Δηλώσεις Στόλτενμπεργκ: Τι σημαίνει και που μας οδηγεί η ανάπτυξη των πυρηνικών του ΝΑΤΟ

Ο Γενς Στόλτενμπεργκ, Γενικός Γραμματέας του ΝΑΤΟ, είπε ότι η βορειοατλαντική συμμαχία βρίσκεται σε συνομιλίες για την ανάπτυξη περισσότερων πυρηνικών όπλων και τον εκσυγχρονισμό των συστημάτων εκτόξευσής τους.

Ο ίδιος δήλωσε στη βρετανική Telegraph: «Δεν θα υπεισέλθω σε τεχνικές λεπτομέρειες σχετικά με το πόσες πυρηνικές κεφαλές θα πρέπει να είναι επιχειρησιακές και ποιες θα πρέπει ν’ αποθηκευτούν, αλλά χρειάζεται να διαβουλευτούμε σχετικά μ’ αυτά τα θέματα. Αυτό ακριβώς κάνουμε».

Οι Ρώσοι διεξάγουν πυρηνικές ασκήσεις και τα στρατηγικά βομβαρδιστικά των ΗΠΑ πετούν κοντά στα σύνορα της Ρωσίας

Οι Ρώσοι λένε ότι οι δηλώσεις Στόλτενμπεργκ για τα πυρηνικά όπλα του ΝΑΤΟ αποτελούν «τακτική εκφοβισμού»

Τόνισε, επίσης, ότι το ΝΑΤΟ είναι μια «πυρηνική συμμαχία», και εξήγησε: «Ο στόχος της είναι, φυσικά, ένας κόσμος χωρίς πυρηνικά, αλλά όσο αυτά υπάρχουν θα παραμείνουμε μια πυρηνική συμμαχία επειδή ένας κόσμος στον οποίο η Ρωσία, η Κίνα και η Βόρεια Κορέα διαθέτουν πυρηνικά όπλα και το ΝATO όχι, είναι ένας πιο επικίνδυνος κόσμος».

Ο Στόλτενμπεργκ δεν θα μπορούσε να μιλήσει για την πυρηνική αποτροπή του ΝΑΤΟ, εάν δεν είχε απόλυτα συντονιστεί με τις Ηνωμένες Πολιτείες. Επομένως, η επέκταση των πυρηνικών όπλων της βορειοατλαντικής συμμαχίας αποτελεί πολιτική και πρόγραμμα της κυβέρνησης Μπάιντεν.

Πυρηνικός καταμερισμός στο ΝΑΤΟ

Η πυρηνική αποτροπή του ΝΑΤΟ καθορίζεται από τις συμφωνίες καταμερισμού των πυρηνικών, εξηγεί σε ανάλυσή του ο Stephen Bryen, πρώην αναπληρωτής υφυπουργός Αμυνας των ΗΠΑ, ειδικός στη στρατηγική και την τεχνολογία ασφαλείας.

Οπως περιγράφεται επίσημα, «η στάση του ΝΑΤΟ για την πυρηνική αποτροπή βασίζεται, επίσης, στα πυρηνικά όπλα των Ηνωμένων Πολιτειών που αναπτύσσονται στην Ευρώπη, καθώς και στις δυνατότητες και την υποδομή που παρέχουν οι εμπλεκόμενοι σύμμαχοι».

Ορισμένες ΝΑΤΟϊκές χώρες συνεισφέρουν στη συμμαχία με αεροσκάφη διπλής ικανότητας (DCA – δυνατότητας μεταφοράς συμβατικών και πυρηνικών όπλων). Αυτά παίζουν βασικό ρόλο στην αποστολή της πυρηνικής αποτροπής και προσφέρονται για επιχειρήσεις σε διάφορα επίπεδα ετοιμότητας.

Σ’ ό,τι αφορά στον πυρηνικό ρόλο τους, αυτά τα αεροσκάφη είναι εξοπλισμένα ώστε να μεταφέρουν πυρηνικά όπλα σε μια σύγκρουση και το προσωπικό τους εκπαιδεύεται αναλόγως.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες διατηρούν τον απόλυτο έλεγχο και την επιμέλεια των πυρηνικών τους όπλων που έχουν αναπτυχθεί στην Ευρώπη, ενώ οι σύμμαχοι παρέχουν στρατιωτική υποστήριξη στην αποστολή DCA με συμβατικές δυνάμεις και ικανότητες.

