of the Flower Moon» (Οι Δολοφόνοι του Ανθισμένου Φεγγαριού) αποτέλεσε αντικείμενο ενδελεχούς εξέτασης επειδή υπενθύμισε τις δολοφονίες των μελών μιας φυλής αυτόχθονων Αμερικανών από την οπτική γωνία του λευκού δολοφόνου αντί ενός αυτόχθονα Αμερικανού.

Ομοίως, το Οπενχάιμερ του Κρίστοφερ Νόλαν επικρίθηκε επειδή δεν συμπεριέλαβε καμία ιστορία των Ιαπώνων και μετέφερε αποκλειστικά τις συνέπειες του βομβαρδισμού από την οπτική γωνία του Αμερικανού επιστήμονα.

Πώς το Χόλιγουντ διαμόρφωσε τις απόψεις των Αμερικανών για τον πόλεμο του Βιετνάμ

Το Χόλιγουντ καταπιάστηκε με τον πόλεμο του Βιετνάμ από τότε που οι ΗΠΑ αποσύρθηκαν.

Παρόλο που πολλές ταινίες καταδίκασαν την εμπλοκή των ΗΠΑ – μια ρήξη με τις προηγούμενες πολεμικές ταινίες – επικεντρώθηκαν σε μεγάλο βαθμό στις εμπειρίες των στρατιωτών και τα τραύματα τους.

«Οι απεικονίσεις του πολέμου είχαν την τάση να είναι αρκετά αμερικανοκεντρικές. Έτσι, έχει ειπωθεί ότι όταν οι Αμερικανοί μιλούν για τον πόλεμο, στην πραγματικότητα μιλούν για τους εαυτούς τους, ξέρετε, για το πώς υπέφεραν, για το πώς διχάστηκαν ως έθνος», λέει ο Duy Nguyen, καθηγητής παγκόσμιου πολιτισμού και λογοτεχνίας του Πανεπιστημίου του Χιούστον που έχει ειδικευτεί στις βιετναμέζικες σπουδές.

Ως εκ τούτου, μεγάλες ταινίες όπως το «Αποκάλυψη Τώρα» και ο «Ελαφοκυνηγός» – αν και αντιμετώπιζαν τον πόλεμο με κριτική διάθεση – ήταν συχνά πολύ μονόπλευρες.

«Οι ταινίες για τον πόλεμο δεν δίνουν καθόλου φωνή στους Βιετναμέζους. Και αυτό είναι, νομίζω, μία από τις τραγωδίες», λέει ο Phuong Nguyen, ιστορικός στο Cal State Monterey Bay, ο οποίος έχει γράψει ένα βιβλίο για την επανεγκατάσταση των Βιετναμέζων προσφύγων στις ΗΠΑ.

Αντ’ αυτού, όπως έχει γράψει ο Viet Thanh Nguyen, συγγραφέας του βιβλίου The Sympathizer, οι βιετναμέζοι χαρακτήρες συχνά περιορίζονταν σε σκηνικά που «σκοτώνονταν, βιάζονταν, τραυματίζονταν, αποσιωπούνταν, δαιμονοποιούνταν ή σώζονταν, ενώ εμείς αποτελούσαμε το σκηνικό για τα αμερικανικά ηθικά διλήμματα».

Στην ταινία «Απώλειες πολέμου», που σκηνοθέτησε το 1989 ο Μπράιαν Ντε Πάλμα, για παράδειγμα, μια Βιετναμέζα βιάζεται από Αμερικανούς στρατιώτες και «ως ήρωας αποδίδεται απλώς ως αγνό, ανώνυμο θύμα», σημειώνει η ιστορικός Meredith Lair του Πανεπιστημίου George Mason.

Σε τι διαφέρει το Sympathizer

Το The Sympathizer αναδιαμορφώνει αυτές τις αφηγήσεις με επίκεντρο έναν Βιετναμέζο πρωταγωνιστή, ο οποίος παρουσιάζει τις θέσεις των ανθρώπων τόσο στο Βόρειο όσο και στο Νότιο Βιετνάμ, καθώς και ένα «παράθυρο» στην εμπειρία των προσφύγων στην Αμερική.

Ο πρωταγωνιστής, που αναφέρεται αποκλειστικά ως Λοχαγός (Hoa Xuande), είναι κομμουνιστής κατάσκοπος του Βορρά που εργάζεται μυστικά στη μυστική αστυνομία του Νοτίου Βιετνάμ. Η σειρά ξεκινά λίγο πριν από την πτώση της Σαϊγκόν το 1975 και αποτυπώνει το χάος και τον τρόμο καθώς οι κάτοικοι του Νότιου Βιετνάμ προσπαθούν να ξεφύγουν.

Στη συνέχεια παρακολουθεί τον λοχαγό καθώς αυτός και οι στενοί του φίλοι και συνάδελφοί του περιηγούνται στα στρατόπεδα επανεγκατάστασης προσφύγων και στις σχετικές δυσκολίες στις ΗΠΑ. Ο Λοχαγός συνεχίζει την κατασκοπεία του για λογαριασμό του Βόρειου Βιετνάμ, αν και αρχίζει να αμφισβητεί τις δικές του συμμαχίες καθώς η αφήγηση προχωρά.

Επίσης, η σειρά παρουσιάζει τους Βιετναμέζους χαρακτήρες ως κύριους πρωταγωνιστές του πολέμου και όχι ως δευτερεύοντες χαρακτήρες των Αμερικανών.

Η καταγραφή του χάους και της φρίκης της πτώσης της Σαϊγκόν από την οπτική γωνία των Βιετναμέζων που προσπαθούν να διαφύγουν αποτυπώνει πόσο τραυματική ήταν αυτή η εμπειρία και τι έχασαν οι άνθρωποι όταν έφυγαν.

Σε μια από τις πιο συγκλονιστικές σκηνές της σειράς, ο Bon (Fred Nguyen Khan), ένας από τους καλύτερους φίλους του λοχαγού, θρηνεί τη γυναίκα και το παιδί του όταν σκοτώνονται αιφνίδια από μια αεροπορική επιδρομή στον διάδρομο προσγείωσης.

*Με πληροφορίες από: VOX | Φωτογραφίες: HBO