Ποιες επιπτώσεις έχει ο καύσωνας για την υγεία μας;

Ο γιατρός Όλιβερ Όπατς είναι ειδικός στην αντιμετώπιση των ακραίων συνθηκών. Εργάζεται στο Ινστιτούτο Φυσιολογίας στο Charité, όπου μελετά τον τρόπο με τον οποίο αντιδρούν οι άνθρωποι σε ένα ακραίο περιβάλλον, όπως για παράδειγμα στο διάστημα ή στην έρημο.

Στο Βερολίνο βέβαια η κατάσταση δεν έχει ξεφύγει τόσο πολύ. Οι αυξανόμενες θερμοκρασίες όμως, ως αποτέλεσμα της κλιματικής αλλαγής, ενδέχεται να έχουν σοβαρές επιπτώσεις στην υγεία πολλών ανθρώπων.

Τον μεγαλύτερο κίνδυνο διατρέχουν οι ασθενείς με καρδιαγγειακά προβλήματα, νεφροπάθεια ή χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια

Κατά τις πιο ζεστές ημέρες του καλοκαιριού αυτό γίνεται εμφανές και στην κλινική του Charité, όπου η κατάσταση πολλών ασθενών επιδεινώνεται, όπως λέει ο Όπατς. Τον μεγαλύτερο κίνδυνο διατρέχουν οι ασθενείς με καρδιαγγειακά προβλήματα, νεφροπάθεια ή χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ), η οποία επηρεάζει πολλούς καπνιστές μεγαλύτερης ηλικίας.

«Το σώμα μπαίνει σε έναν φαύλο κύκλο»

Στους ανθρώπους με ΧΑΠ οι αεραγωγοί στενεύουν και η αναπνοή τους δεν είναι καλή. «Όταν έχει πολλή ζέστη, το κυκλοφορικό σύστημα πρέπει να “δουλέψει” πιο σκληρά, ενώ οι άνθρωποι αυτοί δυσκολεύονται ακόμη περισσότερο να αναπνεύσουν, τα όργανα οξυγονώνονται ακόμη χειρότερα και ως εκ τούτου λειτουργούν και χειρότερα. Ολόκληρο το σώμα μπαίνει έτσι σε έναν φαύλο κύκλο», εξηγεί ο ειδικός.

Σε περίπτωση νεφροπάθειας θα μπορούσε να διαταραχθεί η πρόσληψη υγρών του ασθενούς, επειδή αυτός είτε πίνει πολύ λίγα υγρά είτε πάρα πολλά. Και τότε η ασθένειά του θα χειροτέρευε αναλόγως. Τέλος, σε ανθρώπους με καρδιαγγειακές παθήσεις η καρδιά δυσκολεύεται ή και αποτυγχάνει σε συνθήκες καύσωνα να τροφοδοτήσει επαρκώς με αίμα όλα τα όργανα.

Μεγαλύτερος κίνδυνος για εγκεφαλικό επεισόδιο

Σύμφωνα με τη Γερμανική Εταιρεία Νευρολογίας (DGN) ο καύσωνας αυξάνει τον κίνδυνο νευρολογικών παθήσεων. Μία έρευνα Γερμανών νευρολόγων που δημοσιεύτηκε στο European Heart Journal διαπίστωσε πως η άνοδος των νυχτερινών θερμοκρασιών έχει αυξήσει σημαντικά τον κίνδυνο εγκεφαλικών επεισοδίων – αλλά και το πόσο επικίνδυνα είναι αυτά για τη ζωή του ασθενούς.

Η DGN τονίζει ακόμη πως μία επίσης πιθανή επίπτωση του καύσωνα είναι και το ντελίριο. Πρόκειται για μία κατάσταση σύγχυσης, η οποία προκαλείται από την έλλειψη υγρών και εμφανίζεται ιδίως στις μεγαλύτερες ηλικίες – και που μπορεί να έχει σοβαρές επιπτώσεις, εάν για παράδειγμα ο ασθενής πέσει άτσαλα και καταλήξει να σπάσει κάποιο κόκκαλο.

«Τεράστια προβλήματα» για τους ηλικιωμένους

Ο καύσωνας επηρεάζει ιδίως τους ευάλωτους ανθρώπους: «Υπάρχει τεράστιο πρόβλημα για τους ηλικιωμένους», λέει ο Όπατς. Και κρίσιμη δεν είναι η πραγματική, αλλά η βιολογική ηλικία. «Ηλικιωμένος είναι κάποιος του οποίου το σώμα δεν λειτουργεί πλέον πολύ καλά. Αυτό θα μπορούσε να συμβεί στα 60 χρόνια ενός ανθρώπου, σε άλλους στα 70 ή 80 χρόνια ζωής. Αλλά ακόμη και ένας 40χρονος μπορεί να ασθμαίνει σαν αμαξοστοιχία», εξηγεί ο γιατρός.

Οι καύσωνες επιβαρύνουν σημαντικά και την υγεία των ασθενών με χρόνιες νευρολογικές παθήσεις, επιδεινώνοντας για παράδειγμα την κατάσταση ασθενών με ημικρανίες, σκλήρυνση κατά πλάκας ή παραπληγία. Άνθρωποι με τραυματισμούς του νωτιαίου μυελού και παραπληγία δεν έχουν μονάχα προβλήματα κινητικότητας, αλλά συχνά υποφέρουν και επειδή το σώμα τους δεν ρυθμίζει σωστά τη θερμοκρασία του.

