Η αρχή της εκστρατείας για την εκλογή στο Συμβούλιο Ασφαλείας και οι προκλήσεις της εκλογής

Ήταν κάπου στο 2020 όταν ο τότε Υπουργός Εξωτερικών, Νίκος Δένδιας, έδειξε τις προθέσεις του να αξιοποιήσει την απόφαση η Ελλάδα να είναι υποψήφια για μία θέση μη μόνιμου μέλους στο Συμβούλιο Ασφαλείας τη διετία 2025-26.

Η απόφαση για μία νέα υποψηφιότητα άλλωστε είχε ληφθεί αμέσως μετά την λήξη της προηγούμενης θητείας της Ελλάδας στο Συμβούλιο Ασφαλείας (2005-6) και οι πρώτες προετοιμασίες είχαν αρχίσει περίπου από το 2008.

Εν μέσω της κρίσης του «Ορούτς Ρέις» και των συζητήσεων για τις δυνητικές συνέπειες  ενός «θερμού επεισοδίου» η προοπτική του Συμβουλίου Ασφαλείας για κάποιους ήταν πολύ μακρινή και ίσως τριτεύουσας σημασίας.

Αποδείχθηκε, ωστόσο, η εκστρατεία η οποία έγινε για την προώθηση της ελληνικής υποψηφιότητας, ως ένα βήμα για την ενημέρωση που ήθελε η ελληνική πλευρά να κάνει στη διεθνή κοινότητα για τις προκλήσεις και τις απειλές που αντιμετώπιζε τη συγκεκριμένη περίοδο.

Αν και επισήμως η κρίση στις ελληνοτουρκικές σχέσεις δεν επιχειρήθηκε ποτέ να συνδεθεί με την ελληνική υποψηφιότητα.

Η υποψηφιότητα ωστόσο άνοιξε στην Ελλάδα διπλωματικά «πόρτες» που δεν είχε διαβεί στο παρελθόν. Και έγινε η αφορμή για να ξεκινήσουν επαφές και οικοδόμηση σχέσεων με χώρες που δεν υπήρχαν στο παρελθόν.

Να μην μείνουν κενά στο χάρτη

Η εμμονή του Δένδια δε ήταν να «μη αφήσει κενά στο χάρτη».

Η υποψηφιότητα στου Συμβούλιο Ασφαλείας λειτούργησε ως ένα βήμα για να βγει η ελληνική διπλωματία από το καλούπι της, σε μία περίοδο που το είχε, ομολογουμένως, ιδιαίτερη ανάγκη.

Στην μακρά λίστα που δήλωναν τη στήριξη τους στην ελληνική υποψηφιότητα μπήκε και η Τουρκία, μετά τους φονικούς σεισμούς του 2023 και την επαναπροσέγγιση Αθήνας – Άγκυρας.

Η εκστρατεία συνεχίστηκε μετά τις εκλογές του 2023 από τον νυν υπουργό Εξωτερικών, Γιώργο Γεραπετρίτη, ο οποίος επεδίωξε επίσης επαφές με εταίρους του στο περιθώριο συναντήσεων όπως η Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών στη Νέα Υόρκη τον περασμένο Σεπτέμβριο και αλλού.

Η εκλογή

Η εκστρατεία των τεσσάρων ετών είχε σαν αποτέλεσμα η Ελλάδα να εκλεγεί τελικά την Πέμπτη μη μόνιμο μέλος του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ για την διετία 2025-26 με 182 ψήφους σε σύνολο 188 ψηφισάντων.

Το στοίχημα της ελληνικής συμμετοχής, πλέον, στο Συμβούλιο Ασφαλείας ξεκινάει σε μία περίοδο ιδιαίτερα δύσκολη, όπως έχει παραδεχθεί ο Γεραπετρίτης, με την Αθήνα να πρέπει να αποδείξει ότι μπορεί να αξιοποιήσει τη συμμετοχή της για να αφήσει θετικό αποτύπωμα. Ενώ θα ήταν μία μεγάλη ήττα η συμμετοχή να περάσει απαρατήρητη

Και αν τα ελληνοτουρκικά είναι σε ύφεση, η γεωπολιτική εικόνα της περιοχής παραπέμπει σε χάος, με δύο πολέμους σε εξέλιξη, στην Ουκρανία και στη Γάζα, ενώ οι ισορροπίες έχουν διαταραχθεί προ πολλού.

Γέφυρες

Η ελληνική διπλωματία εμφανίζεται να έχει στόχο να χτίσει γέφυρες λειτουργώντας στο πλαίσιο της γεωγραφίας της που την έχει φέρει στο σταυροδρόμι τριών ηπείρων.

Σε μία περιοχή δύσκολη που δεν ηρεμεί ποτέ, με τη Μεσόγειο να είναι επί σειρά ετών στο επίκεντρο κρίσεων.

Με τον πόλεμο στη Γάζα να έχει εξελιχθεί όπως έχει παραδεχθεί ο Γεραπετρίτης σε «ανθρωπιστική καταστροφή» ενδιαφέρον θα έχει η στάση της Ελλάδας στο Συμβούλιο Ασφαλείας το επόμενο διάστημα, από την έναρξη της θητείας της και το αν θα επιλέξει την πολιτική ισορροπιών.

Σημαντική είναι η εκλογή και για το θέμα του Κυπριακού.

Αξίζει να σημειωθεί ότι μετά την εκλογή της Ελλάδας στο σχεδιασμό είναι η ενίσχυση της Μόνιμης Αντιπροσωπείας της χώρας στον ΟΗΕ, της οποίας προΐσταται ο πρέσβης Ευάγγελος Σέκερης, με προσωπικό, προκειμένου να ανταπεξέλθουν στις απαιτήσεις της θητείας στο Συμβούλιο Ασφαλείας.

