Δεν χρειάζεται να γίνουμε Γαλλία για να ξαναγίνει o δημοκρατικός χώρος δύναμη προοπτικής

Θεωρώ πολύ σημαντικό αυτό που γίνεται λίγο πριν τις εκλογές στη Γαλλία.

Από τη μια, γιατί από το αποτέλεσμα των εκλογών της 30ης Ιουνίου θα κριθούν πολλά για το σύνολο της Ευρώπης. Εάν η ακροδεξιά καταφέρει να πάρει την πλειοψηφία και σχηματίζει κυβέρνηση, έστω και σε «συγκατοίκηση» με τον Εμανουέλ Μακρόν στην προεδρία, ανοίγει ο δρόμος για μια συνολικότερη δεξιά στροφή στην Ευρώπη.

Αφενός γιατί στην ίδια τη Γαλλία είναι πολύ πιθανό η Ακροδεξιά να κερδίσει και την προεδρία το 2027, και αφ’ ετέρου γιατί στην Ευρώπη το γεγονός ότι θα κυβερνά η Ακροδεξιά σε μια χώρα του ευρωπαϊκού «πυρήνα» θα σημάνει μεγάλες μετατοπίσεις. Το «ταμπού» να μην υπολογίζεται στο «συνταγματικό τόξο» θα έχει πλέον ξεπεραστεί, ενώ ένα ήδη πιο δεξιά μετατοπισμένο Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα θα προτιμά τη συνεργασία με την Άκρα Δεξιά παρά την προσπάθεια ισορροπιών με τους Σοσιαλιστές και τους φιλελεύθερους. Και αυτό θα σημαίνει ακόμη χειρότερες ευρωπαϊκές πολιτικές σε όλα τα πεδία, ξεκινώντας από το μεταναστευτικό και ακόμη λιγότερη «ευρωπαϊκή αλληλεγγύη».

Από την άλλη, τα όσα συμβαίνουν λίγο πριν τις εκλογές στη Γαλλία είναι σημαντικά, γιατί εκεί φάνηκε ότι ο ευρύτερος δημοκρατικός χώρος είχε τα αντανακλαστικά να προχωρήσει σε μια αποφασιστική κίνηση ενότητας απέναντι στην απειλή της Ακροδεξιάς. Και καταλαβαίνω όσους υποστηρίζουν ότι μια τέτοια αντανακλαστική κίνηση, μια κίνηση «φορσέ», δεν αποτυπώνει κάποια στρατηγική οξυδέρκεια παρά μόνο ένστικτο επιβίωσης, εντούτοις δεν παύει να έχει τη σημασία της.

Γιατί είναι σαφές ότι σήμερα οποιαδήποτε προσπάθεια για να μπορέσει να υπάρξει ξανά ισχυρός δημοκρατικός χώρος θα πρέπει να είναι το αποτέλεσμα μιας συνάντησης ανάμεσα στα διαφορετικά ρεύματα που περιλαμβάνει και όχι απλώς του ανταγωνισμού τους.

Και συνάντηση δεν σημαίνει μόνο άθροισμα δυνάμεων, σημαίνει και σύνθεση απόψεων και αμοιβαίες μετατοπίσεις. Σημαίνει ότι η σοσιαλδημοκρατία αποδέχεται θέσεις που να είναι πραγματικά σε σύγκρουση με τον αυταρχικό νεοφιλελευθερισμό της κεντροδεξιάς, ότι η οικολογία δεν το παίζει «πέραν της αριστεράς και της δεξιάς» και ότι η «ριζοσπαστική αριστερά» αντιλαμβάνεται ότι υπάρχει μια απόσταση ανάμεσα στη συγγραφή μανιφέστων και στην άσκηση εξουσίας.

Προφανώς η Ελλάδα δεν είναι Γαλλία. Έχουμε άλλο εκλογικό σύστημα και η Ακροδεξιά δεν είναι –ακόμη;–  η πρώτη δύναμη (όπως ήταν στις ευρώ εκλογές στη Γαλλία). Όμως, δεν παύουμε να είμαστε μια χώρα όπου η παραδοσιακή πολιτική εναλλαγή ανάμεσα σε αριστερά και δεξιά έχει ανακοπεί, καθώς έχουμε μια δεξιά που κυβερνά χωρίς αντίπαλο και μια κατακερματισμένη και όχι ιδιαίτερα αποτελεσματική δημοκρατική αντιπολίτευση, με αποτέλεσμα όχι μόνο η κυβέρνηση να νιώθει πανίσχυρη, παρότι έφαγε «ηχηρό» χαστούκι στις ευρωεκλογές, αλλά να συμπεριφέρεται ως να απειλείται μόνο από την Ακροδεξιά, κάνοντας επιλογές «στροφής προς τα δεξιά».

