Στις 21 Ιουνίου του 1964 η Κου Κλουξ Κλάν σκότωσε τρεις νεαρούς ακτιβιστές και σόκαρε το έθνος

Ακόμα και σε μια δεκαετία που χαρακτηρίστηκε από ρατσιστικό μένος και βία, αυτό που συνέβη μια αποπνικτική νύχτα του Ιουνίου πριν από εξήντα χρόνια συγκλόνισε το έθνος.

Και την Τρίτη που ήταν η 16η Ιουνίου 1964, η Κλαν περίμενε – ελπίζοντας να πιάσει κάποιους από τους «εξωτερικούς ταραξίες» που είχαν οργανώσει ένα σχέδιο εγγραφής ψηφοφόρων

Εν μέσω του Freedom Summer, μιας τολμηρής προσπάθειας να εγγραφούν οι μαύροι κάτοικοι του Μισισιπή για να ψηφίσουν, τρεις νεαροί πολιτικοί ακτιβιστές ήρθαν στην πόλη. Ήταν μια επικίνδυνη εποχή. Εκκλησίες όπου πήγαιναν μαύροι πιστοί πυρπολούνταν σε όλο το Νότο. Οι υποστηρικτές του διαχωρισμού εξακολουθούσαν να είναι προκλητικοί.

«Η Κλαν κάνει βόλτες απόψε»

Ως μικρό παιδί, ο Τζέιμς Γιανγκ έβλεπε τον πατέρα του ξαπλωμένο στο πάτωμα του σαλονιού, με το όπλο έτοιμο, σε περίπτωση που κάποιος εισέβαλε από την πόρτα της οικογένειας.

«Η κοινότητα λάμβανε πληροφορίες ότι η Κλαν κάνει βόλτες απόψε, ή ότι μπορεί να κάνουν βόλτες αυτό το Σαββατοκύριακο», διηγήθηκε ο Γιανγκ αργότερα στη ζωή του. «Έτσι, κατά τη διάρκεια αυτών των περιόδων, ο πατέρας μου ήταν σε ετοιμότητα».

«Μπορεί να είχες έναν γείτονα που έμενε δίπλα σου που ήταν Κλαν, αλλά αν δεν τους έβλεπες ποτέ με την ενδυμασία τους, δεν ήξερες τι ήταν»

Οι τρεις ακτιβιστές είχαν φτάσει για να ελέγξουν την τελευταία πυρκαγιά στην εκκλησία. Όμως, πριν ανατείλει ο ήλιος το επόμενο πρωί, ο Μίκι Σβέρνερ, ο Τζέιμς Τσέινι και ο Άντριου Γκούντμαν θα ήταν όλοι τους νεκροί, καθώς τους έστησε ενέδρα η Κου Κλουξ Κλαν, καθώς έφευγαν από την κομητεία Νέσομπα.

Χρειάστηκε μια μαζική κινητοποίηση του FBI για σχεδόν πενήντα ημέρες ώστε να βρεθούν τα πτώματα. Χρειάστηκαν χρόνια για να αποδοθεί έστω και ελάχιστη δικαιοσύνη.

Η φρικαλεότητα αποτέλεσε μια καθοριστική στιγμή στο κίνημα για τα πολιτικά δικαιώματα. Ωστόσο, στην 60ή επέτειο των δολοφονιών, που είναι σήμερα Παρασκευή, ορισμένοι ανησυχούν ότι η χώρα ξεχνάει.

Η Φιλαδέλφεια είναι ένα πολύ διαφορετικό μέρος σήμερα. Πρώτον, ο Γιανγκ είναι τώρα δήμαρχος, ο πρώτος Αφροαμερικανός ηγέτης της πόλης. «Έχουμε κάνει βήματα προς το καλύτερο. Θα το θέσω ακριβώς έτσι», λέει σε συνέντευξη του στην Susan Levine, δημοσιογράφο στην Washington Post. «Δεν είμαστε τέλειοι. Αλλά κάναμε βήματα για να γίνουμε καλύτεροι».

