Ισπανία: Βρέθηκε το παλαιότερο κρασί που έχει εντοπιστεί ποτέ σε υγρή μορφή

Το παλαιότερο κρασί που έχει ανακαλυφθεί ποτέ στην αρχική του υγρή μορφή εντοπίστηκε σε ένα μαυσωλείο στη νότια Ισπανία μέσα σε μία μικρή νεκρική λάρνακα. Το κρασί είχε ένα κοκκινωπό-καφέ χρώμα και ήταν γεμάτο από κάποιου είδους σώμα.

«Εκπλαγήκαμε πολύ από το γεγονός ότι σε μία από τις ταφικές λάρνακες διατηρήθηκε υγρό»

Μάλιστα το χρώμα του ήταν αρχικά λευκό και λόγω των χημικών αντιδράσεων που έλαβαν χώρα σε αυτά τα 2.000 χρόνια που πέρασαν από τότε που το χύθηκε στη λάρνακα απέκτησε αυτό το  κοκκινωπό-καφέ χρώμα, ενώ φαίνεται πως το σώμα ήταν τα αποτεφρωμένα οστά ενός Ρωμαίου.

Η ανάλυση από ειδικούς του Πανεπιστημίου της Κόρδοβα διαπίστωσε ότι το αρχαίο υγρό μέσα στη λάρνακα που βρέθηκε σε έναν σπάνιο, ανέγγιχτο ρωμαϊκό τάφο που ανακαλύφθηκε τυχαία στην πόλη Καρμόνα της Ανδαλουσίας πριν από πέντε χρόνια, είναι ένα τοπικό κρασί που μοιάζει με το σέρι (κρασί που παρασκευάζεται από λευκά σταφύλια που καλλιεργούνται κοντά στην πόλη Χερέθ ντε λα Φοντέρα στην Ανδαλουσία).

Το πιο παλιό κρασί πριν από αυτό είχε ανακαλυφθεί το 1867

Πριν από την ανακάλυψη, η οποία αναφέρεται στο περιοδικό Journal of Archaeological Science: Reports, το αρχαιότερο κρασί που είχε διατηρηθεί σε υγρή κατάσταση ήταν η φιάλη κρασιού Σπέγιερ, η οποία πήρε αυτό το όνομα επειδή ανασύρθηκε από ρωμαϊκό τάφο κοντά στη γερμανική πόλη Σπέγιερ το 1867 και χρονολογήθηκε περίπου στο 325 μ.Χ.

Η λάρνακα ανασύρθηκε το 2019, όταν μια οικογένεια που έκανε κάποιες εργασίες στο σπίτι της στην Καρμόνα, εντόπισε το ταφικό μνημείο, υπόγεια κάτω από την ιδιοκτησία της. Μάλιστα συνεχώς προκύπτουν νέες εκπλήξεις, καθώς οι συγκεκριμένοι τάφοι έχουν ρίξει άπλετο φως στα ταφικά έθιμα των κατοίκων της αρχαίας Κάρμο.

Το κρασί που εντοπίστηκε στη λάρνακα (Πηγή: JUAN MANUEL ROMÁN, DEL SERVICIO MUNICIPAL DE ARQUEOLOGÍA DE CARMONA)

Στο πλαίσιο αυτού του τελετουργικού της κηδείας, τα σκελετικά λείψανα ενός από τους άνδρες βυθίστηκαν σε ένα υγρό μέσα σε μια γυάλινη τεφροδόχο και τοποθετήθηκαν στη λάρνακα. Το υγρό απέκτησε μια κοκκινωπή απόχρωση με την πάροδο του χρόνου και διατηρήθηκε με αυτόν τον τρόπο από τον 1ο αιώνα μ.Χ.

«Πρόκειται για έναν υπόγειο τάφο που ανασύρθηκε από βράχο, γεγονός που του επέτρεψε να παραμείνει όρθιος για 2.000 χρόνια», δήλωσε ο Χοσέ Ραφαέλ Ρουίθ Αρεμπόλα, οργανικός χημικός στο Πανεπιστήμιο της Κόρδοβα, ο οποίος ηγήθηκε της ανάλυσης του κρασιού.