Βρετανία και Γαλλία

Ενώ τα πυρηνικά όπλα του ΝΑΤΟ είναι αμερικανικά, το Ηνωμένο Βασίλειο και η Γαλλία διαθέτουν επίσης πυρηνικά όπλα.

Οι ΗΠΑ έχουν αποθηκεύσει στην Ευρώπη βόμβες βαρύτητας που μπορούν να απελευθερωθούν από αεροσκάφη του ΝΑΤΟ ή να εκτοξευθούν από τις ΗΠΑ, οι οποίες λειτουργούν ανεξάρτητα από τη συμμαχία.

Πυρηνικό υποβρύχιο HMS Vanguard επιστρέφει στη Ναυτική Βάση HM Clyde, στο Φασλέιν της Σκωτίας, μετά από περιπολία

Τεχνικά, οι βόμβες βαρύτητας εμπίπτουν στην κατηγορία των τακτικών πυρηνικών όπλων. Οι ΗΠΑ, το Ηνωμένο Βασίλειο και η Γαλλία αναπτύσσουν, επίσης, στρατηγικά πυρηνικά όπλα μέσα και γύρω από την Ευρώπη.

Το Ηνωμένο Βασίλειο διαθέτει περίπου 225 πυρηνικές κεφαλές (περισσότερες από τις μισές σε αποθήκευση) για το πρόγραμμα πυρηνικών υποβρυχίων Trident. Η βρετανική πυρηνική ικανότητα απαιτεί τον συντονισμό των ΗΠΑ.

Η Γαλλία είναι η μόνη χώρα του ΝΑΤΟ με πλήρως ανεξάρτητο πυρηνικό οπλοστάσιο που αποτελείται από υποβρύχια βαλλιστικών πυραύλων και έναν μικρό αριθμό πυραύλων κρουζ με πυρηνικές κεφαλές.

Οι Γάλλοι έριξαν την ιδέα της αντικατάστασης της πυρηνικής αποτρεπτικής ικανότητας των ΗΠΑ με μία γαλλική και έγιναν συζητήσεις με τη Γερμανία σχετικά μ’ αυτήν την ιδέα.

Αντιστάθμισμα στη γαλλική πίεση

Σε κάποιο βαθμό, η ανακοίνωση του Στόλτενμπεργκ για την αναβάθμιση της πυρηνικής συμμαχίας του ΝΑΤΟ θα μπορούσε να ερμηνευθεί ως αντιστάθμισμα στη γαλλική πίεση ν’ αποκλίνει από την αποτρεπτική δράση υπό την ηγεσία των ΗΠΑ στην Ευρώπη.

Ωστόσο, είναι βέβαιο ότι η εμφατική αναφορά του Στόλτενμπεργκ στο ΝΑΤΟ ως πυρηνικής συμμαχίας είχε κυρίως σκοπό ν’ αντισταθμίσει τους φόβους από το ενδεχόμενο να στραφεί η Ρωσία στα πυρηνικά όπλα για να διευθετήσει τη σύγκρουση στην Ουκρανία.

Σε σύγκριση με τις ΗΠΑ, η Ρωσία διαθέτει ένα τεράστιο οπλοστάσιο τακτικών πυρηνικών όπλων και πολλοί από τους τακτικούς πυραύλους της μπορούν να εξοπλιστούν με πυρηνικές κεφαλές.

Μια τελετή, με αφορμή την άφιξη του F-22 Raptor στο RAF Lakenheath το 2016, πραγματοποιήθηκε μέσα σε καταφύγιο αεροσκαφών μ’ έναν (άδειο) υπόγειο θόλο πυρηνικών όπλων. Υπάρχουν 33 θόλοι σ’ αυτήν τη βάση

Για την ακρίβεια, οι Ουκρανοί έχουν προειδοποιήσει την Ευρώπη ότι αυτό θα μπορούσε να κάνει η Ρωσία.

Οι Ρώσοι διεξάγουν πυρηνικές ασκήσεις και ισχυρίζονται ότι έχουν τοποθετήσει πυρηνικά όπλα στη Λευκορωσία, αν και κανένα δεν έχει εντοπιστεί εκεί μέχρι στιγμής. Ομοίως, τα αμερικανικά στρατηγικά βομβαρδιστικά πετούν κοντά στα σύνορα της Ρωσίας ως προειδοποίηση από τις ΗΠΑ.

