Γκεόργκι Ζούκοφ: O μεγάλος σοβιετικός στρατάρχης του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου

Στις 18 Ιουνίου 1974, πεθαίνει ο σοβιετικός πρώην στρατάρχης Γκεόργκι Ζούκοφ. Ένας από τους σπουδαιότερους πρωταγωνιστές στα πεδία των μαχών του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου.

Όπως αναφέρει «ΤΟ ΒΗΜΑ» της 20ης Ιουνίου 1974: «ο αποθανών Σοβιετικός στρατάρχης υπήρξεν η πλέον επιφανής στρατιωτική φυσιογνωμία της Σοβιετικής Ενώσεως κατά τον Δεύτερον Παγκόσμιον Πόλεμον.

»Τον Οκτώβριον του 1941 διηύθυνε την άμυναν της Μόσχας, και αι επιτυχείς κινήσεις των υπό την διοίκησίν του στρατευμάτων διέσωσαν την σοβιετικήν πρωτεύουσαν από τον κίνδυνον να καταληφθή από τους χιτλερικούς.

»Διορισθείς, εις αναγνώρισιν των υπηρεσιών του, αρχιστράτηγου του Δυτικού Μετώπου, διέλυσε τα χιτλερικά στρατεύματα εις το Στάλινγκραντ, έλυσε την πολιορκίαν του Λένινγκραντ, το 1943, και ηγήθη της σοβιετικής προελάσεως μέχρι του Βερολίνου, το 1945, όπου εδέχθη την παράδοσιν των Γερμανών.

«ΤΟ ΒΗΜΑ», 20.6.1974, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» | «ΤΑ ΝΕΑ»

»Παρέμεινεν εις την Γερμανίαν, μετά τον τερματισμόν του πολέμου, ως αντιπρόσωπος της ΕΣΣΔ εις την Συμμαχικήν Επιτροπήν Ελέγχου, και υπό την ιδιότητά του αυτή προσεκάλεσε και συνώδευσε τον στρατηγόν Αϊζενχάουερ κατά την επίσκεψιν του τελευταίου εις την Μόσχαν. Ο Αϊζενχάουερ είπεν περί αυτού:

Εις ουδένα οφείλουν τόσα πολλά τα Ηνωμένα Έθνη, όσα εις τον στρατάρχη Ζούκωφ.

»Επιστρέψας εις την Ρωσίαν το 1946, ο Ζούκωφ διωρίσθη αρχιστράτηγος του σοβιετικού στρατού και εξελέγη μέλος του Προεδρείου του Ανωτάτου Σοβιέτ.

»Η ανύψωσις εις τοιαύτα αξιώματα και η απόκτησις τόσον μεγάλης φήμης είχεν ως συνέπειαν, επί των ημερών του Στάλιν, την μείωσίν του και τον διορισμό του εις την σχετικώς ασήμαντον θέσιν του στρατιωτικού διοικητού της περιφερείας Οδησσού. Κατά τα επόμενα έξη έτη παρέμεινεν εις την αφάνειαν.

«ΤΟ ΒΗΜΑ», 20.6.1974, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» | «ΤΑ ΝΕΑ»

»Ο θάνατος του Στάλιν έφερεν εκ νέου τον Ζούκωφ εις το προσκήνιο. Ο Μαλένκωφ τον διώρισεν αναπληρωτήν υπουργόν Αμύνης. (…) Η άνοδος του Σοβιετικούς στρατάρχου ετερματίσθη αποτόμως.

»Τον Οκτώβριον του 1957 ανεκοινώθη ότι ο Ζούκωφ εγκατέλειψε το υπουργείον Αμύνης, και άρθρον του στρατάρχου Κόνιεφ, επίσης διακριθέντος κατά τον Δεύτερον Παγκόσμιον Πόλεμον, κατήγγειλε τας προσπαθείας του Ζούκωφ να περιορίση τον ρόλον του Κομμουνιστικού Κόμματος εις τας ενόπλους δυνάμεις.

»Ο Ζούκωφ καθηρέθη από μέλος της Κεντρικής Επιτροπής, κατηγορηθείς διά “βοναπαρτισμόν” και “παραβίασιν των λενινιστικών αρχών επί του θέματος της στρατιωτικής ηγεσίας”.

»Το 1965 ο στρατάρχης Κόνιεφ, εις νέον άρθρον του εχαρακτήρισε τον Ζούκωφ, “παρά τας ελλείψεις του, μεγάλον στρατιωτικόν ηγέτην”.

«ΤΟ ΒΗΜΑ», 9.5.1999, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» | «ΤΑ ΝΕΑ»

Στις 9 Μαΐου 1999 γράφει ο Ι. Γεωργάκης στο «ΒΗΜΑ»:

«Παγκόσμιος πρωταθλητής ποδοσφαίρου το 1954 ο Φριτς Βάλτερ, βοήθησε την ηττημένη του πολέμου Γερμανία να σταθεί ψυχολογικά στα πόδια της. Ηταν ο αρχηγός της Εθνικής Γερμανίας στον τελικό της Βέρνης εναντίον της Ουγγαρίας (3-2).

