Η Ευρώπη στρέφεται προς τα δεξιά, αλλά το κέντρο αντιστέκεται – Και μετά τις ευρωεκλογές τι;

Περίπου 185 εκατομμύρια ψηφοφόροι σε 27 χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης είχαν την ευκαιρία να πουν την άποψή τους στις πρόσφατες ευρωεκλογές, ενώ τα δεξιά κόμματα αύξησαν την επιρροή τους σε όλες τις γωνιές της ηπείρου, ανατρέποντας την ισορροπία δυνάμεων στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.

Ωστόσο, η προβλεπόμενη αύξηση της υποστήριξης για τα ακροδεξιά κόμματα δεν ήταν τόσο έντονη όσο περίμεναν ορισμένοι, πράγμα που σημαίνει ότι αν υπάρχει επαρκής πολιτική βούληση, ο φιλοευρωπαϊκός συνασπισμός στο κέντρο θα διατηρηθεί, υποστηρίζει το Euronews.

Αν και οι «σχέσεις» είναι πιο τεταμένες από ποτέ στο λεγόμενο «μεγάλο συνασπισμό» μεταξύ του κεντροδεξιού Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος (ΕΛΚ), των κεντροαριστερών Σοσιαλιστών και Δημοκρατών (S&D) και της φιλελεύθερης ομάδας «Renew Europe», σε αυτές τις  ευρωεκλογές κατάφερε να εξασφαλίσει συνολικά 406 βουλευτές – περίπου το 56% όλων των εδρών – σύμφωνα με τις τελευταίες εκτιμήσεις, καθώς η καταμέτρηση συνεχίζεται σε 10 χώρες.

Τα κόμματα αυτά συνεργάζονται εδώ και χρόνια σε επίπεδο ΕΕ, δημιουργώντας ένα τείχος προστασίας για να εμποδίσουν τη ριζοσπαστική δεξιά να εισέλθει στην πολιτική κυρίαρχη τάση. Παρόλο που η πλειοψηφία τους είναι πλέον μικρότερη, οι ομάδες αυτές θα μπορούσαν να συνεχίσουν να συνεργάζονται, για να διασφαλίσουν την ομαλή λειτουργία της νομοθετικής «μηχανής» της ΕΕ κατά την επερχόμενη δέκατη θητεία της.

Όλα τα βλέμματα είναι τώρα στραμμένα στους νικητές των εκλογών, το ΕΛΚ, το οποίο σημείωσε σαφή νίκη και εδραίωσε την κυριαρχία του στη νέα Ευρωβουλή.

Η επικεφαλής υποψήφιά του, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, έχει δηλώσει προηγουμένως την ετοιμότητά της να συνεργαστεί με ορισμένα κόμματα που κάθονται με τους σκληρά δεξιούς Ευρωπαίους Συντηρητικούς και Μεταρρυθμιστές (ECR).

Ωστόσο, τα πρώτα μηνύματα που προέρχονται από το στρατόπεδο του ΕΛΚ δείχνουν ότι θα παραμείνουν πιστοί στους παραδοσιακούς συμμάχους τους στο κέντρο. Η πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, Ρομπέρτα Μετσόλα, η οποία μάλλον θα παραμείνει στη θέση και για την επόμενη θητεία, δήλωσε στο Euronews πως «από τις πρώτες προβλέψεις, φαίνεται ότι το εποικοδομητικό, φιλοευρωπαϊκό κέντρο έχει κρατήσει» τις δυνάμεις του.

Η Μελόνι είναι πιθανό να παίξει προσεκτικά τα χαρτιά της, καθώς η συμπάθεια προς την Λεπέν θα μπορούσε να καταστρέψει τις ευκαιρίες της να έχει μερίδιο στη διαμόρφωση της πολιτικής της ΕΕ

Η φον ντερ Λάιεν προσφέρθηκε επίσης να συνεργαστεί με τους Σοσιαλιστές και τους Φιλελεύθερους, για να οικοδομήσει μια «πλειοψηφία στο κέντρο για μια ισχυρή Ευρώπη», μετρώντας προσεκτικά τα λόγια της για να κατευνάσει τους επικριτές της μετά τα πρόσφατα ανοίγματά της προς τη σκληρή δεξιά.

«Με άλλα λόγια, το κέντρο κρατάει», πρόσθεσε η φον ντερ Λάιεν, «αλλά είναι επίσης αλήθεια ότι τα άκρα της αριστεράς και της δεξιάς έχουν κερδίσει υποστήριξη και γι’ αυτό το αποτέλεσμα συνοδεύεται από μεγάλη ευθύνη για τα κόμματα του κέντρου».

Ωστόσο, δεδομένου ότι το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο δεν λειτουργεί μέσω ενός σταθερού συνασπισμού, αλλά μάλλον μέσω συνασπισμών ανά θέμα, που διαμορφώνονται ανάλογα με το εκάστοτε νομοθετικό πλαίσιο – και δεδομένου ότι οι ομάδες δεν ψηφίζουν πάντα σε ένα μπλοκ, με συχνές τις… εξεγέρσεις – αυτό θα μπορούσε να σημαίνει στενά περιθώρια ψήφου, ιδίως για ευαίσθητους «φακέλους» όπως αυτοί που σχετίζονται με την ευρωπαϊκή πράσινη συμφωνία.

