Νηστεία: Όπλο εναντίον του καρκίνου

Ερευνητές του Κέντρου για τον Καρκίνο Memorial Sloan Kettering (MSK) έδειξαν για πρώτη φορά ότι η νηστεία μπορεί να αναπρογραμματίσει τα κύτταρα φυσικούς- «φονείς» (ΝΚ) του ανοσοποιητικού συστήματος ωθώντας τα να πολεμούν καλύτερα τον καρκίνο.

Επιβιώνουν καλύτερα, γίνονται πιο ισχυροί «πολεμιστές»

Τα ευρήματα που δημοσιεύθηκαν στο επιστημονικό περιοδικό «Immunity» προέκυψαν μετά από πειράματα σε ποντίκια και, σύμφωνα με αυτά, οι περίοδοι νηστείας βοηθούν τα «φονικά» κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος να επιβιώνουν στο αφιλόξενο περιβάλλον μέσα και γύρω από τους όγκους βελτιώνοντας παράλληλα την ικανότητά τους να μάχονται τα καρκινικά κύτταρα. Επιπροσθέτως, με βάση τα νέα αποτελέσματα, η νηστεία μπορεί να αποτελέσει στρατηγική και για αποτελεσματικότερη ανοσοθεραπεία ενάντια στον καρκίνο.

Σε γενικό πλαίσιο όσο περισσότερα «φονικά» κύτταρα είναι παρόντα σε έναν όγκο, τόσο καλύτερη είναι η πρόγνωση για τον ασθενή.

«Οι όγκοι είναι πολύ πεινασμένοι» ανέφερε ο κύριος συγγραφέας της μελέτης, ανοσολόγος του MSK δρ Τζόζεφ Σαν και εξήγησε: «Δεσμεύουν βασικά θρεπτικά στοιχεία, δημιουργούν ένα εχθρικό περιβάλλον συχνά πλούσιο σε λιπίδια τα οποία είναι επιβαρυντικά για τα περισσότερα ανοσοκύτταρα. Αυτό που δείχνουμε με τη μελέτη μας είναι ότι η νηστεία αναπρογραμματίζει τα κύτταρα-‘φονείς’ του ανοσοποιητικού συστήματος ώστε να επιβιώνουν καλύτερα σε αυτό το ‘καταπιεστικό’ περιβάλλον».

Ο σωτήριος ρόλος των «φονικών» κυττάρων

Ποιος είναι όμως ο ρόλος των κυττάρων-«φονέων» που αποτελούν το επίκεντρο της συγκεκριμένης μελέτης; Πρόκειται για έναν τύπο λευκών αιμοσφαιρίων που έχει ως καθήκον να εξοντώνει τα μη φυσιολογικά κύτταρα ή όσα έχουν υποστεί βλάβες, όπως για παράδειγμα τα καρκινικά κύτταρα ή τα μολυσμένα από ιούς. Εχουν λάβει αυτό το όνομα επειδή εξαφανίζουν τον «εχθρό» χωρίς να τον έχουν συναντήσει ποτέ στο παρελθόν – σε αντίθεση τα Τ κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος απαιτείται να έχουν εκτεθεί προηγουμένως σε έναν συγκεκριμένο εχθρό ώστε να εξαπολύσουν στοχευμένη επίθεση εναντίον του όταν χρειαστεί.

Σε γενικό πλαίσιο όσο περισσότερα «φονικά» κύτταρα είναι παρόντα σε έναν όγκο, τόσο καλύτερη είναι η πρόγνωση για τον ασθενή.

Ο δρ Σαν και η δρ Ντελκόντε που ηγήθηκαν της νέας μελέτης σχετικά με την ευεργετική επίδραση της νηστείας ενάντια στον καρκίνο (MSK)

Το…  νηστικό πείραμα

Στο πλαίσιο της νέας μελέτης οι ερευνητές απαγόρευσαν σε ποντίκια με καρκίνο να καταναλώνουν τροφή επί 24 ώρες δύο φορές την εβδομάδα – τις ενδιάμεσες ημέρες τους επέτρεπαν να καταναλώνουν ελεύθερα τροφή.

Η προσέγγιση αυτή απέτρεψε τη μείωση του βάρους των ποντικιών που ασθενούσαν. Την ίδια στιγμή είχε βαθιά επίδραση στα κύτταρα-«φονείς» του ανοσοποιητικού συστήματός τους.

Εναλλακτικό «λιπαρό» καύσιμο

Όπως συμβαίνει και στους ανθρώπους, τα ποντίκια εμφάνισαν μείωση των επιπέδων γλυκόζης και αύξηση των ελεύθερων λιπαρών οξέων τα οποία αποτελούν λιπίδια που εκλύονται από τα λιποκύτταρα και μπορούν να αποτελέσουν εναλλακτική πηγή ενέργειας όταν δεν υπάρχουν άλλα θρεπτικά στοιχεία στον οργανισμό για να προσφέρουν ενέργεια, όπως ανέφερε η επικεφαλής της μελέτης, μεταδιδακτορική ερευνήτρια στο MSK Ρεμπέκα Ντελκόντε.