»Οι συμπατριώτες του δεν τον ξέχασαν. Γιόρτασαν τα 75 χρόνια από τη γέννησή του με τιμές ήρωα. “Μετά την ήττα στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, οι ποδοσφαιριστές ήμαστε οι πρώτοι που βοηθήσαμε τον λαό μας να σταθεί στα πόδια του” δήλωσε συγκινημένος ο Βάλτερ.

»Ο Αλεξάντρ Γκομέλσκι, τα 70 χρόνια από τη γέννηση του οποίου γιόρτασαν πέρυσι οι Ρώσοι, είναι η ζωντανή ιστορία του σοβιετικού μπάσκετ. Ως προπονητής κέρδισε τα πάντα. Παγκόσμια κύπελλα, ευρωπαϊκά πρωταθλήματα, ολυμπιακά μετάλλια. Μεγαλωμένος στη φωτιά του πολέμου, κατέκτησε εν καιρό ειρήνης τα παράσημα του συνταγματάρχη.

»Απόστρατοι σήμερα οι δύο κορυφαίοι του παγκόσμιου αθλητισμού αισθάνθηκαν την ανάγκη να μιλήσουν για τον στρατάρχη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, τον Γκεόργκι Κωνσταντίνοβιτς Ζούκοφ. Τον γνώρισαν σε δύσκολες στιγμές: ο Φριτς Βάλτερ ως εχθρός στη διάρκεια του πολέμου· ο Αλεξάντρ Γκομέλσκι ως φίλος στα γήπεδα του μπάσκετ. Μισό αιώνα μετά τη λήξη του πολέμου ξεδιπλώνουν τις αναμνήσεις τους, όχι πλέον για τον στρατάρχη Ζούκοφ αλλά για τον άνθρωπο που σημάδεψε τη ζωή τους.

«Βρέθηκα όπως οι περισσότεροι της ηλικίας μου στο ανατολικό μέτωπο», δηλώνει ο Φριτς Βάλτερ. «Πιάστηκα μάλιστα αιχμάλωτος από τους Ρώσους, αλλά στάθηκα τυχερός. Στο στρατόπεδο όπου ήμουν κρατούμενος έτυχε να είναι φύλακας κάποιος Ούγγρος, ο οποίος με είχε δει να αγωνίζομαι πριν από τον πόλεμο με τα χρώματα της Γερμανίας εναντίον της Ουγγαρίας στη Βουδαπέστη.

»Ενημέρωσε αμέσως τους υπευθύνους του στρατοπέδου και αυτοί τους ανωτέρους τους. Οπως αποδείχθηκε, ο στρατάρχης Ζούκοφ ήταν φίλος του ποδοσφαίρου. Χωρίς να το περιμένω, με απελευθέρωσε νωρίτερα του αναμενόμενου. Αν δεν βρισκόταν στον δρόμο μου τη συγκεκριμένη στιγμή ο Ζούκοφ, ίσως να πήγαινα στη Σιβηρία και φυσικά ούτε λόγος δεν θα γινόταν για συνέχιση της ποδοσφαιρικής μου καριέρας».

«ΤΟ ΒΗΜΑ», 9.5.1999, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» | «ΤΑ ΝΕΑ»

Ραντεβού με το πεπρωμένο

»Ο Αλεξάντρ Γκομέλσκι γνώρισε πολύ αργότερα και σε συνθήκες ειρήνης τον στρατάρχη Ζούκοφ. Για την ιστορία, τους έφερε κοντά η αγάπη για το μπάσκετ. Στα απομνημονεύματά του ο συνταγματάρχης του σοβιετικού μπάσκετ δεν ξέχασε τον στρατάρχη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.

»Ως κατώτερος προς ανώτερο, στο μικρό αφιέρωμα που υπέγραψε ο ίδιος με τίτλο “Μονόλογοι της ζωής” η φιλία του με τον Γκεόργκι Κωνσταντίνοβιτς καταλαμβάνει τη δική της ξεχωριστή θέση. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η συνάντησή τους στη Ρίγα, όπου ο Ζούκοφ ξεκουραζόταν και ο Γκομέλσκι εργαζόταν στην πρωταθλήτρια Ευρώπης τότε, τοπική ομάδα μπάσκετ του στρατού με την επωνυμία «ΣΚΑ Ρίγα».

»Ο Αλεξάντρ Γκομέλσκι μπορεί να μη θυμάται πόσες φορές έχει παντρευτεί στη ζωή του, αλλά τη συνάντησή του με τον Ζούκοφ δεν την ξεχνάει ποτέ. “Είχα την τιμή να γνωριστώ με τους παλαιότερους και τους νεότερους: τον Π. Μπάτοφ, τον Ι. Μπαχραμιάν, τον Α. Γκρέτσκο, τον Γκ. Ζούκοφ. Ολοι τους στρατιωτικοί, στρατάρχες και ήρωες του πολέμου, μεγάλα ονόματα.

