Λογοτέχνες και δημοσιογράφοι: Κοινοί οι δρόμοι τους

Στον —παντελώς άγνωστο σε ευρείς κύκλους— Γεώργιο Συριώτη αφιερωμένο το άρθρο μας που δημοσιεύτηκε νωρίτερα σήμερα. Στον εξέχοντα δημοσιογράφο, και συνάμα στον αξιόλογο συγγραφέα. Στον λόγιο —με μία λέξη—, στον άνθρωπο των γραμμάτων, τον ευρυμαθή και βαθιά καλλιεργημένο.

Στους ευάριθμους —προπάντων στις μέρες μας— εκπροσώπους αυτού του είδους, στις ολοκληρωμένες προσωπικότητες που διακονούν σε όλη τους τη ζωή τόσο τη δημοσιογραφία όσο και τη λογοτεχνία, αναφέρεται το ακόλουθο κείμενο, ένα χρονογράφημα του Παύλου Παλαιολόγου από το τόσο μακρινό πια 1974 («Το Βήμα», 6.4.1974):

Ο συνάδελφος κ. Κ. Πάρλας, σε συνέντευξη που είχε με τον Άγγελο Τερζάκη, έδωσε την ευκαιρία στο νέο ακαδημαϊκό να διατυπώση τη σκέψη του πάνω στις σχέσεις ανάμεσα σε δημοσιογραφία και λογοτεχνία.

Παλιά η αντιδικία ανάμεσα σε δύο συνοδοιπόρους που ίδια εκφραστικά μέσα χρησιμοποιούν κατά την πορεία τους.

«ΤΟ ΒΗΜΑ», 6.4.1974, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Πράγματι, από χρόνια τώρα ο κ. Τερζάκης πλουτίζει τις στήλες της εφημερίδας με τη συνεργασία του. Και ο κ. Πάρλας τον ρωτά:

— Ποια βαρύτητα δίνετε στη δημοσιογραφική σας συμβολή τόσων και τόσων ετών;

Η απάντηση:

— Λογαριάζω ιδιαίτερα τη θητεία μου στη δημοσιογραφία. Δεν την είδα ποτέ μου σαν παραχώρηση.

Σωστή η διευκρίνιση. Ούτε η εφημερίδα να δέχεται τους συγγραφείς κατά παραχώρηση, ούτε οι συγγραφείς να θεωρούν παραχώρηση την προσφορά τους στις εφημερίδες. Αμοιβαία η εξυπηρέτηση. Η μεν εφημερίδα συντελεί στο να φέρη συγγραφείς και λογίους σε επικοινωνία με το ευρύ κοινό· επαφή που δεν θα την είχαν αν περιορίζονταν στους αναγνώστες των βιβλίων τους.

Αλλά και η εφημερίδα ανεβάζει την ποιότητά της προβάλλοντας μορφές του πνευματικού κόσμου.

Θα προσθέση ο Τερζάκης μετά την εισαγωγική του δήλωση:

— Μόνο στην Ελλάδα υπάρχει αυτή η κάθετη τομή ανάμεσα σε λογοτεχνία και δημοσιογραφία. Αλλού πρόκειται για δύο όψεις του ίδιου νομίσματος. Ο Ανατόλ Φρανς και ο Μωριάκ έχουν αφιερώσει πολλές από τις καλύτερες, ζωντανότερες σελίδες τους στην εφημερίδα. Το εφήμερο δεν το δίνει το θέμα, το δίνει ο χειρισμός.

Πολλοί οι επαγγελματίες δημοσιογράφοι που διακρίθηκαν στα Γράμματα. Δεν είναι σε δεύτερο πλάνο ένας Σπύρος Μελάς, ένας Ζαχαρίας Παπαντωνίου που, εκτός από το δημοσιογραφικό τους έργο, έχουν να παρουσιάσουν ογκώδεις προσφορές στην καθαυτό λογοτεχνία.

Το πάμε πιο μακριά: και μέσα στο ίδιο το επάγγελμα, σ’ αυτό το ρεπορτάζ, θα βρήτε κάποτε το κύτταρο του λογοτέχνη. Να σκεφθήτε δε ότι ο ρεπόρτερ δεν έχει τη δυνατότητα που διαθέτει ο ποιητής και ο πεζογράφος να προσφεύγουν στη φαντασία τους. Δεμένος από τα σιδερένια δεσμά της πραγματικότητας, οφείλει να παραμερίζη τους χυμούς της φαντασίας για να δίνη κείμενα που βγαίνουν χωρίς νοθεία από την αληθινή ζωή.

«ΤΟ ΒΗΜΑ», 6.4.1974, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Δεν ανήκει ο κ. Τερζάκης στην επαγγελματική μας οικογένεια, με τη στενή της λέξεως έννοια. Γι’ αυτό και βαραίνει η δήλωσή του, όταν λέη στη συνέντευξή του ότι «μόνο στην Ελλάδα υπάρχει αυτή η κάθετη τομή ανάμεσα σε λογοτεχνία και δημοσιογραφία».

Θα προσθέσουμε και τούτο: ότι σε κάθε πραγματικό δημοσιογράφο πρέπει να υπάρχη κι’ ένα σπέρμα λογοτέχνη που σπαταλά —ψιχουλιάζει είπε κάποιος— τον εαυτό του στο βωμό του επαγγέλματος. Εννοούμε, φυσικά, τον καλό δημοσιογράφο.

Ο ίδιος όμως διαχωρισμός του καλού και του κακού γιατί να μην ισχύη και στη λογοτεχνία, όπου ο κάθε φιλόδοξος που εξοικονομά τα έξοδα μιας εκδόσεως και μελανώνει σε τυπογραφεία μια δεσμίδα χάρτινων ανοησιών, διεκδικεί τίτλο συγγραφέα; Αν δεν είναι λογοτέχνης ο κάθε δημοσιογράφος, μήπως είναι λογοτέχνης ο κάθε κατασκευαστής βιβλίων;

Συχνά επανερχόμαστε στο θέμα. Ένας λόγος παραπάνω να μην αφήσουμε την ευκαιρία τώρα που ένας άνθρωπος των Γραμμάτων με το ανάστημα του Τερζάκη, θέτοντας ζήτημα τομής, δίνει ιδιαίτερη βαρύτητα στη συζήτηση.

*Στη φωτογραφία του παρόντος άρθρου, ο Άγγελος Τερζάκης, πνεύμα ανήσυχο, άνθρωπος με άγρυπνη συνείδηση και βαθύ φιλοσοφικό στοχασμό.