«Σε καθέναν από τους κύκλους νηστείας τα κύτταρα φυσικοί- «φονείς» μάθαιναν να χρησιμοποιούν τα λιπαρά οξέα ως εναλλακτική πηγή καυσίμου της γλυκόζης. Αυτό βελτίωνε σημαντικά την απόκρισή τους στον καρκίνο επειδή το μικροπεριβάλλον των όγκων περιέχει υψηλή συγκέντρωση λιπιδίων. Ετσι τα ελεύθερα λιπαρά οξέα μπορούσαν να εισέλθουν στον όγκο και να επιβιώσουν καλύτερα χάρη στη μεταβολική ‘εκπαίδευσή’ τους».

Ανακατανομή των ΝΚ στον οργανισμό

Η νηστεία οδήγησε επίσης σε ανακατανομή των κυττάρων-«φονέων» στον οργανισμό των πειραματοζώων, όπως παρατήρησαν οι ερευνητές. Πολλά από τα κύτταρα-«φονείς» ταξίδεψαν στον μυελό των οστών, όπου, χάρη στη νηστεία, εκτέθηκαν σε υψηλά επίπεδα μιας πρωτεΐνης σήμανσης που αποτελεί «κλειδί» – της ιντερλευκίνης-12. Αυτό ώθησε τα ΝΚ να παράγουν περισσότερη ιντερφερόνη-γ – μια κυτταροκίνη που παίζει σημαντικό ρόλο στην αντικαρκινική απόκριση.

Στο μεταξύ τα φονικά κύτταρα στον σπλήνα ακολούθησαν διαδικασία ξεχωριστού αναπρογραμματισμού, με αποτέλεσμα να γίνουν καλύτερα στη χρήση των λιπιδίων ως πηγής καυσίμου. «Ο συνδυασμός αυτών των δύο μηχανισμών οδηγεί σε παραγωγή περισσότερων κυτταροκινών από τα φονικά κύτταρα μέσα στον όγκο. Παράλληλα ο μεταβολικός αναπρογραμματισμός τα καθιστά πιο ικανά να επιβιώνουν στο περιβάλλον του όγκου και να έχουν βελτιωμένες αντικαρκινικές ιδιότητες».

Μείωση των… ελεύθερων ΝΚ και στους ανθρώπους

Παρότι στη μελέτη δεν εξετάστηκαν ανθρώπινα δείγματα μυελού των οστών, οι ερευνητές σημείωσαν ότι δείγματα αίματος ασθενών με καρκίνο έδειξαν πως η νηστεία μειώνει τα κύτταρα φυσικούς «φονείς» που κυκλοφορούν ελεύθερα στον οργανισμό, όπως ακριβώς παρατηρήθηκε και στα ποντίκια.

«Συνταγή» για πιο αποτελεσματικές αντικαρκινικές θεραπείες

Μπορεί ο δρόμος από τα ποντίκια (στα οποία διεξήχθη η συγκεκριμένη μελέτη) ως τους ανθρώπους να είναι μακρός, ωστόσο, κατά τους ερευνητές, υπάρχουν πολλές – και σε κάποιες περιπτώσεις άμεσες – ευκαιρίες ώστε να φθάσει πιο γρήγορα αυτού του είδους η προσέγγιση στην κλινική πράξη. Καταρχάς, κλινικές δοκιμές ξεκινούν ήδη να διερευνούν την ασφάλεια και την αποτελεσματικότητα της νηστείας σε συνδυασμό με τις υπάρχουσες θεραπείες που χορηγούνται για τον καρκίνο. Μια άλλη οδός αξιοποίησης των νέων ευρημάτων θα αφορούσε τον εντοπισμό φαρμάκων που θα στοχεύουν τους μηχανισμούς που χαρίζουν στη νηστεία τόσο ισχυρές αντικαρκινικές ιδιότητες χωρίς να χρειάζεται οι ασθενείς να κάνουν νηστεία. Μια τρίτη οδός θα αφορούσε το να τεθούν τα φονικά κύτταρα σε κατάσταση… νηστείας εκτός του σώματος και στη συνέχεια να εισαχθούν στον οργανισμό με στόχο τη βελτίωση των αποτελεσμάτων της θεραπείας.

Απαραίτητη η συζήτηση με τον θεράποντα γιατρό

Προς το παρόν πάντως απαιτούνται περισσότερα στοιχεία σχετικά με την επίδραση που θα έχει η νηστεία στους ασθενείς με καρκίνο, επεσήμαναν οι ειδικοί. Για αυτό και οι ασθενείς πρέπει απαραιτήτως να συζητούν με τον γιατρό τους σχετικά με το ποιο είναι το καλύτερο διατροφικό πλάνο που πρέπει να ακολουθούν για την περίπτωσή τους και να μην λαμβάνουν μόνοι τους αποφάσεις που μπορεί να είναι επιβαρυντικές για την κατάστασή τους.