Ρωσία: «Εξαιρετικά δύσκολο να προσδιοριστούν οι κίνδυνοι» – Πόσο κοντά είναι η πυρηνική σύγκρουση με τη Δύση;

Στον κίνδυνο να υπάρξει μία πυρηνική σύγκρουση ανάμεσα στη Ρωσία και στη Δύση με αφορμή τη δύσκολη εξίσωση του πολέμου στην Ουκρανία, αναφέρεται σε ανάλυσή του στην εφημερίδα Guardian, ο πολιτικός επιστήμονας, Ρατζάν Μένον, διευθυντής του προγράμματος μεγάλης στρατηγικής στο Defense Priorities, ομότιμος καθηγητής διεθνών σχέσεων στο City College της Νέας Υόρκης και ανώτερος ερευνητής στο Ινστιτούτο Σπουδών Πολέμου και Ειρήνης Saltzman του Πανεπιστημίου Κολούμπια.

«Αναλογιζόμενοι το πρόβλημα της κλιμάκωσης, βοηθά να φανταστούμε πώς και πού θα μπορούσε ο Πούτιν να αποφασίσει να χρησιμοποιήσει πυρηνικά όπλα»

Όπως αναφέρει ο Μένον τουλάχιστον σε επίπεδο ρητορικής η κατάσταση είναι απρόβλεπτη αφού για πρώτη φορά τίθενται αντιμέτωπες χώρες που έχουν τέτοιες δυνατότητες και οι τελευταίες εξελίξεις στην Ουκρανία έχουν σαν αποτέλεσμα την κλιμάκωση των απειλών.

Οι λόγοι πίσω από την πυρηνική κλιμάκωση

«Οι προειδοποιήσεις για πυρηνική κλιμάκωση στην Ουκρανία εκδίδονται τώρα με αυξανόμενη συχνότητα και επείγοντα χαρακτήρα, λόγω των δραματικών αλλαγών στην πολιτική ορισμένων από τους κύριους δυτικούς υποστηρικτές του Κιέβου», αναφέρει αρχικά στην ανάλυσή του.

«Ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες, μεταξύ των οποίων η Βρετανία, η Γαλλία, οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Γερμανία, έχουν αλλάξει πορεία, δίνοντας στην Ουκρανία το πράσινο φως να χρησιμοποιήσει τα όπλα της εναντίον εγκαταστάσεων εντός της Ρωσίας. Οι δύο τελευταίες περιόρισαν την άδειά τους σε ουκρανικά πλήγματα που αποσκοπούν στην υπεράσπιση της επαρχίας του Χάρκοβο – αν και, σύμφωνα με ένα δημοσίευμα, ο Τζο Μπάιντεν μπορεί να άρει και αυτόν τον γεωγραφικό περιορισμό. Τα βήματα αυτά αποτελούν απάντηση στα καταστροφικά ρωσικά πλήγματα κατά της Ουκρανίας, πολλά από τα οποία προέρχονται από σημεία εκτός της εμβέλειάς της», προσθέτει.

«Αυτές οι αλλαγές στη δυτική πολιτική – συν τα σχέδια του Γάλλου προέδρου Εμανουέλ Μακρόν να στείλει γαλλικά στρατεύματα για να εκπαιδεύσουν τις ουκρανικές δυνάμεις και ακόμη και να πολεμήσουν ενδεχομένως – έχουν αυξήσει τις ανησυχίες ότι η Ρωσία μπορεί να αναλάβει πυρηνική κλιμάκωση σε αντίποινα»

«Ο Βλαντίμιρ Πούτιν έχει υπαινιχθεί αυτό το ενδεχόμενο από την ημέρα που εισέβαλε στην Ουκρανία, όπως και άλλοι ανώτεροι Ρώσοι αξιωματούχοι, με κυριότερο τον Ντμίτρι Μεντβέντεφ, τον αναπληρωτή πρόεδρο του Συμβουλίου Ασφαλείας της Ρωσίας, ο οποίος στο παρελθόν διετέλεσε πρωθυπουργός και πρόεδρος και ίσως κατέχει το ρεκόρ εντός της ρωσικής επίσημης κοινότητας για τη συχνότητα των πυρηνικών απειλών», γράφει ακόμα.

