Aνήλικες influencers, ενήλικες followers: Ο σκοτεινός αλγόριθμος των social media

Είναι Οk για μια έφηβη να έχει ενήλικες ακόλουθους στον λογαριασμό της στο Instagram;  Μητέρα από τις Mεσοδυτικές πολιτείες των ΗΠΑ, μιλώντας ανώνυμα σε  ρεπορτάζ  της Wall Street Journal  παραδέχεται ότι στον θαυμαστό κόσμο των influencers, δεν μπορείς να είσαι πολύ επιλεκτικός. Πόσο μάλλον αν θες να βγάλεις χρήματα από αυτό. ‘Oσο περισσότερους και πιο δραστήριους ακολούθους έχεις, τόσο μεγαλώνει το «κασέ» σου, σε χορηγίες και συνεργασίες με επώνυμες μάρκες.

Η φάκα, πίσω από το τυράκι είναι ότι ανάμεσα στο πολυπληθές αντρικό κοινό, παραμονεύουν επικίνδυνοι «θηρευτές», με παιδοφιλικές τάσεις.  Η δημοσιογραφική έρευνα εξετάζει τις ευθύνες των γονέων, αλλά και  τις ευθύνες της Μeta, που έχει βρεθεί να ενθαρρύνει, μέσω αλγορίθμων, τη σύνδεση παιδόφιλων με λογαριασμούς ανηλίκων.

Η μαμά μάνατζερ, η κόρη influencer

Η ιστορία της μαθήτριας χορού από τη μικρή πόλη, με τα μεγάλα όνειρα για καριέρα στον κόσμο των influencers,  και της μητέρας της, πρώην διευθύντριας μάρκετινγκ και νυν «μάνατζερ» του προσοδοφόρου λογαριασμού της κόρης, μοιάζει με το παραμύθι της Κοκκινοσκουφίτσας στην ψηφιακή εποχή. Στον ρόλο του λύκου, ή μάλλον των χιλιάδων λύκων, «θαυμαστές» της έφηβης, από την τεράστια δεξαμενή followers που αποτελούνταν κατά 92% από ενήλικες άντρες.

Όταν η μητέρα άνοιξε  λογαριασμό στο Instagram για την προέφηβη τότε κόρη της, τρία χρόνια πριν, το είδε ως έναν τρόπο να «ξεσκάσουν» αλλά και να έρθουν πιο κοντά μεταξύ τους. Έναν τρόπο να μοιράζονται φωτογραφίες με την οικογένεια, τους φίλους και άλλες νεαρές χορεύτριες και μαμάδες. Πολύ σύντομα η μητέρα είδε τον αριθμό των ακολούθων της κόρης να ανεβαίνει, ενώ ταυτόχρονα ήρθαν οι προσφορές από επαγγελματίες φωτογράφους να τραβήξουν επαγγελματικές λήψεις του κοριτσιού. Διάφορα brands άρχισαν να της στέλνουν δωρεάν ρούχα για να τα διαφημίζει. Μετά ήρθαν και τα κανονικά συμβόλαια με εταιρείες. Είχε εισέλθει με επιτυχία στη σφαίρα των influencers.

Τα comments από άντρες: Οι «ήμεροι» και οι «άγριοι»

Η μητέρα παρατήρησε σχεδόν αμέσως ότι η συντριπτική πλειονότητα των ακολούθων της κόρης της ήταν ενήλικες άντρες. Άφηναν δημόσια σχόλια στις φωτογραφίες της κόρης με emojis σε σχήμα φωτιάς και καρδιάς, λέγοντάς της πόσο όμορφη ήταν. Αυτοί ήταν οι λεγόμενοι «εξημερωμένοι». Άλλοι ήταν πιο ωμοί. Ορισμένοι άνδρες της έστελναν DM – προσωπικά μηνύματα, εκδηλώνοντας την εμμονή τους με το κορίτσι.