«Πρέπει να χειροκροτήσετε το πνεύμα πολιτών των ιδιοκτητών του σπιτιού που κάλεσαν αμέσως την αρχαιολογική υπηρεσία της πόλης. Οι αρχαιολόγοι της πόλης συνειδητοποίησαν γρήγορα ότι ο τάφος ήταν απίστευτα ασυνήθιστος, επειδή δεν είχε γίνει επιδρομή ή λεηλασία – οι Ρωμαίοι ήταν περήφανοι, ακόμη και στο θάνατο, και συνήθιζαν να χτίζουν ταφικά μνημεία, όπως πύργους, πάνω από τους τάφους τους, ώστε οι άνθρωποι να μπορούν να τους βλέπουν. Ήθελαν να παραμείνουν στη μνήμη των ανθρώπων», προσέθεσε.

Το μαυσωλείο

Ο τάφος περιείχε οκτώ ταφικές κόγχες, έξι από τις οποίες φιλοξενούσαν λάρνακες από ασβεστόλιθο, ψαμμίτη ή γυαλί και μόλυβδο. Κάθε λάρνκα περιείχε τα αποτεφρωμένα οστέινα λείψανα ενός ατόμου και σε δύο από τις λάρνακες ήταν χαραγμένα τα ονόματα των νεκρών: Ισπάναε και Σενίθιο. Στην πραγματικότητα ήταν ένα κυκλικό μαυσωλείο που πιθανότατα φιλοξενούσε μια οικογένεια με μεγάλη αγοραστική δύναμη. Δεν κατέστη δυνατό να διαπιστωθεί αν πρόκειται για μέλη της ίδιας οικογένειας, καθώς δεν κατάφεραν να εξάγουν DNA από τα λείψανα.

Αν και ο τάφος έγινε πρωτοσέλιδο πέρυσι όταν οι ερευνητές ανακοίνωσαν ότι βρήκαν σε μία από τις λάρνακες ένα κρυστάλλινο μπουκάλι που περιείχε ένα ρωμαϊκό άρωμα 2.000 ετών, δεν είχε αποκαλύψει όλα τα μυστικά του.

Οι τάφοι με τις λάρνακες (Πηγή: JUAN MANUEL ROMÁN, DEL SERVICIO MUNICIPAL DE ARQUEOLOGÍA DE CARMONA)

«Η έκπληξη ήταν ακόμη μεγαλύτερη όταν οι αρχαιολόγοι άνοιξαν τη λάρνακα και είδαν ότι ήταν γεμάτη με υγρό», δήλωσε ο Ρουίθ Αραμπόλα.

«Η λάρνακα περιείχε επίσης τα αποτεφρωμένα οστά ενός άνδρα και ένα χρυσό δαχτυλίδι διακοσμημένο με έναν δικέφαλο Ιανό. Αυτό τοποθετήθηκε εκ των υστέρων και ο νεκρός άνδρας δεν το φορούσε όταν αποτεφρώθηκε. Υπήρχε επίσης κάτι που θα μπορούσε να είναι τα μεταλλικά πόδια του κρεβατιού στο οποίο αποτεφρώθηκε το πτώμα», είπε ακόμα.

«Έκπληξη»

«Στην αρχή εκπλαγήκαμε πολύ από το γεγονός ότι σε μία από τις ταφικές λάρνακες διατηρήθηκε υγρό», εξήγησε από την πλευρά του, ο Χουάν Μανουέλ Ρομάν, αρχαιολόγος του δήμου της Καρμόνα σύμφωνα με το Diario de Sevilla.

