Η χαμένη χρωστική ουσία των αρχαίων Ελλήνων που ήταν πιο πολύτιμη από τον χρυσό

Σε ένα νησί της Ελλάδας, ερευνητές ανακάλυψαν ένα εργαστήριο ηλικίας 3.600 ετών που κάποτε παρήγαγε μια σπάνια μοβ βαφή που ήταν περιζήτητη από τους βασιλείς – και η οποία παρασκευαζόταν από αδένες σαλιγκαριών.

Οι αρχαιολόγοι έκαναν πρόσφατα ανασκαφές στην περιοχή Κολώνα της Εποχής του Χαλκού, στο νησί της Αίγινας, όταν ανακάλυψαν δύο μυκηναϊκά κτίρια. Όπως γράφουν οι ερευνητές σε μελέτη που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό PLOS ONE, τα κτίρια χρονολογούνται στον 16ο αιώνα π.Χ. και το παλαιότερο περιείχε χρωστικά κεραμικά, εργαλεία λείανσης και σωρούς από σπασμένα όστρακα μαλακίων: όλα ενδεικτικά ενός εργοστασίου παραγωγής πορφυρής βαφής.

Oι χρωστικές ουσίες της κεραμικής είναι τόσο υψηλής ποιότητας που θα μπορούσαν ακόμη και σήμερα να εξαχθούν και να χρησιμοποιηθούν για τη βαφή ρούχων

Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.

Η δημοσίευση κοινοποιήθηκε από το χρήστη 1440 (@join1440)

Mόνο οι πλούσιοι είχαν στην κατοχή τους οτιδήποτε βαμμένο με μυκηναϊκό πορφυρό

Σε αυτό το εργαστήριο, οι αρχαίοι Έλληνες παρήγαγαν τη ζωντανή χρωστική ουσία που είναι γνωστή ως μυκηναϊκή πορφύρα – ή, όπως την αποκαλούσαν οι Ρωμαίοι, τυριανή πορφύρα.

Η βαφή παρασκευάστηκε για πρώτη φορά από τους Φοίνικες στον σημερινό Λίβανο και εξήχθη από τη βλέννα των σαρκοφάγων θαλάσσιων σαλιγκαριών της Μεσογείου. Σε όλη την περιοχή, μόνο οι πλούσιοι είχαν στην κατοχή τους οτιδήποτε βαμμένο με μυκηναϊκό πορφυρό, καθώς η παραγωγή του χρώματος ήταν επίπονη.

Όπως έγραψε κάποτε ο Ρωμαίος ιστορικός Πλίνιος ο Πρεσβύτερος, χιλιάδες σαλιγκάρια απαιτούνταν για την παραγωγή μιας ουγκιάς πορφυρής βαφής. Οι δημιουργοί της έπρεπε να συνθλίψουν το κέλυφος των σαλιγκαριών, να εξάγουν τους μικροσκοπικούς αδένες τους, να τους αναμείξουν με αλατόνερο και να αφήσουν το παρασκεύασμα να μουλιάσει στον ήλιο, σύμφωνα με τη μελέτη.

Δείτε το σχετικό βίντεο 

Οι χρωστικές ουσίες της κεραμικής είναι υψηλής ποιότητας

Το αποτέλεσμα ήταν ένα «βαθύ πορφυρό, λιλά ή σκούρο κόκκινο χρώμα», το οποίο χρησιμοποιούνταν σε υφάσματα και πίνακες ζωγραφικής, λέει στη Laura Baisas του Popular Science η συν-συγγραφέας της μελέτης Lydia Berger, αρχαιολόγος στο Πανεπιστήμιο του Σάλτσμπουργκ.

Τα θραύσματα αγγείων που βρήκαν οι ερευνητές στην περιοχή ήταν πιθανώς δοχεία για τη βαφή. Όπως σημειώνει η Berger, οι χρωστικές ουσίες της κεραμικής είναι τόσο υψηλής ποιότητας που θα μπορούσαν ακόμη και σήμερα να εξαχθούν και να χρησιμοποιηθούν για τη βαφή ρούχων. Ο χώρος περιείχε επίσης πέτρες που χρησιμοποιούνταν για άλεση, έναν λάκκο απορριμμάτων και σωρούς από θρυμματισμένα όστρακα σαλιγκαριών.

Τελικά, το μοβ σαλιγκάρι θα γινόταν το χρώμα της βασιλικής οικογένειας. Τον πρώτο αιώνα μ.Χ., ο Ρωμαίος αυτοκράτορας Ιούλιος Καίσαρας ονόμασε το πορφυρό της Τυριανής το επίσημο χρώμα του και ενέπνευσε διαδοχικούς αυτοκράτορες να φορέσουν την ίδια απόχρωση. Το 1500 π.Χ., το χρώμα μόλις είχε αρχίσει να παράγεται.

Όπως έγραψε κάποτε ο Ρωμαίος ιστορικός Πλίνιος ο Πρεσβύτερος, χιλιάδες σαλιγκάρια απαιτούνταν για την παραγωγή μιας ουγκιάς πορφυρής βαφής

Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.

Η δημοσίευση κοινοποιήθηκε από το χρήστη Nikki (@recreating_the_past)

Τα σαλιγκάρια έπρεπε να αλιεύονται και να διατηρούνται ζωντανά

Εκείνη την εποχή, η Κολώνα ήταν μια πυκνή, οχυρωμένη μικρή πόλη, λέει η Berger, οι κάτοικοι της οποίας παρήγαγαν και εμπορεύονταν πολλά διαφορετικά χειροποίητα προϊόντα και πρώτες ύλες όπως η μυκηναϊκή βαφή, η οποία δεν ήταν ακόμη αποκλειστική.

Παρόλο που το εργοστάσιο βαφής βρίσκεται σε αστική περιοχή – μια παραδοξότητα μεταξύ των εργαστηρίων βαφής – η παραθαλάσσια τοποθεσία του είναι ιδανική για την παραγωγή πορφύρας. Όπως γράφουν οι ερευνητές, τα σαλιγκάρια έπρεπε να αλιεύονται και να διατηρούνται ζωντανά μέχρι να συλλεχθούν οι αδένες τους.

Αναλύοντας τα όστρακα στο συγκεκριμένο εργαστήριο, οι ερευνητές κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι εκεί χρησιμοποιούνταν μόνο ένα είδος σαλιγκαριού: το Hexaplex trunculus.

Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.

Η δημοσίευση κοινοποιήθηκε από το χρήστη St Luke Artist Colourmen (@stlukeartistcolourmen)

Η θυσία των ζώων για την ευλογία της τελετουργίας

Είναι ενδιαφέρον ότι δεν ήταν το μόνο ζώο που σκοτώθηκε στο χώρο. Όπως γράφει ο Αρίστος Γεωργίου του Newsweek, οι αρχαιολόγοι βρήκαν επίσης τα καμένα οστά πολλών γουρουνιών και αρνιών. Οι ερευνητές υποθέτουν ότι αυτά τα νεαρά θηλαστικά θυσιάστηκαν στο εργαστήριο ως μέρος μιας τελετουργίας, που είχε σκοπό να ευλογήσει κατά κάποιο τρόπο την παραγωγή της βαφής.

Όπως γράφουν στη μελέτη, ο αρχαίος χώρος όχι μόνο αποδεικνύει ότι η πορφυρή βαφή παρασκευαζόταν σε πόλεις, αλλά παρέχει επίσης «νέες πληροφορίες για το τεχνολογικό και ενδεχομένως πνευματικό υπόβαθρο της διαδικασίας».

Photo: Wikimedia Commons

*Με στοιχεία από smithsonianmag.com