Σε αυτό το τοπίο είναι σαφές ότι χρειάζεται ευρύτερη συσπείρωση των δυνάμεων που αναφέρονται στη δημοκρατική προοδευτική διέξοδο. Συσπείρωση όχι μόνο για την αύξηση του αθροίσματος, αλλά κυρίως ως ουσιαστική προσπάθεια να συγκροτηθεί ένα κοινό πεδίο για τη συζήτηση και τη χάραξη στρατηγικής.

Πράγμα που σημαίνει ότι το βασικό δεν είναι απλώς να υπάρχουν αντικυβερνητικά αντανακλαστικά, αλλά πρωτίστως ένα πρόγραμμα που να δείχνει ότι η χώρα μπορεί όντως να «πάει αλλιώς» προς όφελος όλων και όχι των λίγων. Και αυτό δεν γίνεται ούτε με το άγχος της διαρκούς επικοινωνιακής παρουσίας και τα κάθε λογής one man shows που βλέπουμε, ούτε βέβαια με το να τινάζουμε τη ναφθαλίνη από την πάλαι ποτέ ρητορική και ευρύτερη αισθητική του ΠΑΣΟΚ για να την παρουσιάσουμε ως «σκληρή αντιπολίτευση».

Σημαίνει κάποιος να παίρνει την πρωτοβουλία να κινητοποιήσει ανθρώπους που έχουν γνώση και πείρα, να τους ακούσει, να συζητήσει μαζί τους, να οργανώσει εκδηλώσεις που να τους δίνουν πρωτίστως τον λόγο, κοινώς να αποφύγει εκείνο τον «ερασιτεχνισμό» που το 2015 έφερε μια ολόκληρη χώρα ουσιαστικά απροετοίμαστη μπροστά σε αυτό που οι Ευρωπαίοι ονομάζουν «διαπραγμάτευση».

Και το εάν και κατά πόσο μπορεί κάποιος να πάρει αυτή την πρωτοβουλία με αυτούς τους όρους και αυτή την έμφαση στην πραγματική πολιτική προετοιμασία είναι και το πραγματικό κριτήριο για το εάν πραγματικά προτείνει ηγεσία. Γιατί η ανάληψη της ηγεσίας δεν κρίνεται στο πόσο θα αυτοπροταθείς ή θα αυτοπροβληθείς ως ηγέτης, ακόμη και εάν βρέθηκες σε μια τέτοια θέση κυρίως γιατί ο κόσμος είχε κουραστεί από οτιδήποτε μύριζε «μηχανισμό», αλλά από το εάν έχεις όντως κάτι να πεις. Διδακτικά ως προς αυτό τα ποσοστά των ευρωεκλογών, που αποδείχθηκε ότι άλλο τα likes στα social media, άλλο η ψήφος στην κάλπη.

Γιατί κάποιες φορές για να «γραφτεί ιστορία» χρειάζονται νέα πρόσωπα για να ανταποκριθούν σε νέα καθήκοντα. Κάποιες άλλες φορές, όμως, αυτό που χρειάζεται είναι και πρόσωπα ήδη δοκιμασμένα να δείξουν ότι μπορούν να παρακολουθήσουν τις αλλαγές, να συνειδητοποιήσουν τις νέες προκλήσεις και να προσπαθήσουν να προσφέρουν νέες απαντήσεις σε συνεχή διάλογο με μια κοινωνία που αναζητά σχήμα που την θα εκπροσωπήσει και θα απαντήσει στη βαθιά της αγωνία για το μέλλον.

Σε τελική ανάλυση, αυτή τη στιγμή πολύ περισσότερο δείχνει να «διδάσκεται» από την πραγματικότητα μια κεντροδεξιά που πιέζεται από την ακροδεξιά, κάνοντας τις αναπροσαρμογές που θεωρεί αναγκαίες, παρά μια δημοκρατική παράταξη σε κρίση.

Αντί λοιπόν να περιμένουμε τον καταλύτη για την όποια συσπείρωση, δηλαδή την επόμενη καμπή που θα αποδειχτεί ότι ο εχθρός του κακού είναι το… χειρότερο, είναι καλύτερο η συζήτηση και η οικοδόμηση μιας διαφορετικής ηγεμονίας, πρώτα και κύρια μέσα σε μια κοινωνία θυμωμένη αλλά και κατακερματισμένη, να γίνει τώρα.

Γιατί η δύναμη του δημοκρατικού χώρου δεν είναι ποτέ απλώς το πρόγραμμά του ή οι ιδέες του μόνο. Είναι ότι μπορεί να ριζώνεται στην κοινωνία και έτσι να μετασχηματίζει όχι απλώς έναν πολιτικό χώρο, αλλά μια κοινωνία δίνοντάς της την αυτοπεποίθηση που της λείπει και άρα την ελπίδα που χρειάζεται.