«Χάρη στον τάφο έχουμε αποκτήσει πολλές πληροφορίες όχι μόνο για τις ταφικές τελετές, αλλά και για τη ζωή στην Καρμόνα τον 1ο αιώνα μ.Χ. Οι λάρνακες ήταν τέλεια σφραγισμένες και αυτό επέτρεψε τη διατήρηση υλικών που αρχικά χάθηκαν με την πάροδο του χρόνου, όπως το μετάξι, τα κοσμήματα από κεχριμπάρι και τα υγρά. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο έχουμε αρκετές μελέτες σε εξέλιξη με όλα όσα βρήκαμε εδώ», εξήγησε ακόμα.

Σύμφωνα με τον ίδιο έννοια του ρωμαϊκού νεκροταφείου ήταν αρκετά ιδιόμορφη. Οι τόποι ταφής βρίσκονταν εκτός της πόλης, συγκεκριμένα σε περιοχές διέλευσης όπως αυτή, επειδή τους άρεσε να θυμούνται ως «ένας τρόπος να συνεχίσουν να ζουν».

Το πιο συνηθισμένο ταφικό τελετουργικό ήταν η καύση. Μάλιστα, ο αρχαιολόγος σχολιάζει ότι μέσα στη λάρνακα υπήρχαν κάποια σκαλισμένα οστά ζώων που πιθανώς ήταν τα πόδια του κρεβατιού όπου πέθανε ο άνθρωπος. Μετά τη μελέτη των οστών, διαπιστώθηκε ότι τα λείψανα αντιστοιχούν σε έναν άνδρα ηλικίας μεταξύ 40 και 45 ετών.

Σύμφωνα με τον Ρομάν, πρόκειται για την πρώτη καταγραφή ταφής αυτού του τύπου, με τα οστά βυθισμένα σε κρασί, είτε επειδή ήταν ασυνήθιστο είτε επειδή μέχρι τώρα δεν είχε βρεθεί σε αυτή την κατάσταση διατήρησης.

Πώς διαπιστώθηκε ο πρόκειται για κρασί

Μόλις ο Ρουίθ Αραμπόλα και η ομάδα του διαπίστωσαν ότι τα πέντε περίπου λίτρα κοκκινωπού υγρού στη γυάλινη φιάλη μέσα στην τεφροδόχο δεν είχαν προέλθει από συμπύκνωση ή πλημμύρα, άρχισαν να το αναλύουν. Οι δοκιμές έδειξαν ότι είχε PH 7,5 – κοντά στο νερό – και περιείχε χημικά στοιχεία πολύ παρόμοια με εκείνα των σημερινών κρασιών.

«Αναζητήσαμε βιοδείκτες, δηλαδή χημικές ενώσεις που σας λένε με σαφήνεια τι είναι μια συγκεκριμένη ουσία. Σε αυτή την περίπτωση, αναζητήσαμε πολυφαινόλες αποκλειστικά από το κρασί – και βρήκαμε επτά πολυφαινόλες του κρασιού. Συγκρίναμε αυτές τις πολυφαινόλες με εκείνες από κρασιά από αυτό το μέρος της Ανδαλουσίας – και ταίριαζαν. Έτσι, αυτό επιβεβαίωσε ότι επρόκειτο για κρασί. Το επόμενο πράγμα που έπρεπε να κάνουμε ήταν να διαπιστώσουμε αν επρόκειτο για λευκό ή κόκκινο κρασί», εξήγησε.

Η έλλειψη συριγγικού οξέος, το οποίο σχηματίζεται όταν αποσυντίθεται η κύρια χρωστική ουσία στα κόκκινα κρασιά, έδειχνε σαφώς ότι επρόκειτο για λευκό κρασί – όπως και τα τοπικά ρωμαϊκά ψηφιδωτά που απεικόνιζαν ανθρώπους να ποδοπατούν λευκά σταφύλια.