Άλλοι έστελναν φωτογραφίες ανδρικών γεννητικών οργάνων και συνδέσμους σε πορνογραφικές ιστοσελίδες. Μερικές φορές η μαμά ξόδευε δύο έως τέσσερις ώρες την ημέρα μπλοκάροντας χρήστες ή διαγράφοντας ακατάλληλα σχόλια. Ταυτόχρονα, αυξάνονταν οι χορηγίες και οι συμφωνίες με εταιρείες. Στην κόρη άρεσε να ασχολείται με δημιουργικές αναρτήσεις.  Είπε στη μητέρα της ότι ήθελε να γίνει influencer, μια «ονειρεμένη δουλειά» που θα μπορούσε να την κάνει στον ελεύθερο χρόνο της, μετά το σχολείο και ανάμεσα στα μαθήματα χορού. «Δεν ήταν ότι προσπαθούσα να την πιέσω να γίνει σταρ, αλλά ένα μέρος μου πίστευε ότι ήταν αναπόφευκτο, ότι θα μπορούσε να συμβεί κάποια μέρα», είπε η μαμά. «Απλά έχει αυτή την προσωπικότητα».

Το να είσαι νεαρή influencer στο Instagram σημαίνει να χτίζεις ένα κοινό που περιλαμβάνει μεγάλο αριθμό ανδρών που δείχνουν σεξουαλικό ενδιαφέρον για τα παιδιά

Όλα για το «engagement»

Η μητέρα ήταν διχασμένη. Για να εκτοξευθεί ο λογαριασμός της κόρης στην στρατόσφαιρα των influencers,  θα χρειαζόταν πολύ περισσότερους followers – και θα έπρεπε να είναι λιγότερο επιλεκτική για το ποιοι θα ήταν αυτοί. Το Instagram προωθεί το περιεχόμενο με βάση την αλληλεπίδραση (engagement), και οι ανδρικοί λογαριασμοί που η μητέρα  είχε μπλοκάρει ήταν επιθετικά ενεργοί, κοιτώντας για ώρες φωτογραφίες και βίντεο, «ανεβάζοντας» τα views  ενισχύοντάς τα με likes ή σχόλια. Aν μπλόκαρε τους πιο «παρεμβατικούς» λογαριασμούς ή απενεργοποιούσε τα σχόλια εντελώς, πιθανότατα θα καταδίκαζε τις φιλοδοξίες της κόρης της ως influencer.

Είσαι influencer, αποδέχεσαι τον κίνδυνο

Οι κίνδυνοι των παρενοχλητικών σχολίων ήταν ένας λόγος για τη μητέρα να πει όχι. Όμως υπήρχαν και λόγοι να πει ναι. Η μητέρα ένιωθε ότι ο λογαριασμός την είχε φέρει πιο κοντά με την κόρη της. Eπιπλέον, ακόμη και οι δευτεροκλασάτοι influencers μπορούν να βγάζουν δεκάδες χιλιάδες δολάρια το χρόνο. Τα χρήματα θα μπορούσαν να βοηθήσουν στην πληρωμή του κολεγίου, σκέφτηκε η μαμά. Η μαμά είπε ναι. Και με αυτό, άρχισε να αποδέχεται μια ζοφερή πραγματικότητα: Το να είσαι νεαρή influencer στο Instagram σημαίνει να χτίζεις ένα κοινό που περιλαμβάνει μεγάλο αριθμό ανδρών που δείχνουν σεξουαλικό ενδιαφέρον για παιδιά.

«Δεν είναι ότι μου άρεσε. Ποτέ. Απλώς είναι αυτό που είναι», δήλωσε η μητέρα στην Wall Street Journal. Κατά καιρούς, η ίδια έχει σκεφτεί να απενεργοποιήσει τον λογαριασμό της κόρης της. Οι στατιστικές του λογαριασμού είχαν τοποθετήσει πρόσφατα τον αριθμό των ανδρών ακολούθων στο 92%. Κάποια στιγμή, η μητέρα προσέφερε συνδρομές στο Instagram σε χρήστες που ήταν διατεθειμένοι να πληρώσουν μηνιαία συνδρομή για επιπλέον φωτογραφίες και βίντεο. Πολλοί από αυτούς ήταν άνδρες.

