Ευρωεκλογές 2024: Έπαθε «Τραμπ» η ΕΕ; Γιατί «καίγεται» η Βρετανία

Το Ηνωμένο Βασίλειο βρίσκεται στη δίνη μιας εκλογικής αναμέτρησης που θα μπορούσε να δώσει τέλος στη συντηρητική διακυβέρνηση της χώρας μετά από 14 χρόνια. Οι Αμερικανοί, από την άλλη, θ’ αποφασίσουν τον Νοέμβριο εάν ο Ντόναλντ Τραμπ θα επιστρέψει στον Λευκό Οίκο.

Το Sky News αναφέρει ότι, από την περασμένη Πέμπτη, σχεδόν 400 εκατομμύρια πολίτες στα 27 κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) είχαν την ευκαιρία να εκλέξουν τα συνολικά 750 μέλη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου (ΕΚ).

Ο αυξανόμενος φραξιονισμός εμποδίζει το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο να έχει την επιρροή που θα ήθελε

Οι ευρωεκλογές ξεκίνησαν υπό… συμβολικού χαρακτήρα συνθήκες: την 80ή επέτειο της Απόβασης στη Νορμανδία. Το Ευρωκοινοβούλιο, άλλωστε, «γεννήθηκε» για να αποτελεί μια συγκολλητική ουσία ειρήνης σε μια δημοκρατική Ευρώπη. Κατά ειρωνεία της τύχης, ωστόσο, μερικά από τα κόμματα που τα πήγαν καλά σε αυτές τις ευρωεκλογές κουβαλούν ιδέες που ανάγονται στον Φράνκο, τον Μουσολίνι και τον Χίτλερ.

Το ΕΚ είναι το μόνο άμεσα εκλεγμένο θεσμικό όργανο της ΕΕ. Είναι λιγότερο ισχυρό από τα περισσότερα εθνικά κοινοβούλια. Η πολιτική της ΕΕ κατευθύνεται από το Συμβούλιο των Υπουργών, οι οποίοι είναι οι εκλεγμένοι ηγέτες από μεμονωμένα κράτη-μέλη. Τα σχέδια προωθούνται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή (Κομισίον), μια διορισμένη γραφειοκρατία.

Το ΕΚ συζητά, τροποποιεί και θέτει προτάσεις νόμου, καθώς κι επιβλέπει τον προϋπολογισμό, τις ενέργειες και τους διορισμούς της Κομισιόν από τη νυν πρόεδρο Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν.

Πολλοί πολιτικοί μετακινούνται μεταξύ του ΕΚ και των εθνικών τους κοινοβουλίων. Είτε είναι υποψήφιοι είτε όχι, τ’ αποτελέσματα αυτών των εκλογών έχουν συχνά σημαντικό αντίκτυπο στο τι συμβαίνει στις χώρες καταγωγής τους.

Για παράδειγμα, κατά τη διάρκεια της ένταξης της Βρετανίας στην ΕΕ, ο Νάιτζελ Φάρατζ απέτυχε επτά φορές να κερδίσει τις εκλογές για να γίνει βουλευτής στη χώρα του.

Ωστόσο, χάρη στην αναλογική εκπροσώπηση, υπηρέτησε ως ευρωβουλευτής της Νοτιοανατολικής Αγγλίας από τον Ιούνιο του 1999 έως τον Ιανουάριο του 2020, όταν το Ηνωμένο Βασίλειο αποχώρησε από την ΕΕ ως αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος για το Brexit. Έκανε πλήρη χρήση του μισθού που του διέθετε το ΕΚ.

Ο Φάρατζ ξεχώρισε για το γεγονός ότι οδήγησε δυο διαφορετικά βρετανικά κόμματα στη νίκη στις εκλογές του ΕΚ. Το 2014, το UKIP κέρδισε τους Εργατικούς και τους Συντηρητικούς, πανικοβάλλοντας τον Ντέιβιντ Κάμερον -τον τότε ηγέτη των Συντηρητικών- κι εξωθώντας τον στη διεξαγωγή του δημοψηφίσματος για την ΕΕ.

Πέντε χρόνια αργότερα, το 2019, όταν το Ηνωμένο Βασίλειο δεν είχε ακόμη ολοκληρώσει την έξοδό του από την ΕΕ, ο Φάρατζ οδήγησε αυτό που τότε ονομαζόταν Brexit Party στην πρώτη θέση στις εκλογές του ΕΚ. Οι Συντηρητικοί ήρθαν πέμπτοι. Η Τερέζα Μέι έπεσε και ο Μπόρις Τζόνσον έγινε πρωθυπουργός με το σύνθημά του «ναι στο Brexit».

Η «ώρα του Ντόναλντ Τραμπ» στην Ευρώπη;

Το Ηνωμένο Βασίλειο δεν είναι πλέον μέρος της ΕΕ. Έχει τις δικές του εθνικές εκλογές, για να επιλέξει βουλευτές – όχι ευρωβουλευτές. Το τελευταίο κόμμα του Φάρατζ, το Reform UK, συμμετέχει στις εθνικές εκλογές.

Σε όλη την υπόλοιπη Ευρώπη, η ριζοσπαστική Δεξιά βρίσκεται σε άνοδο. Γίνεται λόγος για την «ώρα του Ντόναλντ Τραμπ» στην Ευρώπη, εν μέσω ανησυχιών για το κόστος ζωής.