Επιθέσεις σε στρατηγικά ραντάρ

Η Ουκρανία έχει, επίσης, επιτεθεί σε δύο ευαίσθητες τοποθεσίες ραντάρ που αποτελούν σημαντικά τμήματα του συστήματος έγκαιρης προειδοποίησης της Ρωσίας. Δεν είναι ξεκάθαρο γιατί αυτοί οι στόχοι επιλέχθηκαν είτε από την Ουκρανία είτε από το ΝΑΤΟ, το οποίο προμηθεύει τα όπλα και τις πληροφορίες γι’ αυτές τις επιθέσεις.

Το ΝΑΤΟ βασίζεται σε πυρηνικές βόμβες βαρύτητας για αποτροπή. Αυτές θα εξαπολύονταν εναντίον ρωσικών στόχων από ΝΑΤΟϊκά αεροσκάφη.

Περίπου 150 τέτοιες βόμβες αποθηκεύονται σε έξι βάσεις: Kleine Brogel στο Βέλγιο, Büchel Air Base στη Γερμανία, Aviano and Ghedi στην Ιταλία, Volkel Air Base στην Ολλανδία και Incirlik στην Τουρκία. Αυτές αποτελούν μέρος της συμφωνίας καταμερισμού των πυρηνικών της βορειοατλαντικής συμμαχίας.

Επιπλέον, οι ΗΠΑ ανακοίνωσαν τον Ιανουάριο ότι αναβάθμισαν τμήματα της αεροπορικής βάσης RAF Lakenheath στο Σάφολκ της Αγγλίας, όπου μια ειδική μοίρα, η 48η Δύναμη Ασφαλείας, των F-35 θα είναι σε θέση να μεταφέρει βόμβες βαρύτητας B-61 .

Οι ΗΠΑ κατασκευάζουν ειδικές υδραυλικές ράμπες φόρτωσης, αναβαθμίζουν τις εγκαταστάσεις αποθήκευσης και εγκαθιστούν μια πυρηνική «ασπίδα» για την προστασία του προσωπικού.

Αυτά τα F-35 θα επιχειρούν αποκλειστικά με αμερικανούς πιλότους και βρίσκονται εκτός της συμφωνίας καταμερισμού πυρηνικών του ΝΑΤΟ, που σημαίνει ότι η αποστολή τους θα μπορούσε να συνδεθεί με την ασφάλεια και την αποτροπή της συμμαχίας, αλλά και να χρησιμοποιηθούν πέραν οποιασδήποτε γενικής συμφωνίας εντός του ΝΑΤΟ.

Οι βόμβες B-61

Για τις αμερικανικές βόμβες βαρύτητας B-61, βαίνει προς ολοκλήρωση ένα πρόγραμμα εκσυγχρονισμού τους (Mod 12). Οι B-61 είναι ένα όπλο «dial a yield»(μεταβλητής απόδοσης), που σημαίνει ότι η απόδοση της βόμβας σε κιλοτόνους μπορεί να προσαρμοστεί ώστε να ταιριάζει σε συγκεκριμένους στόχους.

Οι ΗΠΑ θα διατηρήσουν επίσης ορισμένες βόμβες Mod 11 B-61. Οι Mod 11 B-61 θεωρούνται ως bunker buster (μπορούν να καταστρέψουν στόχους βαθιά μέσα στο έδαφος) και δεν είναι μεταβλητής απόδοσης. Διαθέτουν τρομακτική κεφαλή 400 κιλοτόνων. Περίπου 30 κατασκευάστηκαν και δεν είναι σαφές εάν έχουν αναπτυχθεί στην Ευρώπη.

Για τις Mod 12 B-61 μπορούν να επιλεγούν αποδόσεις από 0,3 – 1,5 – 10 έως 50 κιλοτόνων. Για λόγους σύγκρισης, η βόμβα της Χιροσίμα ήταν μεταξύ 11 και 16 κιλοτόνων. Ο εκσυγχρονισμός των B-61 απαιτεί τη βελτίωση των συστημάτων μεταφοράς, συμπεριλαμβανομένων αλλαγών στα ηλεκτρονικά του αεροσκάφους.

Υπάρχουν πολύ λίγες πληροφορίες σχετικά με το πόσο γρήγορα μπορούν να γίνουν οι αναβαθμίσεις και οι αλλαγές. Τα νέα F-35 έχουν τη δυνατότητα να μεταφέρουν βόμβες B-61, εάν είναι εξοπλισμένα γι’ αυτόν τον σκοπό. Παραμένει άγνωστο το πόσα από τα F-35 που παραδόθηκαν στην Ευρώπη είναι πυρηνικά.