O αλγόριθμος… που «διευκολύνει» τους παιδόφιλους;

Χιλιάδες νεαρές inlfuencers και οι γονείς τους έχουν βρεθεί σε παρόμοια θέση, στην προσπάθειά τους να προωθήσουν τις αναρτήσεις τους και τα προϊόντα στα οποία είναι χορηγοί. Μάλιστα οι γονείς έχουν διαπιστώσει ότι το Instagram, που όπως και το Facebook ανήκει στην Meta του Mαρκ Ζάκερμπεργκ, έχει ένα ιδιαίτερο πρόβλημα.

Το Instagram διευκολύνει τους αγνώστους να βρίσκουν φωτογραφίες παιδιών και ο αλγόριθμός του έχει σχεδιαστεί για να εντοπίζει τα ενδιαφέροντα των χρηστών και να προωθεί παρόμοιο περιεχόμενο. Έρευνες της Wall Street Journal και εξωτερικών ερευνητών διαπίστωσαν πως όταν ένας λογαριασμός μπορεί να ενδιαφέρεται σεξουαλικά για παιδιά, ο αλγόριθμος του Instagram συνιστά στον χρήστη να ακολουθήσει λογαριασμούς παιδιών, καθώς και σεξουαλικό περιεχόμενο που σχετίζεται τόσο με παιδιά όσο και με ενήλικες.

Ένας ύπουλος κόσμος

Αυτός ο αλγόριθμος έχει γίνει ο κινητήρας που τροφοδοτεί την ανάπτυξη ενός ύπουλου κόσμου στον οποίο η δημοφιλία των νεαρών κοριτσιών στο διαδίκτυο βασίζεται στην απόκτηση μεγάλου αριθμού ανδρών ακολούθων.

«Αν θες να είσαι influencer, να συνεργάζεσαι με μεγάλες μάρκες και να πληρώνεσαι, πρέπει να δουλέψεις μαζί με τον αλγόριθμο. Όλα έχουν να κάνουν με το πόσοι κάνουν like και αλληλεπιδρούν με τις αναρτήσεις σου», λέει η μητέρα του κοριτσιού. «Πρέπει να το αποδεχτείς», καταλήγει.

Η απάντηση της Meta

Η Meta είπε ότι έχει αφιερώσει πάνω από μια δεκαετία δουλεύοντας πάνω σε τρόπους για να βελτιώσει την ασφάλεια των παιδιων στο διαδίκτυο: έχει αναπτύξει ψηφιακά εργαλεία και εφαρμογές και έχει επενδύσει πόρους στην υποστήριξη των εφήβων και των γονιών τους.

Σε απάντηση σε άρθρα της WSJ που έδειχναν πώς οι αλγόριθμοί της συνδέουν λογαριασμούς παιδόφιλων και προωθούν περιεχόμενο που σεξουαλικοποιεί τα παιδιά, η Meta είπε ότι έλαβε μια σειρά μέτρων για την κατάργηση των λογαριασμών παραβατών και την ενίσχυση της ασφάλειας στο διαδίκτυο.

Η εταιρεία αναπτύσσει τεχνολογικά εργαλεία για τον εντοπισμό λογαριασμών που ανήκουν σε δυνητικά ύποπτους ενήλικες. Ανέφερε ότι έχει αφαιρέσει δεκάδες χιλιάδες τέτοιους λογαριασμούς τους τελευταίους μήνες.