«Εξαιρετικά δύσκολο να προσδιοριστούν οι κίνδυνοι»

Όμως όπως υπογραμμίζει ο Μένον, «το πρόβλημα που αντιμετωπίζουν οι ηγέτες και οι ειδήμονες είναι ότι οι κίνδυνοι κλιμάκωσης είναι εξαιρετικά δύσκολο να προσδιοριστούν», καθώς όπως αναφέρει χαρακτηριστικά: «Είναι αδύνατο να γίνουν προβλέψεις για την πυρηνική κλιμάκωση με τον τρόπο που οι μετεωρολόγοι προβλέπουν βροχές ή ανεμοστρόβιλους. Με απλά λόγια, δεν υπάρχει καμία αξιόπιστη διαδικασία για την πραγματοποίηση εκτιμήσεων ούτε και κανένα αξιόπιστο στοιχείο στο οποίο να στηριχθούν, διότι δεν έχει υπάρξει ποτέ κρίση σε έναν κόσμο με πολλαπλές πυρηνικές δυνάμεις που να εξελίχθηκε και να κορυφώθηκε με τη χρήση πυρηνικών όπλων».

«Ως εκ τούτου, οι αναλυτές που προσπαθούν να προσδιορίσουν τον κίνδυνο ρωσικής κλιμάκωσης μπαίνουν στη θέση του Πούτιν και προσπαθούν να δουν τον κόσμο και τον πόλεμο στην Ουκρανία από πιο κοντά, όπως φαντάζονται ότι τον βλέπει εκείνος», προσθέτει.

Ωστόσο, όπως υπογραμμίζει «δεν μπορούν να είναι σίγουροι ότι οι προσπάθειές τους να ανακατασκευάσουν τις απόψεις του Πούτιν -με βάση την κατάσταση του πεδίου της μάχης και τις αλλαγές που συμβαίνουν σε αυτό, συμπεριλαμβανομένων των αλλαγών στην πολιτική των δυτικών υποστηρικτών της Ουκρανίας- ανταποκρίνονται στις αντιλήψεις του».

Μάλιστα όπως επισημαίνει ακόμη και αν αυτό το πρόβλημα μπορούσε να ξεπεραστεί, υπάρχει ένα άλλο. «Οι απόψεις του Πούτιν δεν είναι πάγιες – κανενός ηγέτη δεν είναι – και μπορούν να αλλάξουν γρήγορα με βάση τις επανεκτιμήσεις του για το πώς εξελίσσεται ο πόλεμος και τι πρέπει να κάνει για να επιτύχει τη νίκη».

«Μέρος ενός πολέμου πληροφόρησης;»

«Τα συμπεράσματα των ξένων σχετικά με την κλιμάκωση στερούνται σταθερής αποδεικτικής βάσης πέραν των όσων λέει ο Πούτιν και οι συνεργάτες του για το θέμα. Ναι, η ανάλυση της τελευταίας επανάληψης (2020) του πυρηνικού δόγματος της Ρωσίας μπορεί να βοηθήσει, αλλά τίποτα δεν εμποδίζει τους Ρώσους ηγέτες να ξεφύγουν από το σενάριο. Εκτός αυτού, το έγγραφο αυτό θέτει προϋποθέσεις, όπως μια πυρηνική επίθεση κατά της Ρωσίας ή μια απειλή για την ύπαρξή της, που δεν έχουν σχέση με τον πόλεμο στην Ουκρανία», γράφει ακόμα ο Μένον.

«Δεν υπάρχει επίσης κανένας ασφαλής τρόπος να εξακριβωθεί η αξία των δηλώσεων που προέρχονται από τον στενό κύκλο της Μόσχας. Είναι αξιόπιστοι οδηγοί για τις πραγματικές πεποιθήσεις του Κρεμλίνου και επομένως χρήσιμες για την πρόβλεψη του τι μπορεί να κάνει ο Πούτιν στην πραγματικότητα; Ή μήπως αποτελούν μέρος ενός πολέμου πληροφόρησης που έχει σχεδιαστεί για να εκνευρίσει τη Δύση και να επηρεάσει τις πολιτικές της που διέπουν το τι μπορεί να κάνει η Ουκρανία με τα όπλα που της προμηθεύει το ΝΑΤΟ;», διερωτάται.