Συμβούλιο Ασφαλείας

Το Συμβούλιο Ασφαλείας έχει την κύρια ευθύνη για τη διατήρηση της διεθνούς ειρήνης και ασφάλειας (αρ. 24 παρ. 1 ΧΗΕ).

Στο πλαίσιο αυτό, το Συμβούλιο Ασφαλείας μπορεί να ερευνά κάθε διένεξη ή κάθε κατάσταση που θα ήταν δυνατό να οδηγήσει σε διεθνείς προστριβές ή να δημιουργήσει διένεξη (αρ. 34 ΧΗΕ) και να συστήνει στα μέρη τις κατάλληλες ενέργειες ή μεθόδους διακανονισμού (αρ. 36 παρ. 1 ΧΗΕ).

Αν το Συμβούλιο Ασφαλείας κρίνει πως υπάρχει απειλή για την ειρήνη, διατάραξη της ειρήνης ή επιθετική ενέργεια, μπορεί να λαμβάνει μη στρατιωτικά (αρ. 41 ΧΗΕ, π.χ. οικονομικές κυρώσεις) ή ακόμη και στρατιωτικά μέτρα (αρ. 42 ΧΗΕ) για την αποκατάσταση της διεθνούς ειρήνης και ασφάλειας.

Επιπλέον, το Συμβούλιο υποβάλλει προτάσεις για την είσοδο νέου κράτους μέλους στον ΟΗΕ (αρ. 4 παρ. 2 ΧΗΕ) και για το διορισμό του Γενικού Γραμματέα των ΗΕ (αρ. 97 ΧΗΕ).

Τέλος, το Συμβούλιο μπορεί να συγκροτεί, για την επίτευξη των σκοπών του Χάρτη των ΗΕ, βοηθητικά όργανα (αρ. 29 ΧΗΕ).

Μη Μόνιμα Μέλη Συμβουλίου Ασφαλείας

Τα μη μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας έχουν δικαίωμα ψήφου κατά τη διάρκεια της θητείας τους. Τουλάχιστον 9 Μέλη πρέπει να υπερψηφίσουν μία απόφαση για να υιοθετηθεί (αρ. 27 παρ. 3 ΧΗΕ), συμπεριλαμβανομένων των πέντε μονίμων μελών.

Κάθε μέλος μπορεί να υπερψηφίζει, να καταψηφίζει ή να απέχει από τη διαδικασία ψηφοφορίας, με τη στάση τους να χαρακτηρίζει και την πολιτική της χώρας.

Τα Μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας μπορούν να συμμετέχουν με αντιπρόσωπό τους στις συζητήσεις και να εκφράζουν τις απόψεις τους επί των θεμάτων της ημερήσιας διάταξης.

Επιπλέον, τα Μέλη του Συμβουλίου συμμετέχουν στις «άτυπες συναντήσεις», οι οποίες διεξάγονται κεκλεισμένων των θυρών.

Τέλος, τα Μέλη μπορούν να δημιουργούν ομάδες εργασίες με συγκεκριμένο θεματικό αντικείμενο, προκειμένου να προωθήσουν τις προτεραιότητές τους (π.χ. παιδιά σε ένοπλες συγκρούσεις, κλιματική αλλαγή και ασφάλεια κ.α.).

Επίσης τα Μη Μόνιμα μέλη μπορούν να προεδρεύουν σε βοηθητικά όργανα που συγκροτεί το Συμβούλιο Ασφαλείας (π.χ. Επιτροπές Κυρώσεων).

Προεδρία

Κάθε Μέλος του Συμβουλίου Ασφαλείας αναλαμβάνει διαδοχικά, με αλφαβητική σειρά, την Προεδρία του Συμβουλίου Ασφαλείας για έναν ημερολογιακό μήνα.

Ο Πρόεδρος διευθύνει τις συνεδριάσεις του Συμβουλίου. Μπορεί, ακόμα, να συγκαλεί το Συμβούλιο όταν το κρίνει αναγκαίο ή κατόπιν αίτησης Μέλους του Συμβουλίου, του Γενικού Γραμματέα ή της Γενικής Συνέλευσης.

Επίσης, ο Πρόεδρος, με τη συναίνεση των Μελών, μπορεί να εκδίδει δηλώσεις, ανακοινώσεις τύπου και επιστολές εκ μέρους του Συμβουλίου Ασφαλείας.

Η Ελλάδα θα έχει την ευκαιρία σίγουρα για μία θητεία ίσως και για δεύτερη.

Αναφερόμενος στην ελληνική θητεία στο Συμβούλιο Ασφαλείας ο Γεραπετρίτης έχει θέσει ως πρόθεση η Ελλάδα να αποτελέσει παράγοντα σύνθεσης Νότου-Βορρά, Δύσης – Ανατολής. Τονίζοντας ότι είναι σημαντικό η Ελλάδα να γίνει η γέφυρα μεταξύ διαφόρων εθνών και κρατών.

Η Αθήνα προβάλλει τη διαρκή δέσμευση της στο Διεθνές Δίκαιο, η επικράτηση του οποίου σύμφωνα με τον ΥΠΕΞ αποτελεί ορόσημο για την πρόοδο του κόσμου.

Το σύνθημα της ελληνικής συμμετοχής είναι Διάλογος, Διπλωματία, Δημοκρατία, με το Γεραπετρίτη να σημειώνει ιδιαίτερα την ανάγκη να «συζητούμε και να είμαστε διαβουλευτικοί».