Φωτογραφίες ανηλίκων ως… «σκοτεινό νόμισμα»

Οι φωτογραφίες νεαρών κοριτσιών στο Instagram γίνονται ένα είδος «σκοτεινού νομίσματος», ανταλλάσσονται και συζητούνται με εμμονή μεταξύ των ανδρών σε κρυπτογραφημένες εφαρμογές όπως το Telegram. Η WSJ εξέτασε δεκάδες συνομιλίες στις οποίες οι άντρες είχαν φετίχ με συγκεκριμένα μέρη του σώματος και σχολίαζαν με ευχαρίστηση το γεγονός ότι πολλοί γονείς νεαρών influencers καταλαβαίνουν ότι εκατοντάδες, αν όχι χιλιάδες, παιδόφιλοι έχουν ανακαλύψει τα παιδιά τους στο Διαδίκτυο.

Ένας άντρας μιλώντας για μία από τις αγαπημένες του ανήλικες influencers σε διάλογο στο Τelegram είπε ότι η μητέρα της γνώριζε «πολύ καλά» ότι πολλοί από τους ακολούθους της κόρης της ήταν «διεστραμμένοι ενήλικοι άνδρες». ‘Αλλος άντρας, στον ίδιο διάλογο, απάντησε με ζέση «τι να κάνουμε, δεν είμαστε όλοι κυνηγοί ταλέντων, πράκτορες μοντέλων ή ιδιοκτήτες επιχειρήσεων ρούχων. Και σίγουρα ΔΕΝ αυνανιζόμαστε με τις φωτογραφίες των κοριτσιών».

Η μητέρα, που μίλησε στη WSJ υπό καθεστώς ανωνυμίας, είπε πως αφού έμαθε ότι οι φωτογραφίες της κόρης της διακινούνταν στο Telegram, αναζήτησε συνεργασίες με εταιρείες που διαφημίζουν άνετα σχολικά και αθλητικά ρούχα, αντί για κολλητά ρούχα χορού.

Ιnfluencers: Η βιομηχανία των 480 δισ. δολαρίων

Η Meta παρακολουθεί όλα όσα κάνουν οι νεαροί influencers στο Instagram. Συνδέει τους λογαριασμούς τους με αγνώστους και μπορεί να επιλέξει να βάλει φρένο στη δημοφιλία τους. Η εταιρεία κατά καιρούς κλείνει λογαριασμούς ανηλίκων influencers εάν διαπιστώσει ότι έχουν παραβιάσει τις πολιτικές κατά της σεξουαλικής εκμετάλλευσης ή κακοποίησης παιδιών. Ορισμένοι γονείς λένε ότι οι λογαριασμοί των παιδιών τους (που τους διαχειρίζονται οι ίδιοι) έχουν κλείσει χωρίς να έχουν διαπιστωθεί τέτοιες παραβιάσεις.

Κατά τη διάρκεια της έρευνας της WSJ ο λογαριασμός στον οποίο αναφέρεται το άρθρο, έκλεισε δύο φορές. Η μητέρα πιστεύει ότι η ίδια δεν είχε παραβιάσει κάπoια από τις πολιτικές της Meta. Οι πλατφόρμες στα κοινωνικά δίκτυα έχουν βοηθήσει σε πολλά επίπεδα τους γονείς που αναζητούν ένα κοινό για τα ταλέντα των παιδιών τους, σχολιάζει η αμερικανική εφημερίδα. Ειδικά το Instagram, που βασίζεται στην εικόνα και είναι εύκολο στη χρήση, είναι ιδιαίτερα ελκυστικό για τις επώνυμες μάρκες που απευθύνονται σε παιδιά.

Παράλληλα όμως, οι πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης έχουν φέρει πιο κοντά τα παιδιά με τους πιθανούς «θηρευτές» ανηλίκων.  Ενώ η Meta απαγορεύει σε παιδιά κάτω των 13 ετών να ανοίξουν  δικούς τους λογαριασμούς, επιτρέπει να έχουν λογαριασμούς που τους διαχειρίζονται οι γονείς τους. Συχνά αυτοί οι λογαριασμοί επιδιώκουν να αποκτήσουν το status του influencer και να γίνουν μέρος της ακμάζουσας βιομηχανίας influencers, η οποία σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα της Goldman Sachs αναμένεται ώς το 2027 να έχει ετήσιο τζίρο 480 δισ. δολαρίων.