Η οικογένεια που επέζησε από τους ναζί ζώντας σε ένα κοτέτσι

Το 1942, όταν ο Μαξ Χέπνερ ήταν 8 ετών, οι γονείς του του είπαν ότι θα έφευγαν από το Άμστερνταμ για οικογενειακές διακοπές.

Αντ’ αυτού, κρύφτηκαν σε μια μικρή αγροτική πόλη στην Ολλανδία, το Ζίλμπεργκ, όπου έζησαν κατά τη διάρκεια του πολέμου σε ένα κοτέτσι.

Δύο μικρά δωμάτια και μια στραβή στέγη

Ο πατέρας του Μαξ, ο Άλμπερτ Χέπνερ, ήταν ένας έμπορος τέχνης με καταγωγή από το Βερολίνο, που ειδικευόταν σε ολλανδικούς πίνακες παλαιών καλλιτεχνών. Αυτή ήταν η δεύτερη φορά που ο ίδιος και η σύζυγός του, η Ιρίν, αναγκάστηκαν να διαφύγουν από τους ναζί.

Είχαν φύγει από τη Γερμανία το 1933, όταν η Ιρίν ήταν έγκυος, επειδή ήταν Εβραίοι. Τώρα έτρεχαν και πάλι, μεταφέροντας ό,τι χωρούσε σε αρκετές αποσκευές και ένα γκρι-μπλε σακίδιο πλάτης.

«Μετά τον πόλεμο, οι άνθρωποι μιλούσαν γι’ αυτό, θεωρώντας ότι οι ναζί ήταν απάνθρωπα τέρατα», δήλωσε ο Μαξ Χέπνερ. «Δεν είναι αλήθεια. Ήταν συνηθισμένοι άνθρωποι, και αυτό είναι που το κάνει τόσο οδυνηρό»

Τους φιλοξένησε μια καθολική οικογένεια αγροτών, οι Γιάνσενς, οι οποίοι είχαν εννέα παιδιά και πολλά ζώα. Ευτυχώς, λίγο πριν φτάσουν οι Χέπνερ – ο Χάρι Γιάνσεν συνήθιζε να αστειεύεται, για να απαλύνει τη θλιβερή πραγματικότητα – οι ναζί είχαν κλέψει όλα τα κοτόπουλα.

Φωτογραφία: Whichmuseum | Από την έκθεση: «Αυτόπτης μάρτυρας: Μαξ Αμιχάι Χέπνερ»

Το κοτέτσι είχε δύο μικρά δωμάτια και μια στραβή στέγη. Με ύψος 1,80 μ., ο Άλμπερτ μπορούσε να σταθεί όρθιος μόνο στο υψηλότερο σημείο της. Είχε ένα δάπεδο από τούβλα και μια μικρή σόμπα, σχεδιασμένη για να κρατάει τα κοτόπουλα ζεστά, κάτι που ήταν χρήσιμο. Αλλά ακόμα κι έτσι, είπε ο Μαξ σε συνέντευξη του στους New York Times και τη δημοσιογράφο Nina Siegal, «έκανε πάντα κρύο».

«Προσποιήσου ότι δεν είσαι εκεί»

Ο Μαξ έπαιζε με τα άλλα παιδιά και χρησιμοποιούσε ένα φανταστικό όνομα, το Φράντσε, για να κρύψει την ταυτότητά του. Κατά τη διάρκεια της ημέρας, ενώ τα άλλα παιδιά πήγαιναν στο σχολείο, ο Μαξ έμενε στη φάρμα, άρμεγε αγελάδες, έκανε δουλειές και ο πατέρας του εκτελούσε χρέη κατ’ οίκον δασκάλου για εκείνον,

Ο Ντίμπιτς δήλωσε ότι η έκθεση προσπαθεί να τονίσει ότι ο διωγμός των Ολλανδών Εβραίων δεν διαπράχθηκε μόνο από τους Γερμανούς ναζί. «Ήταν η ολλανδική αστυνομία, ήταν ολλανδικές μεταφορικές εταιρείες, ολλανδικές συγκοινωνίες, ολλανδικοί σιδηρόδρομοι κ.λπ. κ.λπ.»

«Κατά κάποιο τρόπο, ήταν ωραίο γιατί μου άρεσε να είμαι στη φάρμα, αλλά μερικές φορές ένιωθα πολύ στερημένος, γιατί όλα όσα ήξερα από πριν είχαν χαθεί», είπε. «Δεν είχα τα παιχνίδια μου, δεν είχα τους φίλους μου. … Δεν είχα καν το όνομά μου πια, γιατί έπρεπε να υιοθετήσω ένα ψεύτικο όνομα».

Και πρόσθεσε: «Το μήνυμα ήταν: «Μην είσαι. Προσποιήσου ότι δεν είσαι εκεί».

Αυτό το καλοκαίρι, το γκρι-μπλε σακίδιο των Χέπνερς εκτίθεται σε μια βιτρίνα στο Εθνικό Μουσείο Ολοκαυτώματος στο Άμστερνταμ, ως μέρος της έκθεσης «Looted», η οποία περιλαμβάνει οκτώ προσωπικές αφηγήσεις απώλειας, υποστηριζόμενες από οικεία αντικείμενα, ημερολόγια και προσωπικές επιστολές.