“Είμαι όμως ιδιαίτερα υπερήφανος για τις συναντήσεις μου με τον Γκεόργκι Ζούκοφ. Ηταν την εποχή που βρισκόταν σε δυσμένεια. Ξεκουραζόταν σε σανατόριο κοντά στη Ρίγα. Δεν ήθελε να ξεχωρίζει από τους άλλους επισκέπτες. Ζούσε σε ένα συνηθισμένο δωμάτιο και έτρωγε στο ίδιο εστιατόριο με όλους.

“Ο διευθυντής του σανατορίου θεώρησε σωστό να με γνωρίσει μαζί του και με πήγε στην παραλία όπου ξεκουραζόταν ο Ζούκοφ. «Σας παρουσιάζω τον διάσημο προπονητή» του λέει. «Δεν χρειάζεται να μας συστήσεις. Τον ξέρω από παλιά. Για τις επιτυχίες του στο μπάσκετ τού έχω δωρίσει μάλιστα τρία όπλα»…».

»Και συνεχίζει ο Γκομέλσκι:

“Εκείνο το καλοκαίρι κάναμε συνέχεια παρέα. Τολμώ να ισχυρισθώ ότι γίναμε φίλοι. Η διάθεσή του δεν ήταν η καλύτερη δυνατή. Ο Νικίτα Χρουστσόφ πριν από λίγο καιρό τον είχε καθαιρέσει από τα καθήκοντά του.

“Θυμάμαι τον ειρωνικό τρόπο με τον οποίο μου περιέγραψε τα γεγονότα. Βρισκόταν στο Βελιγράδι προσκαλεσμένος του Γιόζεφ Μπρος Τίτο. Ο πρεσβευτής της Σοβιετικής Ενωσης και ο στρατιωτικός ακόλουθος συζητούσαν επί ώρες για το ποιος θα αναλάβει την ευθύνη να του ανακοινώσει τα μαντάτα από τη Μόσχα.

“Ο Ζούκοφ βγήκε στο μπαλκόνι, τους είδε, κατάλαβε τι συμβαίνει και τους ρώτησε: «Τι τρέχει;». Ο πρέσβης τού διάβασε το τηλεγράφημα. «Ποιον έβαλαν στη θέση μου;». «Τον Μαλινόφσκι». «Πάλι καλά, γιατί νόμιζα ότι θα τοποθετούσαν τον Φούρτσεφ»…».

«ΤΟ ΒΗΜΑ», 9.5.1999, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» | «ΤΑ ΝΕΑ»

Γεννημένος νικητής

“Ο Ζούκοφ παρακολουθούσε τους αγώνες μπάσκετ της ΣΚΑ, ήταν μάλιστα φανατικός οπαδός της ομάδας. Παίζαμε, θυμάμαι, έναν αγώνα με τη Ρουμανία. Πήγαμε στο γήπεδο με το αυτοκίνητό μου.

Στο παιχνίδι παρευρίσκονταν εκπρόσωποι της κυβέρνησης της Λετονίας. Ο στρατάρχης φθάνει στον χώρο των επισήμων με τέσσερα αστέρια στο χιτώνιό του. Ολοι σηκώνονται και απλώνουν το χέρι να τον υποδεχθούν.

Εμειναν όμως να τον κοιτάνε με το χέρι απλωμένο. Από περιέργεια τον ρώτησα γιατί δεν τους χαιρέτησε. «Τι να πω μαζί τους; Είναι όλοι τους πιτσιρικάδες». Τελειώνει το παιχνίδι και τον έχω πάλι στο αυτοκίνητό μου. «Για πρώτη φορά τρέχω πάνω από το όριο έχοντας δίπλα μου ένα τόσο πολύτιμο φορτίο» του λέω. «Ηταν πολύτιμο προτού το ξετινάξουν» απαντάει. Ηταν ένας ριψοκίνδυνος άνθρωπος. Προσηλωμένος στο καθήκον του, δεν ήθελε να χάνει από πουθενά και από κανέναν. Το καταλάβαινες από τον τρόπο ζωής του ακόμη και στην εξοχή. Εις ανάμνησιν μου χάρισε ένα βιβλίο με την υπογραφή: «Στον στρατάρχη του μπάσκετ από τον στρατάρχη Ζούκοφ»…».

»Παραμένει άγνωστο αν ο Φριτς Βάλτερ και ο Αλεξάντρ Γκομέλσκι συζήτησαν ποτέ κατ’ ιδίαν για τον άνθρωπο Ζούκοφ. Σίγουρα θα είχαν πολλά να πουν και ακόμη περισσότερα να θυμηθούν για τις συνθήκες υπό τις οποίες οι ίδιοι κατέκτησαν τα αθλητικά τους παράσημα. »Και ποιος ξέρει; Αν ο Γκεόργκι Ζούκοφ δεν αντιμετώπιζε με ανθρωπιά τον αιχμάλωτο Φριτς Βάλτερ, το 1954 η Γερμανία ίσως να μην ανέβαινε στο ψηλότερο σκαλοπάτι της παγκόσμιας ποδοσφαιρικής κατάταξης.