Η Jewel Rush McDonald, 78 ετών σήμερα, γεννήθηκε στη Φιλαδέλφεια και μεγάλωσε κατά τη διάρκεια της εποχής του Τζιμ Κρόου. Ως παιδί μάζευε βαμβάκι στη φάρμα της οικογένειάς της. Πήγαινε σε σχολεία με φυλετικό διαχωρισμό – με εξωτερικές τουαλέτες και αντλίες νερού – μέχρι την τελευταία τάξη. Παρακάτω ακολουθεί η μαρτυρία της όπως ακριβώς την αφηγήθηκε στην Susan Levine.

«Κανενός η γροθιά δεν είναι τόσο σκληρή»

«Είχαμε τα παλιά κουρελιασμένα λεωφορεία, είχαμε όλα τα κουρελιασμένα βιβλία. Ποτέ δεν παίρναμε καινούργια βιβλία – είχαν πάντα το όνομα κάποιου μέσα. Όταν έρχονταν τα καινούργια βιβλία, τα έδιναν στα λευκά παιδιά.

Η μητέρα μου μας έλεγε να είμαστε ευγενικοί και πολιτισμένοι με όλους. Να λέμε «ναι, κυρία» και «όχι, κυρία», «ναι, κύριε» και όλα αυτά. Έλεγε ότι πρέπει να είστε ευγενικοί είτε είναι λευκοί είτε μαύροι είτε οτιδήποτε άλλο. Αλλά έλεγε ότι θα ανακαλύψετε στη ζωή σας ότι δεν θα έχετε τα ίδια προνόμια με τους λευκούς.

Δεν νομίζω ότι πίστευε ότι θα γινόταν πολύ καλύτερα. Πίστευε ότι κάπου υπήρχε κάτι καλύτερο, αλλά δεν ήταν εδώ στο Μισισιπή.

Η οικογένεια πήγαινε στην εκκλησία Mount Zion United Methodist Church, αρκετά μίλια από το σπίτι τους, σε μια αγροτική περιοχή της κομητείας. Η οικονομική της επιτροπή συνεδρίαζε κάθε μήνα Τρίτη βράδυ. Και την Τρίτη που ήταν η 16η Ιουνίου 1964, η Κλαν περίμενε – ελπίζοντας να πιάσει κάποιους από τους «εξωτερικούς ταραξίες» που είχαν οργανώσει ένα σχέδιο εγγραφής ψηφοφόρων. Ώρες αργότερα, εξαγριωμένοι και εκδικητικοί, οι άνδρες της Κλαν θα έβαζαν φωτιά στο οίκημα.

Η μητέρα μου είχε χρήματα για να τα παραδώσει, οπότε ο αδελφός μου λέει: «Καλά, θα σε πάω εγώ μέχρι εκεί, δεν θα σου πάρει πολύ. [Η επιτροπή δεν] είχε πολλά να συζητήσει, απλώς ποιος κάνει αυτό και ποιος κάνει εκείνο, ποιος θα έκανε την αναβίωση. Ήταν μια παλιά ξύλινη εκκλησία με πολλά παράθυρα. Όλοι όσοι θα έπρεπε να είναι εκεί ήταν ήδη εκεί. Η μητέρα μου καθόταν και άκουγε και έβλεπε συνέχεια όλα αυτά τα φώτα, τις αντανακλάσεις των φώτων των αυτοκινήτων έξω. Έκαναν κύκλους, αλλά κανείς δεν έμπαινε μέσα.