Το περιορισμένο περιθώριο ελιγμών θα μπορούσε να δει το ΕΛΚ να βασίζεται σε εταίρους στα δεξιά του σε μία ad-hoc βάση – μεταξύ άλλων και για την πρώτη απόφαση του νέου ΕΚ να εκλέξει νέο πρόεδρο της Κομισιόν.

Το μέλλον της φον ντερ Λάιεν κρέμεται από μια κλωστή

Αφού το κόμμα της, το ΕΛΚ, κατέκτησε τη νίκη, αυξάνοντας το ποσοστό των εδρών του, η Ούρσουλα Ursula von der Leyen θα έχει μια πρώτη ευκαιρία να εξασφαλίσει άλλα πέντε χρόνια στο τιμόνι της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, σύμφωνα με τη λεγόμενη διαδικασία Spitzenkandidaten (όσοι έχουν ορισθεί ως «κορυφαίοι υποψήφιοι» από τα ευρωπαϊκά πολιτικά κόμματα).

Ωστόσο, οι πιθανότητες επανεκλογής της περιπλέκονται όχι μόνο από την αριθμητική του νέου κοινοβουλίου, αλλά και από την απόφαση του Γάλλου προέδρου, Εμανουέλ Μακρόν, να προκηρύξει πρόωρες βουλευτικές εκλογές στη Γαλλία.

Ορισμένοι λένε ότι ένας αποδυναμωμένος Μακρόν και ένας μαχόμενος Γερμανός καγκελάριος Όλαφ Σολτς – του οποίου το σοσιαλιστικό κόμμα τερμάτισε τρίτο, πίσω από το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης CDU/CSU και το ακροδεξιό κόμμα Εναλλακτική για τη Γερμανία (AfD) – θα μπορούσαν να εκτροχιάσουν την υποψηφιότητά της.

Οι ηγέτες της ΕΕ πρόκειται να συγκεντρωθούν στις Βρυξέλλες για να ορίσουν επίσημα έναν υποψήφιο για την κορυφαία θέση της Επιτροπής στις 28 Ιουνίου, δύο ημέρες πριν οι ψηφοφόροι προσέλθουν στις εθνικές κάλπες στη Γαλλία (30/6). Με τη φον ντερ Λάιεν να είναι βαθιά αντιδημοφιλής στη Γαλλία – ακόμη και η γαλλική αντιπροσωπεία του ΕΛΚ αντιτίθεται στην επανεκλογή της – ο διορισμός της λίγες ημέρες πριν από τις γαλλικές εκλογές θα μπορούσε να πλήξει περαιτέρω τη δημοτικότητα του Μακρόν.

Δεν έχει την στήριξη όλων των μελών του ΕΛΚ

Εάν περάσει αυτό το εμπόδιο και υποστηριχθεί από τους ηγέτες της ΕΕ, θα πρέπει στη συνέχεια να εξασφαλίσει την υποστήριξη της απόλυτης πλειοψηφίας των 361 νεοεκλεγέντων μελών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου (MEP) σε μυστική ψηφοφορία.

Η ψηφοφορία αυτή είχε αρχικά προγραμματιστεί για τα μέσα Σεπτεμβρίου αλλά, σύμφωνα με δημοσιεύματα, θα μπορούσε να γίνει στις 18 Ιουλίου, κατά την εναρκτήρια συνεδρίαση του νέου Ευρωκοινοβουλίου στο Στρασβούργο.

Σημειωτέον ότι το 2019, η φον ντερ Λάιεν πέρασε αυτή τη δοκιμασία με μια ισχνή διαφορά εννέα ψήφων.

Αυτή τη φορά, οι εθνικές αντιπροσωπείες εντός της ομάδας του ΕΛΚ θα μπορούσαν να αντιταχθούν στην επανεκλογή της. Και αν οι Σοσιαλιστές και οι Φιλελεύθεροι συσπειρώσουν τα μέλη τους να την ψηφίσουν, υπάρχουν πολλές δυνατότητες για μικρούς εθνικούς συνασπισμούς να επαναστατήσουν.

Αυτά τα στενά περιθώρια σημαίνουν ότι η φον ντερ Λάιεν μπορεί να βασιστεί στην υποστήριξη των βουλευτών του κόμματος «Αδέλφια της Ιταλίας» (FdI) της Τζόρτζια Μελόνι, το οποίο πήγε εντυπωσιακά καλά στις ευρωεκλογές – κάτι που εδραιώνει τη θέση της Μελόνι ως δυνατής παίκτριας στη σκηνή της ΕΕ.