Η B61 θερμοπυρηνική βόμβα που αποτελεί το κύριο θερμοπυρηνικό όπλο στο απόθεμα των ΗΠΑ από το τέλος του Ψυχρού Πολέμου

Πολλά αναπάντητα ερωτήματα

Είναι σημαντικό να επισημανθεί ότι ούτε οι ΗΠΑ ούτε το ΝΑΤΟ δεσμεύονται από καμία συνθήκη, ή έχουν οποιαδήποτε άλλη ευθύνη να προστατεύσουν την Ουκρανία από μια πυρηνική επίθεση. Επομένως, η αποτροπή, τουλάχιστον στον βαθμό που μπορεί να γίνει αντιληπτό, δεν σχετίζεται επίσημα με την Ουκρανία.

Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι ο Στόλτενμπεργκ, ως πληρεξούσιος των Ηνωμένων Πολιτειών, δεν υπονόησε τη μετατόπιση της συμμαχίας προς την επέκταση μιας πυρηνικής ομπρέλας πάνω από την Ουκρανία. Ενας λόγος για ν’ αξιολογηθεί αυτό μπορεί να είναι η αλλαγή της στρατηγικής που βρίσκεται σε εξέλιξη, μετά την απόφαση ΝΑΤΟ-ΗΠΑ να της επιτρέψουν τη χρήση όπλων μεγάλου βεληνεκούς προκειμένου να πλήττει στόχους στο ρωσικό έδαφος.

Στους πολέμους δι’ αντιπροσώπων πριν την Ουκρανία, οι ΗΠΑ και η Ρωσία ήταν προσεκτικές προκειμένου ν’ αποφύγουν την απ’ ευθείας σύγκρουση.

Αυτός είναι ο λόγος που ο Τρούμαν δεν θέλησε να διασχίσουν οι αμερικανικές δυνάμεις τον ποταμό Γιαλού στην Κορέα, που ούτε η Κίνα ούτε η Ρωσία δέχθηκαν επίθεση στον πόλεμο του Βιετνάμ, που κατά την κουβανική πυραυλική κρίση ο πρόεδρος Τζον Φ. Κένεντι αρνήθηκε οποιαδήποτε πυρηνική επίθεση στην Κούβα και τη Σοβιετική Ενωση.

Υπήρξαν όμως στιγμές κατά τις οποίες οι εντάσεις κορυφώθηκαν και πλησίασαν το πυρηνικό κατώφλι. Αυτό συνέβη ιδιαίτερα το 1973 όταν η Σοβιετική Ενωση άρχισε ν’ απειλεί με πυρηνική επέμβαση στον πόλεμο του Γιομ Κιπούρ και όταν οι ΗΠΑ κήρυξαν συναγερμό DEFCON-3.

Λάδι στη φωτιά

Στο πλαίσιο της αντιπαράθεσης μεταξύ υπερδυνάμεων, δι’ αντιπροσώπων ή άλλων μορφών (η Κρίση των Πυραύλων της Κούβας δεν ήταν μια σύγκρουση πληρεξουσίων αλλά μια άμεση αντιπαράθεση μεταξύ των ΗΠΑ και της ΕΣΣΔ), οι εγκεκριμένες από το ΝΑΤΟ επιθέσεις στο ρωσικό έδαφος φαίνεται να περνούν μια επικίνδυνη κόκκινη γραμμή.

Οταν συνδυάζονται με την απουσία διαπραγματεύσεων και συνομιλιών, την απουσία ειρηνευτικής στάσης από την πλευρά των ΗΠΑ και του μεγαλύτερου μέρους της Ευρώπης για την Ουκρανία, ο κίνδυνος μιας διευρυμένης σύγκρουσης, ακόμα και με πυρηνικά όπλα, αυξάνεται. Σ’ αυτές τις συνθήκες, η ανάπτυξη των πυρηνικών οπλοστασίων ρίχνει λάδι στη φωτιά.

(Στην κεντρική φωτογραφία από The Defence Ministry via Reuters, επάνω, στρατηγικό βομβαρδιστικό B-52 της Πολεμικής Αεροπορίας των ΗΠΑ, συνοδευόμενο από C-17 και F-22 σε κοινή άσκηση με την Πολεμική Αεροπορία της Νότιας Κορέας, στη Νότια Κορέα, την 20η Δεκεμβρίου 2022)