Όταν εκείνη και ο αδελφός μου βγήκαν για να πάνε σπίτι τους, ήταν ο πρώτος που άρπαξε [η Κλαν]. Μόλις βγήκε στο δρόμο, βγήκαν έξω με φακούς. Πού είναι οι λευκοί; Ο αδελφός μου είπε, ‘Λευκοί άνθρωποι; Δεν υπάρχουν λευκοί άνθρωποι. Του είπαν, είσαι ένας καταραμένος ψεύτης. Τράβα το γαμημ@@@ το φορτηγό στο χαντάκι. Και τότε τον τράβηξαν έξω και άρχισαν να τον χτυπούν. Είπε ότι έπρεπε να είχαν σιδερογροθιές ή κάτι τέτοιο στο χέρι, γιατί κάθε φορά που τον χτυπούσαν στο πλάι του κεφαλιού, ήταν τόσο δυνατά. Κανενός η γροθιά δεν είναι τόσο σκληρή. Είπε ότι αυτό ήταν το χειρότερο πράγμα.

Βρήκαν και την μητέρα μου. Είπε ότι μάλλον την χτυπούσαν με ένα όπλο. Ήταν γεμάτη μώλωπες και αιμορραγούσε.

Στο σπίτι, σκεφτόμασταν, πού στο καλό είναι αυτοί; Τελικά ακούσαμε το φορτηγό να έρχεται. Και όταν μπήκαν στην πόρτα, η μητέρα μου κατέρρευσε. Είπε ότι υπήρχαν λευκοί εκεί έξω απόψε – υπήρχε η Κλαν έξω από την εκκλησία. Ποτέ δεν είχα δει την Κλαν σε τίποτα. Μπορεί να είχες έναν γείτονα που έμενε δίπλα σου που ήταν Κλαν, αλλά αν δεν τους έβλεπες ποτέ με την ενδυμασία τους, δεν ήξερες τι ήταν. Είπε ότι τους χτύπησαν. Είπε ότι κάποιοι από αυτούς φορούσαν κουκούλες, κάποιοι άλλοι όχι. Δεν αναγνώρισε κανέναν από αυτούς.

Όταν σταματάς και το σκέφτεσαι, είναι θαύμα που δεν σκότωσαν τον αδελφό μου και τη μητέρα μου. Μου πήρε πολύ καιρό να μιλήσω γι’ αυτό. Δεν είναι και το πιο εύκολο πράγμα να συζητήσω».

Η δικαιοσύνη αγνοείται

1967: Το Υπουργείο Δικαιοσύνης των ΗΠΑ δικάζει 18 άνδρες για την φερόμενη παραβίαση των πολιτικών δικαιωμάτων των Σουέρνερ, Τσέινι και Γκούντμαν. Ένας κατηγορούμενος δήλωσε ένοχος. Επτά, συμπεριλαμβανομένου ενός βοηθού σερίφη, καταδικάστηκαν. Κανείς δεν πέρασε περισσότερα από έξι χρόνια πίσω από τα κάγκελα.

1988: Το χολιγουντιανό αστυνομικό θρίλερ «Mississippi Burning» βγήκε στις αίθουσες και έστρεψε τα φώτα της δημοσιότητας στη Φιλαδέλφεια και την κομητεία Νέσομπα.

2004: Μια ομάδα με την ονομασία Philadelphia Coalition, αποτελούμενη από μαύρους και λευκούς κατοίκους και μέλη του έθνους Choctaw του Μισισιπή, ενώθηκε για να επιδιώξει την επούλωση της κοινότητας και να πιέσει την πολιτεία να ασκήσει επιτέλους κατηγορίες για φόνο.

2005: Έντγκαρ Ρέι Κίλεν, ιεροκήρυκας και αρχηγός της Κλαν, ο οποίος είχε απαλλαγεί από την ομοσπονδιακή δίκη, κρίθηκε ένοχος σε πολιτειακό δικαστήριο για τρεις κατηγορίες ανθρωποκτονίας. Καταδικάστηκε σε κάθειρξη 60 ετών. Ήταν η πρώτη φορά που το Μισισιπή θεωρούσε κάποιον υπεύθυνο για το θάνατο των νεαρών ανδρών.

*Με πληροφορίες από: Washington Post | Κεντρική φωτογραφία θέματος:  Mississippi Burning (1988)