Βλαντίμιρ Πούτιν (Πηγή: REUTERS/Anton Vaganov)

«Επειδή δεν μπορούμε να γνωρίζουμε τι συζητούν ο Πούτιν με τους συνεργάτες του για την εξωτερική πολιτική και την εθνική ασφάλεια πίσω από κλειστές πόρτες, δεν υπάρχει τρόπος να γνωρίζουμε αν οι δημόσιες δηλώσεις τους είναι προειδοποιήσεις που πρέπει να ληφθούν σοβαρά υπόψη ή τακτικές τρόμου που πρέπει να αγνοηθούν. Το αποτέλεσμα; Ορισμένοι ειδικοί αποδίδουν την αύξηση των ρωσικών απειλών πυρηνικής κλιμάκωσης σε στάσεις και προσπάθειες εκφοβισμού, άλλοι τη θεωρούν ανησυχητική», εξηγεί.

«Η χρήση πυρηνικών όπλων θα ήταν ένας κακός τρόπος για να κερδίσει κανείς φίλους»

«Αναλογιζόμενοι το πρόβλημα της κλιμάκωσης, βοηθά να φανταστούμε πώς και πού θα μπορούσε ο Πούτιν να αποφασίσει να χρησιμοποιήσει πυρηνικά όπλα», αναφέρει ακόμα ο Μένον.

«Σίγουρα, δεν θα τα έριχνε βροχή στις Ηνωμένες Πολιτείες ή την Ευρώπη- αυτό θα ήταν αυτοκτονικό. Ίσως θα επιτεθεί στην Ουκρανία – αλλά θα πρέπει να βρει ένα μέρος που δεν θα σφύζει από ρωσικά στρατεύματα, για να μην σκοτωθούν και αυτά, και μάλιστα σε μεγάλους αριθμούς. Θα μπορούσε να επιλέξει τη δυτική Ουκρανία, μακριά από τις γραμμές του μετώπου, αλλά η εκτόξευση ενός πυρηνικού πλήγματος εκεί για λόγους επίδειξης θα μπορούσε και πάλι να σκοτώσει πολλούς ανθρώπους, να σοκάρει την παγκόσμια κοινότητα και να προκαλέσει ακόμη και τα αντίποινα του ΝΑΤΟ», προσθέτει και συμπληρώνει:

«Πέρα από αυτό, τα μηνύματα του Πούτιν προς τον παγκόσμιο νότο και τους συμπαθείς δυτικούς σχετικά με τον πόλεμο στην Ουκρανία έχουν παρουσιάσει τη Δύση ως αδιάφορη απέναντι στις εύλογες ρωσικές ανησυχίες για την ασφάλεια, ιδίως τις φιλοδοξίες του Κιέβου για ένταξη στο ΝΑΤΟ και τους αυξανόμενους στρατιωτικούς δεσμούς του με τη Δύση. Η χρήση πυρηνικών όπλων θα ήταν ένας κακός τρόπος για να κερδίσει κανείς φίλους και να επηρεάσει τους ανθρώπους».

«Δύσκολο να επιτευχθεί ισορροπία»

Σύμφωνα με τον ίδιο, «το πιο σημαντικό είναι ότι, παρά τη ‘φιλία χωρίς όρια’ μεταξύ Πεκίνου και Μόσχας, ο πρόεδρος Σι Τζινπίνγκ έχει καταστήσει σαφή την αντίθεσή του στη χρήση πυρηνικών όπλων στην Ουκρανία. Παρόλο που είναι συνετό να ανησυχούμε για την κλιμάκωση και να αποφεύγουμε βήματα που αυξάνουν τον κίνδυνο με βάση την (ανέφικτη) βεβαιότητα ότι οι απειλές της Μόσχας είναι απλώς θόρυβος, είναι επίσης σημαντικό να κατανοήσουμε ότι οι κίνδυνοι της κλιμάκωσης είναι αμφίδρομοι. Ο Πούτιν δεν είναι απρόσβλητος από αυτού».

Ο Μένον καταλήγει στο συμπέρασμα πως «τελικά, δεν υπάρχει διαφυγή από την ομίχλη του πολέμου. Υπό αυτές τις συνθήκες είναι σημαντικό να έχουμε κατά νου τα μειονεκτήματα του να κάνουμε λάθος – τα οποία, όταν πρόκειται για πυρηνικά όπλα, είναι καταστροφικά – αλλά χωρίς να υποκύψουμε στον φόβο της παραλύσης. Δυστυχώς, αυτή η ισορροπία, ενώ είναι εύκολο να συνταγογραφηθεί, είναι δύσκολο να επιτευχθεί».