Όμως, βασιζόμενη στη Μελόνι, η φον ντερ Λάιεν κινδυνεύει να αποξενωθεί από τους αριστερούς συμμάχους και είναι απίθανο να λάβει την υποστήριξη των Πρασίνων, οι οποίοι επίσης ψήφισαν εναντίον της το 2019 και υπέστησαν μερικές από τις μεγαλύτερες απώλειες το βράδυ της Κυριακής, χάνοντας 20 έδρες και βλέποντας τη δύναμή τους στο ΕΚ να υποχωρεί θεαματικά.

Ο ανασχηματισμός θα μπορούσε να ωφελήσει τη δεξιά πτέρυγα

Η αριθμητική του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου μπορεί επίσης να αλλάξει, όταν οι νεοεισερχόμενοι ή τα κόμματα που είναι σήμερα πολιτικά άστεγα στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο διαπραγματευτούν την ένταξή τους σε ομάδα. Αυτές οι συνομιλίες αναμένεται να ξεκινήσουν την Δευτέρα.

Με πολλά από αυτά τα κόμματα να ανήκουν στην ακροδεξιά, αυτό σημαίνει ότι ένας πιθανός ανασχηματισμός θα μπορούσε να ενισχύσει τα ποσοστά των δύο ακροδεξιών ομάδων, της Ταυτότητας και Δημοκρατίας (ID) και των Ευρωπαίων Συντηρητικών και Μεταρρυθμιστών (ECR).

Στα κόμματα που, επί του παρόντος, κατηγοριοποιούνται ως αδέσμευτα περιλαμβάνεται το Fidesz του Ούγγρου Βίκτορ Όρμπαν, το οποίο θα μπορούσε να επιδιώξει να ενταχθεί στο ECR και να ενισχύσει περαιτέρω τα ποσοστά της εθνικιστικής ομάδας.

Η Μαρίν Λεπέν – της οποίας ο γαλλικός Εθνικός Συναγερμός ήταν ο μεγάλος νικητής της βραδιάς των ευρωεκλογών, συγκεντρώνοντας πάνω από το 31% των ψήφων και ωθώντας τον πρόεδρο Εμανουέλ Μακρόν να προκηρύξει πρόωρες βουλευτικές εκλογές – έχει επίσης δείξει την επιθυμία της να σχηματίσει μια σκληροδεξιά υπερ-ομάδα που θα περιλαμβάνει τους ευρωβουλευτές του FdI της Τζόρτζια Μελόνι.

«Βασιλικός» παράγοντας έγινε η Μελόνι

Αυτό έχει αναδείξει τη Μελόνι σε «βασιλικό» παράγοντα των διαδικασιών, καθώς την φλερτάρει και η φον ντερ Λάιεν από την κεντροδεξιά. Η Μελόνι είναι πιθανό να παίξει προσεκτικά τα χαρτιά της, καθώς η συμπάθεια προς την Λεπέν θα μπορούσε να καταστρέψει τις ευκαιρίες της να συνεργαστεί σε ad-hoc βάση και να έχει έτσι οριστικό μερίδιο στη διαμόρφωση της πολιτικής της ΕΕ.

Στα κόμματα που σήμερα δεν έχουν πολιτική οικογένεια περιλαμβάνεται επίσης το μαχόμενο ακροδεξιό AfD της Γερμανίας, το οποίο, παρά την πρόσφατη σειρά σκανδάλων που αφορούν έρευνες για ξένη επιρροή και δεσμούς με νεοναζί, ήρθε δεύτερο στη Γερμανία με 16 έδρες στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.

Ωστόσο, λόγω της αποπομπής του από την σκληροπυρηνική ομάδα Ταυτότητα και Δημοκρατία (ID) στα τέλη Μαΐου, δεν είναι σαφές αν το AfD μπορεί να ενώσει τις δυνάμεις του με άλλα ριζοσπαστικά κόμματα για να σχηματίσει μια περιθωριακή ομάδα στην πολύ ακροδεξιά πλευρά του Ευρωκοινοβουλίου. Για να το κάνει αυτό, χρειάζεται τουλάχιστον 23 βουλευτές από τουλάχιστον επτά κράτη μέλη της ΕΕ.

Ο ανασχηματισμός των ομάδων θα μπορούσε επίσης να υποβαθμίσει περαιτέρω τα ποσοστά της κεντρώας ομάδας «Renew Europe», η οποία υπέστη τεράστιες απώλειες, χάνοντας 22 έδρες.

Η πρόεδρός τους, Valérie Hayer, έχει ήδη δηλώσει ότι το ολλανδικό Λαϊκό Κόμμα για την Ελευθερία και τη Δημοκρατία (VVD) θα διαγραφεί, επειδή συμφώνησε να συμμετάσχει σε κυβέρνηση με το ακροδεξιό Κόμμα για την Ελευθερία (PVV) του Γκερτ Βίλντερς στην Ολλανδία.

Αυτό θα μπορούσε μειώσει τον αριθμό των εδρών του Renew στις 76 – από 80 που είναι σήμερα – ασκώντας πρόσθετη πίεση στον κεντρώο συνασπισμό και τονίζοντας περαιτέρω τα ποσοστά που χρειάζεται η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν για να επιβεβαιώσει την επανεκλογή της.