Ασήμι, βιβλία και ένας θρησκευτικός πάπυρος σημαδεμένος με τα ίχνη από τις ναζιστικές μπότες μοιράζονται το χώρο της έκθεσης με έργα τέχνης και προσωπικά αντικείμενα, όπως το σακίδιο και μια εικόνα που ζωγράφισε ο Μαξ όταν ήταν παιδί με το σακίδιο, ακουμπισμένο σε έναν τοίχο στο κοτέτσι το καλοκαίρι του 1944.

«Όσο ήμασταν σε φυγή»

Μια διαφορετική έκθεση αυτού του είδους θα μπορούσε να είχε δώσει έμφαση στην τέχνη που έχασε ο πατέρας του Μαξ από τους ναζιστές. Αλλά για τον Τάκο Ντίμπιτς, τον διευθυντή του Rijksmuseum, που επιμελήθηκε την έκθεση μαζί με την εβραϊκή πολιτιστική συνοικία, άλλα «συναισθηματικά φορτισμένα» αντικείμενα βοηθούν να συνδεθεί η ιστορία της λεηλασίας με την επίδρασή της στα πρόσωπα.

Ο Μαξ, ο οποίος είναι σήμερα 90 ετών και ζει στο Hillsboro Beach της Φλόριντα, δήλωσε ότι το σακίδιο πλάτης είναι το τέλειο σύμβολο για την εμπειρία του διωγμού του. Για ένα διάστημα, περιείχε όλα τα επίγεια αγαθά της οικογένειάς του. Τώρα, περιέχει το παρελθόν.

«Το σακίδιο συμβολίζει πραγματικά τα πάντα, ανθρώπους που βρίσκονται σε φυγή, ανθρώπους χωρίς υπάρχοντα, ανθρώπους χωρίς σπίτι», είπε. «Όσο ήμασταν σε φυγή, πράγματα χάνονταν στη διαδρομή ή μας τα έπαιρναν», πρόσθεσε. «Όταν φτάσαμε στο κοτέτσι, το σακίδιο ήταν το μόνο που μας είχε απομείνει. Ήταν το μόνο που είχα, εκτός από αυτά που φορούσα όταν φύγαμε από το σπίτι».

Πριν από την εισβολή των ναζί στις Κάτω Χώρες το 1940, ο Άλμπερτ και η Ιρίν Χέπνερ ζούσαν με την οικογένειά τους σε ένα όμορφο κανάλι, το Prinsengracht, στο κέντρο του Άμστερνταμ. Τον Μάρτιο του 1941, οι Εβραίοι επιχειρηματίες δεν επιτρεπόταν πλέον να έχουν τις δικές τους επιχειρήσεις. Λίγους μήνες αργότερα, οι Εβραίοι δεν επιτρεπόταν να εμφανίζονται σε ορισμένα δημόσια πάρκα- μετά από αυτό, οι Εβραίοι απορρίφθηκαν από την ένωση εμπόρων τέχνης, πράγμα που σήμαινε ότι ο Άλμπερτ δεν μπορούσε πλέον να εργαστεί.

Περί «εργασίας στη Γερμανία»

Οι Χέπνερ μετακόμισαν σε ένα άλλο σπίτι στα νότια της πόλης και η ολλανδική αστυνομία εμφανίστηκε εκεί και πήρε έξι πίνακες. Κάποιοι από τους συναδέλφους του Άλμπερτ από το εμπόριο τέχνης εκτιμούσαν τα έργα τέχνης για τους ναζί – μια προσωπική βαθιά πληγή για τον ίδιο.

«Μετά τον πόλεμο, οι άνθρωποι μιλούσαν γι’ αυτό, θεωρώντας ότι οι ναζί ήταν απάνθρωπα τέρατα», δήλωσε ο Μαξ Χέπνερ. «Δεν είναι αλήθεια. Ήταν συνηθισμένοι άνθρωποι, και αυτό είναι που είναι τόσο οδυνηρό».

Τον Ιούλιο του 1942, χιλιάδες Ολλανδοί Εβραίοι έλαβαν ειδοποιήσεις ότι έπρεπε να παρουσιαστούν για «εργασία», αλλά ο Άλμπερτ Χέπνερ αντιλήφθηκε τις συνέπειες της απέλασης. «Ο Άλμπερτ είδε τον κίνδυνο σε όλες του τις προεκτάσεις και δεν πίστεψε ποτέ στους ισχυρισμούς περί «εργασίας στη Γερμανία», έγραψε αργότερα η Ιρίν Χέπνερ.

Ο Ντίμπιτς δήλωσε ότι η έκθεση προσπαθεί να τονίσει ότι ο διωγμός των Ολλανδών Εβραίων δεν διαπράχθηκε μόνο από τους Γερμανούς ναζί. «Ήταν η ολλανδική αστυνομία, ήταν ολλανδικές μεταφορικές εταιρείες, ολλανδικές συγκοινωνίες, ολλανδικοί σιδηρόδρομοι κ.λπ. κ.λπ.», είπε. «Αυτό είναι κάτι που πρέπει τώρα να αντιμετωπίσουμε. Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο αισθανθήκαμε ότι έπρεπε να κάνουμε αυτή την έκθεση».

*Με πληροφορίες από: New York Times | Nina Siegal | Κεντρική φωτογραφία θέματος: Jewish Museum of Maryland