Η ανάλυση στο κρασί που εντοπίστηκε στην Καρμόνα (Πηγή: JUAN MANUEL ROMÁN, DEL SERVICIO MUNICIPAL DE ARQUEOLOGÍA DE CARMONA)

«Το κρασί αποδείχθηκε ότι είναι αρκετά παρόμοιο με τα κρασιά από εδώ στην Ανδαλουσία: κρασιά τύπου σέρι από τη Χερέζ και μανζανίγια από το Σανλούκαρ», δήλωσε ο Ρουίθ Αρεμπόλα.

Ο χημικός και η ομάδα του ελπίζουν ότι οι τεχνικές που τελειοποίησαν και αξιοποίησαν κατά τη διάρκεια των ερευνών τους θα βοηθήσουν άλλους ερευνητές που μελετούν τα αρχαία τρόφιμα και το κρασί.

Μπήκε κανείς στον πειρασμό να δοκιμάσει;

«Ήταν θεαματικό για εμάς, επειδή είμαστε όλοι παθιασμένοι με τον κόσμο της χημείας στην αρχαιολογία. Και εν πάση περιπτώσει, δεν είναι κάθε μέρα που εμφανίζεται το αρχαιότερο κρασί στον κόσμο», είπε χαρακτηριστικά.

Όλα αυτά εγείρουν ένα ερώτημα. Δεν μπήκε κανείς τους στον πειρασμό, έστω και για μία στιγμή να δοκιμάσει αυτό το ιστορικό κρασί; Αστειευόμενος ο χημικός παραδέχθηκε πως πρότεινε στον επικεφαλής αρχαιολόγο, Χουάν Μανουέλ Ρομάν, να πιουν «ένα μικρό ποτηράκι» για να γιορτάσουν την ανακάλυψη.

Μάλιστα σύμφωνα με τον ίδιο όπως αναφέρει ο Guardian, «δεν είναι καθόλου τοξικό – έχουμε κάνει τη μικροβιολογική ανάλυση».

«Αλλά θα είχα ενδοιασμούς γι’ αυτό, επειδή αυτό το κρασί έχει περάσει 2.000 χρόνια σε επαφή με το αποτεφρωμένο σώμα ενός νεκρού Ρωμαίου. Το υγρό είναι λίγο θολό εξαιτίας των υπολειμμάτων των οστών. Αλλά υποθέτω ότι θα μπορούσατε να το φιλτράρετε και να το δοκιμάσετε. Θα προτιμούσα όμως να το δοκιμάσει πρώτα κάποιος άλλος», κατέληξε.

Οι διαφορές ανδρών – γυναικών

Το γεγονός ότι το κρασί κάλυπτε τα σκελετικά λείψανα ενός άνδρα δεν είναι τυχαίο. Στις γυναίκες στην αρχαία Ρώμη απαγορευόταν για μεγάλο χρονικό διάστημα να δοκιμάσουν αυτό το ποτό. Ήταν ανδρική υπόθεση.

Και οι δύο γυάλινες λάρνακες από τον τάφο του Καρμόνα αποτελούν παράδειγμα του διαχωρισμού της ρωμαϊκής κοινωνίας και των ταφικών τελετουργιών μεταξύ των δύο φύλων. Παρόλο που τα οστά ενός άνδρα ήταν βυθισμένα στο κρασί μαζί με ένα χρυσό δαχτυλίδι και άλλα επεξεργασμένα σκελετικά υπολείμματα από το ταφικό κρεβάτι στο οποίο είχε αποτεφρωθεί, η τεφροδόχος που περιείχε τα λείψανα μιας γυναίκας δεν περιείχε ούτε σταγόνα κρασί, αλλά τρία κοσμήματα από κεχριμπάρι, ένα μπουκάλι άρωμα και υπολείμματα υφασμάτων των οποίων η αρχική ανάλυση φαίνεται να υποδεικνύει ότι ήταν μεταξωτά, αν και είναι έντονα ανθρακούχα.

Το κρασί, καθώς και δαχτυλίδια, αρώματα και άλλα αντικείμενα αποτελούσαν μέρος της νεκρικής προίκας που συνόδευε τον νεκρό στο πέρασμά του στη μετά θάνατον ζωή.