Καφές: Η αγάπη για το ρόφημα καφέ είναι… κληρονομική

Η κατανάλωση καφέ είναι μια συνήθεια κληρονομική, την οποία «κουβαλάμε» στις γενετικές… αποσκευές μας. Τώρα για το αν πρόκειται για καλή ή κακή συνήθεια, η επιστήμη δεν μπορεί να δώσει (τουλάχιστον ακόμη) οριστική απάντηση. Αυτά δείχνει μια νέα μελέτη που αφορά δισεκατομμύρια λάτρεις του καφέ ανά τον κόσμο και η οποία δημοσιεύθηκε πρόσφατα στο επιστημονικό περιοδικό «Neuropsychopharmacology».

Καφεΐνη, η ευρύτερα χρησιμοποιούμενη ψυχοδραστική ουσία

Όπως ανέφερε η κύρια συγγραφέας της μελέτης Σάντρα Σάντσεζ-Ρόιγκ, αναπληρώτρια καθηγήτρια στο Τμήμα Ψυχιατρικής του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας στο Σαν Ντιέγκο, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η καφεΐνη είναι μια ψυχοδραστική ουσία και μάλιστα η ψυχοδραστική ουσία με την ευρύτερη χρήση παγκοσμίως. Η δρ Σάντσεζ-Ρόιγκ συμμετείχε σε διεθνή ομάδα ερευνητών οι οποίοι συνέκριναν τα χαρακτηριστικά της κατανάλωσης καφέ αναλύοντας γενετικά στοιχεία της αμερικανικής βάσης δεδομένων 23andMe καθώς και μιας ακόμη μεγαλύτερης βάσης δεδομένων του Ηνωμένου Βασιλείου.

«Είχαμε καλούς λόγους να υποπτευόμαστε ότι υπάρχουν γονίδια που επηρεάζουν το πόσο καφέ πίνει κάποιος»

Η ερευνητική ομάδα συνέλεξε γενετικά δεδομένα καθώς και στοιχεία από αυτο-αναφορές εθελοντών σχετικά με την κατανάλωση καφέ που έκαναν. «Χρησιμοποιήσαμε αυτά τα στοιχεία προκειμένου να εντοπίσουμε περιοχές του γονιδιώματος οι οποίες συνδέονται με το αν κάποιος είναι περισσότερο ή λιγότερο πιθανό να καταναλώνει καφέ και στη συνέχεια να ταυτοποιήσουμε τα γονίδια τα οποία μπορεί να κρύβονται πίσω από την κατανάλωση καφέ» σημείωσε η πρώτη συγγραφέας της μελέτης Χέιλι Θορπ από το Τμήμα Ανατομίας και Κυτταρικής Βιολογίας στο Πανεπιστήμιο του Δυτικού Οντάριο.

Οι γονείς μάς… κληροδοτούν τη λατρεία για τον καφέ

Από την πλευρά του ο δρ Αβραάμ Πάλμερ, εκ των κύριων ερευνητών της μελέτης, καθηγητής στο Τμήμα Ψυχιατρικής του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας στο Σαν Ντιέγκο τόνισε ότι οι περισσότεροι άνθρωποι εκπλήσσονται όταν αντιλαμβάνονται ότι υπάρχει γενετική επίδραση σε ό,τι αφορά την κατανάλωση καφέ. «Είχαμε καλούς λόγους να υποπτευόμαστε, με βάση προηγούμενες μελέτες, ότι υπάρχουν γονίδια που επηρεάζουν το πόσο καφέ πίνει κάποιος. Ετσι, δεν εκπλαγήκαμε όταν ανακαλύψαμε ότι και στις δύο κοόρτες που εξετάσαμε εμφανίζονταν στατιστικές ενδείξεις σχετικά με το ότι η κατανάλωση καφέ αποτελεί κληρονομούμενο χαρακτηριστικό. Με άλλα λόγια, ο καθένας μας κληρονομεί συγκεκριμένες γονιδιακές παραλλαγές από τους γονείς του οι οποίες επιδρούν στο πόσο καφέ επιθυμεί να καταναλώνει».

Το καίριο αναπάντητο ερώτημα

Οι ερευνητές προσπάθησαν, στο πλαίσιο της συγκεκριμένης μελέτης, να απαντήσουν και σε ένα άλλο καίριο για τους λάτρεις του καφέ ερώτημα: «Το αγαπημένο τους ρόφημα τους κάνει τελικώς καλό ή κακό; Συνδέεται με οφέλη για την υγεία ή όχι;».

