Χένρι Μίλερ: Ζωγραφίζω σημαίνει ξαναρχίζω να αγαπώ

«Όταν είμαι ανίκανος να γράψω, ζωγραφίζω». Αυτή είναι μία από τις εκπληκτικώτερες εξομολογήσεις του Χένρυ Μίλλερ. Ο μεγάλος Αμερικανός συγγραφεύς, που βρίσκεται τις μέρες αυτές στο Παρίσι, εδήλωσε ότι θα είχε ίσως χάσει τα λογικά του αν δεν απελευθερωνόταν από τις εσωτερικές φαντασμαγορίες του ζωγραφίζοντας. Οι ακουαρέλλες του Μίλλερ είναι ελάχιστα γνωστές έξω από την πατρίδα του, τα μουσεία όμως και οι ιδιωτικές συλλογές των ΗΠΑ τις εκθέτουν σε τιμητική θέσι.

Ιδού μερικές σκέψεις του συγγραφέως του «Τροπικού του Καρκίνου» για τη ζωγραφική:

«Η τιμιότης με υποχρεώνει να πω ότι δεν έμαθα ποτέ να σχεδιάζω. Το λίγο ταλέντο που έχω, ταλέντο σχεδόν ανύπαρκτο, το έχω σαν γνώσι. Όταν θα έχω ανάγκη να σχεδιάζω καλύτερα, θα μάθω, χωρίς καμμιά αμφιβολία, να σχεδιάζω. Εκείνο που ενδιαφέρει στο σχέδιο είναι το σχέδιο αφ’ εαυτό: δηλαδή να το κάνης καλό ή κακό, να το τελειώσης ή να το αφήσης ημιτελές. Με άλλα λόγια, η προσπάθεια».

«ΤΟ ΒΗΜΑ», 8.5.1962, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

«Τι είναι ένας πίνακας;» ερωτά ακόμα ο Μίλλερ. «Υπάρχουν προφανώς τόσοι ορισμοί όσοι και άνθρωποι που κυττάζουν τους πίνακες. Είναι σαν ένα βιβλίο, ένα γλυπτό ή ένα ποίημα. Υπάρχουν πίνακες που σας μιλούν και άλλοι που δεν σας λένε τίποτε. Μερικοί σας κλείνουν το μάτι· μπαίνετε μέσα τους και γινόσαστε φυλακισμένοι τους. Άλλοι που τους κυττάζετε τρέχοντας, άλλοι που σας κάνουν να βγαίνετε από την πόρτα της υπηρεσίας. Αλλά και μερικοί που σας καταθλίβουν και σας κόβουν την ανάσα επί μέρες και εβδομάδες. Μπορούν ακόμη να σας μεταφέρουν στον έβδομο ουρανό, να σας κάνουν να κλάψετε από χαρά ή να δαγκωνόσαστε από απελπισία».

«Ζωγραφίζω», γράφει παρακάτω ο Μίλλερ, «σημαίνει ξαναρχίζω να αγαπώ. Για να δη κανείς όπως βλέπει ο ζωγράφος, πρέπει να κυττάξη με τα μάτια του έρωτα. Ο έρωτάς του δεν έχει τίποτε το κτητικό: ο ζωγράφος είναι αναγκασμένος να μοιρασθή αυτό που βλέπει. Συχνότατα μας κάνει να δούμε και να αισθανθούμε αυτό που αγνοούμε. Ο τρόπος με τον οποίον πλησιάζει τον κόσμο αποσκοπεί στο να μας πη ότι τίποτε δεν είναι ευτελές ή ειδεχθές, κοινότοπο ή δυσκολοχώνευτο, εκτός από τη δική μας δυνατότητα για δράματα. Βλέπω δεν σημαίνει κυττάζω μόνο. Χρειάζεται να κυττάζουμε και να βλέπουμε: να διεισδύουμε με το μάτι και να παρατηρούμε».

«Κάθομαι να ζωγραφίσω», λέγει επίσης ο Μίλλερ, «όταν είμαι ανίκανος να γράψω. Η ζωγραφική με δροσίζει και με αναζωογονεί. Μου επιτρέπει να ξεχάσω προς στιγμήν ότι είμαι ανίκανος να γράψω. Μου συμβαίνει, όμως, να ζωγραφίσω αφού γράψω την καθημερινή μου μερίδα. Αργά πάντως ή γρήγορα, η ανάγκη να γράψω με ξαναφέρνει ακατανίκητα στο γραφείο μου».

*Άρθρο για τον αμερικανό συγγραφέα Χένρι Μίλερ (Henry Miller), που είχε δημοσιευτεί στην εφημερίδα «Το Βήμα» την Τρίτη 8 Μαΐου 1962.

Ο Χένρι Μίλερ, τέκνο μιας μικροαστικής οικογένειας γερμανικής καταγωγής, γεννήθηκε στις 26 Δεκεμβρίου 1891 στη Νέα Υόρκη και μεγάλωσε στο Μπρούκλιν.

Επηρεασμένος από το έργο του Νίτσε, του Ντοστογιέφσκι, του Γουίτμαν, του Προυστ και του Σπένγκλερ, μόχθησε στα νεανικά του χρόνια μέχρις ότου διαμορφώσει το άμεσο, σχεδόν πάντα αυτοβιογραφικό ύφος του.

Αφού δοκίμασε την τύχη του σε μια σειρά από ευκαιριακές δουλειές και γνώρισε πολλές γυναίκες, ο Μίλερ, φύση επαναστατική, απελευθερωμένη από ηθικούς φραγμούς και συμβάσεις, μετέβη στο Παρίσι, όπου και έζησε δέκα περίπου χρόνια.

Την περίοδο αυτήν, που σημαδεύτηκε από μεγάλες δυσκολίες, έγραψε τα έργα Τροπικός του Καρκίνου (1934), Μαύρη άνοιξη (1936) και Τροπικός του Αιγόκερω (1939).

Τα βιβλία αυτά απαγορεύτηκαν ως πορνογραφία στις ΗΠΑ και δεν κυκλοφόρησαν παρά μόλις τη δεκαετία του 1960, ύστερα από μακροχρόνιες δικαστικές διαμάχες.

Το 1939 ο Μίλερ επισκέφθηκε την Ελλάδα, όπου έζησε περίπου έξι μήνες και γνώρισε μεταξύ άλλων τον Γιώργο Σεφέρη και τον Γιώργο Κατσίμπαλη (οι αναμνήσεις του από το ταξίδι αυτό πήραν το σχήμα βιβλίου που έφερε τον τίτλο Ο Κολοσσός του Μαρουσιού και εκδόθηκε στο Λονδίνο το 1941).

Ο Μίλερ επέστρεψε στις ΗΠΑ το 1940 και από το 1947 εγκαταστάθηκε στο Big Sur, στις ακτές της Καλιφόρνιας.

Εκεί ο ιδιαίτερα παραγωγικός συγγραφέας έγραψε τη διάσημη τριλογία του Η ρόδινη σταύρωση (Σέξους, Πλέξους και Νέξους).

Ο Χένρι Μίλερ, που χαρακτηρίζεται από το ευθύ ύφος και την ελευθεροστομία του, προπάντων στα σεξουαλικά ζητήματα, απεβίωσε στο Pacific Palisades του Λος Άντζελες, στις 7 Ιουνίου 1980.