Διαφορετική ανάγκη για φάρμακα στον καύσωνα

Την ίδια στιγμή ο Όπατς επισημαίνει ακόμη ότι τα φάρμακα που λαμβάνουν οι ασθενείς συχνά δεν είναι προσαρμοσμένα βάσει και των συνθηκών καύσωνα που μπορεί να επικρατούν. Ο γιατρός διηγείται πως πολλοί ασθενείς τους οποίους επισκέπτεται έχουν πρησμένα πόδια, η καρδιά τους δεν λειτουργεί σωστά και δυσκολεύονται να αναπνεύσουν. Και σε αυτές τις περιπτώσεις είναι κρίσιμη η διαρκής επικοινωνία με τον οικογενειακό γιατρό σχετικά με το είδος και την ποσότητα των φαρμάκων που καταναλώνει ο εκάστοτε ασθενής. Εξαιτίας όμως της έλλειψης γιατρών κάτι τέτοιο είναι αδύνατο, αναφέρει ο Όπατς. Τώρα γίνεται προσπάθεια για τη δημιουργία ενός app για κινητά τηλέφωνα, το οποίο θα μπορεί να προσφέρει ενός είδους βοήθεια στους ασθενείς, έως ότου αυτοί μπορέσουν να επικοινωνήσουν με τον γιατρό τους.

Πέραν των σωματικών προβλημάτων ο καύσωνας ενδέχεται να έχει πάντως και ψυχολογικές επιπτώσεις. Όπως εξηγεί ο Όπατς, «όταν τη νύχτα η θερμοκρασία παραμένει υψηλή και οι άνθρωποι δεν μπορούν να χαλαρώσουν και να κοιμηθούν, τότε υπάρχει πρόβλημα». Τότε μπαίνει στο παιχνίδι και το αυτόνομο νευρικό σύστημα, το οποίο διατηρεί το άτομο σε κατάσταση εγρήγορσης, ακόμη και κατάσταση μάχης. «Κάποια στιγμή ο άνθρωπος φτάνει στα όριά του και έτσι μπορεί να προβεί και σε κάποια σύγκρουση ή σε ένα βίαιο ξέσπασμα», λέει ο Όπατς.

Περισσότερες πρόωρες γεννήσεις εν μέσω καύσωνα

Άλλοι ειδικοί προσθέτουν πως οι καύσωνες ενδέχεται να έχουν επιπτώσεις και στις εγκύους. «Κάθε μέρα ακραίου καύσωνα και με κάθε βαθμό που ανεβαίνει η θερμοκρασία, αυξάνεται και ο κίνδυνος πρόωρης γέννησης», παρατηρεί η Πέτρα Αρκ από την Πανεπιστημιακή Κλινική Αμβούργου-Έπεντορφ (UKE).

Μία έρευνα με δεδομένα από 42.000 εγκύους σε βάθος είκοσι ετών έδειξε πως ακόμη και μία θερμοκρασία ύψους 30 βαθμών Κελσίου μπορεί να αυξήσει έως και 20% τον κίνδυνο πρόωρου τοκετού. Εάν η ζέστη κρατήσει μία ή δύο μέρες, τότε δεν υπάρχει πρόβλημα. Εάν όμως ακολουθήσει και μία τρίτη, μία τέταρτη ή μία πέμπτη μέρα χωρίς να πέσει η θερμοκρασία, είναι πιθανό ο τοκετός να γίνει πρόωρα.

Σύμφωνα με περσινή έκθεση του Ινστιτούτου Robert Koch (RKI) στη Γερμανία εκδηλώνονται ετησίως δύο με τρία κύματα καύσωνα. Δεδομένης της υπερθέρμανσης του πλανήτη αυτά θα μπορούσαν να αυξηθούν σε τέσσερα ή και έξι ανά έτος μέχρι το τέλος του αιώνα. Η Γερμανική Μετεωρολογική Υπηρεσία (DWD) χαρακτηρίζει ως κύματα καύσωνα τις θερμοκρασίες άνω των 28 βαθμών Κελσίου που διαρκούν για τουλάχιστον τρεις συναπτές ημέρες.

«Χρειάζονται νομοθετικές πρωτοβουλίες»

Οι ειδικοί ζητούν από την ομοσπονδιακή κυβέρνηση να λάβει μέτρα για την προστασία των πολιτών από τους καύσωνες. «Ο κίνδυνος αυξάνεται ραγδαία και συνολικά δεν είμαστε καλά προετοιμασμένοι», δηλώνει ο πρόεδρος της Γερμανικής Συμμαχίας για την Κλιματική Αλλαγή και την Υγεία (KLUG), Μάρτιν Χέρμαν. Οι κίνδυνοι που ενέχουν οι καύσωνες είναι τόσο μεγάλοι, ώστε δεν αρκεί να βασιζόμαστε στην ελεύθερη βούληση του καθενός να προστατευτεί. «Χρειάζονται νομοθετικές πρωτοβουλίες γι’ αυτό».Σύμφωνα με εκτιμήσεις του RKI πέρυσι ο καύσωνας στη Γερμανία κόστισε τη ζωή περίπου 3.200 ανθρώπων.

Επιμέλεια: Γιώργος Πασσάς