Η θετική και η αρνητική γενετική συσχέτιση

Σύμφωνα με τη δρα Σάντσεζ-Ρόιγκ, η απάντηση στο ερώτημα αυτό η οποία προέκυψε από τα στοιχεία της μελέτης ήταν… ότι δεν μπορεί να δοθεί οριστική απάντηση. Με βάση τη γενετική μελέτη που περιέλαβε στοιχεία 130.153 συμμετεχόντων της 23andME στις ΗΠΑ τα οποία συγκρίθηκαν με γενετικά στοιχεία 334.649 συμμετεχόντων της βρετανικής Βιοτράπεζας (UK Biobank), προέκυψαν τόσο θετικές όσο και αρνητικές γενετικές συσχετίσεις μεταξύ της κατανάλωσης καφέ και επιβλαβών επιδράσεων στην υγεία όπως η εμφάνιση παχυσαρκίας ή η χρήση ναρκωτικών ουσιών. Να σημειωθεί ότι μια θετική γενετική συσχέτιση αφορά τη σύνδεση μεταξύ μιας συγκεκριμένης γενετικής παραλλαγής (του γονότυπου) με μια συγκεκριμένη κατάσταση (που ονομάζεται φαινότυπος). Στον αντίποδα μια αρνητική γενετική συσχέτιση αφορά μια προστατευτική ιδιότητα που αποτρέπει την εμφάνιση μιας αρνητικής για την υγεία κατάστασης.

Αντίθετα μοτίβα από ΗΠΑ και Βρετανία

Μάλιστα τα αποτελέσματα έδειξαν ότι το ζήτημα γινόταν ακόμη πιο περίπλοκο όταν η συσχέτιση αφορούσε ψυχικές νόσους. «Αν για παράδειγμα κάποιος επικεντρωνόταν στο γενετικό υπόβαθρο του άγχους, της διπολικής διαταραχής ή της κατάθλιψης στη βάση δεδομένων της 23andMe, φαινόταν να υπάρχει θετική γενετική συσχέτιση με τα γονίδια της κατανάλωσης καφέ» είπε η δρ Θορπ και συμπλήρωσε: «Ωστόσο από τη βάση δεδομένων της UK Biobank προέκυπτε το αντίθετο μοτίβο, φαινόταν δηλαδή να υπάρχει αρνητική συσχέτιση. Αυτό ήταν αναπάντεχο για εμάς».

Ο γονότυπος και ο φαινότυπος

H δρ Σάντσεζ-Ρόιγκ υπογράμμισε ότι ο καφές έχει πολλά είδη – από τον στιγμιαίο ως τον φραπουτσίνο – και καταναλώνεται με βάση διαφορετικές πολιτισμικές νόρμες που αλλάζουν από μέρος σε μέρος. Ετσι ένα άτομο με έναν συγκεκριμένο γονότυπο μπορεί να έχει εντελώς διαφορετικό φαινότυπο αν ζει στο Ηνωμένο Βασίλειο ή στις ΗΠΑ. Αυτός ο φαινότυπος ήταν μάλλον και ο υπαίτιος για τα διαφορετικά αποτελέσματα που προέκυψαν από τη βρετανική και την αμερικανική βάση δεδομένων.

Η κατανάλωση καφέ επηρεάζεται από τη συμπεριφορά, τις επιλογές του ατόμου

«Αυτό είναι που μας λένε τελικά τα δεδομένα» είπε η καθηγήτρια. «Σε αντίθεση με χαρακτηριστικά όπως το ύψος το οποίο επηρεάζεται από τα γονίδια και δεν συνδέεται ουσιαστικώς με τη συμπεριφορά του ατόμου, η κατανάλωση καφέ συνδέεται άμεσα με το περιβάλλον, τη συμπεριφορά, τις επιλογές του κάθε ανθρώπου. Η αλληλεπίδραση λοιπόν μεταξύ του γονότυπου και του περιβάλλοντος περιπλέκει την εικόνα».

Η ερευνητική ομάδα τόνισε την ανάγκη διεξαγωγής περαιτέρω ερευνών σχετικά με τη σύνδεση μεταξύ γονιδίων και περιβάλλοντος με επίκεντρο όχι μόνο την κατανάλωση καφεΐνης αλλά και άλλων ουσιών.