Τα λαϊκιστικά κόμματα άδραξαν κέρδη και αυτό προκαλεί αναταραχή, για το πώς θα επηρεάσουν θέματα όπως ο πόλεμος στην Ουκρανία, η μαζική μετανάστευση, η κλιματική αλλαγή και το εμπόριο – όλα τα θέματα στα οποία όποιος κερδίσει τις εκλογές στο Ηνωμένο Βασίλειο θα ελπίζει σε μεγαλύτερη συνεργασία με τους ευρωπαίους γείτονες.

Τα αποτελέσματα των εκλογών του ΕΚ στη Γαλλία, τη Γερμανία και την Ιταλία επηρεάζουν σε μεγάλο βαθμό το πώς εξελίσσεται η εσωτερική πολιτική αυτών των μεγάλων συμμάχων του Ηνωμένου Βασιλείου.

Αυτές οι ευρωεκλογές θα μπορούσαν να θεωρηθούν ως και μια μάχη μεταξύ των πολέμιων του Πούτιν κι εκείνων των ηγετών που έχουν μάλλον… φιλορωσικά αισθήματα: της Λεπέν και της Μελόνι. Δυο εκ των βασικών πολέμιων του Πούτιν, ο Σόλτς και ο Μακρόν, ηττήθηκαν στις ευρωεκλογές, με τον δεύτερο να οδηγεί τη Γαλλία σ’ εθνικές εκλογές μετά τον θρίαμβο της Λεπέν.

Τα ριζοσπαστικά δεξιά κόμματα βρίσκονται ήδη στην εξουσία ή υποστηρίζουν κυβερνήσεις σε οκτώ χώρες της ΕΕ, ενώ αναμένεται να μπουν δυναμικά στις εκλογές στην Αυστρία που θα διεξαχθούν αυτόν τον μήνα.

Συνολικά, τα λαϊκιστικά κόμματα κατέληξαν να έχουν πλείστους ευρωβουλευτές μετά από το πέρας αυτών των ευρωεκλογών, κατακρημνίζοντας φιλελεύθερους αντιπάλους τους. Αλλά δεν είναι σίγουρο το αν οι αντιμαχόμενες παρατάξεις στα δεξιά θα ενωθούν για να δράσουν από κοινού ή αν θα συνεργαστούν με το κυρίαρχο ΕΛΚ, που αποτελείται από συντηρητικά και χριστιανοδημοκρατικά κόμματα.

Οι ιδέες τους ομοιάζουν ως προς τον ρατσισμό, την ισλαμοφοβία, την έχθρα απέναντι στους μετανάστες, την καχυποψία για την κλιματική αλλαγή και θεσμούς όπως η ίδια η ΕΕ, ο ΟΗΕ ή το ΝΑΤΟ κ.ο.κ., αλλά διαφέρουν ως προς την οικονομία -ελεύθερη αγορά, κρατική παρέμβαση κ.λπ.- και, κυρίως, ως προς τη Ρωσία.

Το κόμμα της Μελόνι, το κόμμα Νόμος και Δικαιοσύνη της Πολωνίας και άλλες ομάδες Ευρωπαίων Συντηρητικών και Μεταρρυθμιστών παρέχουν ισχυρή υποστήριξη στην Ουκρανία.

Αλλά ο συνασπισμός Ταυτότητα και Ελευθερία, στην οποία κυριαρχεί το κόμμα της Λεπέν, υποστηρίζει μια συμφωνία που θα παραχωρεί εδάφη στη Ρωσία, ενώ ο πρωθυπουργός της Ουγγαρίας Βίκτορ Όρμπαν και το κόμμα Ελευθερία της Αυστρίας ανήκουν ανοιχτά στο φαν κλαμπ του Πούτιν.

Η ριζοσπαστική Δεξιά θα μπορέσει να ασκήσει την πλήρη επιρροή της στο κοινοβούλιο μόνο εάν η Μελόνι και η Λεπέν καταφέρουν να καταλήξουν σε συμφωνία για ζητήματα όπως η Ουκρανία, ανεξαρτήτως εάν η -μεγάλη πολέμια του Πούτιν- φον ντερ Λάιεν γίνει ξανά πρόεδρος της Κομισιόν.

«Πρωταγωνίστριες» οι Λεπέν και Μελόνι

Ο αυξανόμενος φραξιονισμός εμποδίζει το ΕΚ να έχει την επιρροή που θα ήθελε. Δέκα ομάδες έχουν επίσημο καθεστώς που τους παρέχει χρηματοδότηση και θέση σε επιτροπές, με άλλες τρεις ανεπίσημες ομάδες.

Μετά από αυτές τις εκλογές, μπορεί να μην εμφανιστεί επαρκώς κυρίαρχη ομάδα για να αναλάβει ηγετικό ρόλο. Η διάσπαση της κυρίαρχης Δεξιάς στην ΕΕ είναι εν μέρει κληρονομιά της ένταξης της Βρετανίας στην ΕΕ. Το ECR δημιουργήθηκε μόνο όταν ο Ντέιβιντ Κάμερον αψήφησε την Άνγκελα Μέρκελ και απέσυρε το Συντηρητικό Κόμμα από το ΕΛΚ.

Είτε το Ηνωμένο Βασίλειο είναι μέσα είτε έξω από την ΕΕ, ούτε το Ηνωμένο Βασίλειο ούτε η ΕΕ είναι προστατευμένα από τους ανέμους του ριζοσπαστικού δεξιού λαϊκισμού.