Η κλιματική κρίση αλλάζει τα δεδομένα – Ηχηρό καμπανάκι κινδύνου για τις φωτιές

Οι επιστήμονες προειδοποιούν διαρκώς τα τελευταία χρόνια ότι πολλά ακραία καιρικά φαινόμενα γίνονται πιο συχνά και πιο έντονα, ως αποτέλεσμα της κλιματικής αλλαγής, ενώ ιδιαίτερη ανησυχία προκαλεί η διαπίστωση πως οι θερμοκρασίες θα είναι από 5,5 έως και 11 βαθμούς Κελσίου πάνω από το κανονικό, προκαλώντας μεγάλες πυρκαγιές αλλά και σοβαρούς κινδύνους για την ανθρώπινη υγεία.

Περισσότερες ακραίες βροχοπτώσεις

Για κάθε έναν βαθμό Κελσίου αύξηση της μέσης θερμοκρασίας, η ατμόσφαιρα μπορεί να συγκρατήσει περίπου 7% περισσότερη υγρασία.
Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε περισσότερα σταγονίδια και βαρύτερες βροχοπτώσεις, μερικές φορές σε μικρότερο χρονικό διάστημα και σε μικρότερη έκταση, προκαλώντας καταστροφικές πλημμύρες.

Σε παγκόσμιο επίπεδο, οι έντονες βροχοπτώσεις έχουν γίνει πιο συχνές και πιο έντονες στις περισσότερες χερσαίες περιοχές λόγω της ανθρώπινης δραστηριότητας, σύμφωνα με την υπηρεσία του ΟΗΕ για το κλίμα, την IPCC, η οποία επισημαίνει πως αυτό το μοτίβο θα συνεχιστεί με την περαιτέρω αύξηση της θερμοκρασίας.

Οι επιστήμονες αξιολογούν κατά πόσο μεμονωμένα ακραία καιρικά φαινόμενα μπορούν να αποδοθούν στην κλιματική αλλαγή, λαμβάνοντας υπόψη τόσο τα φυσικά όσο και τα ανθρώπινα αίτια.

Πώς η κλιματική αλλαγή επιδεινώνει τους καύσωνες, τις ξηρασίες, τις πυρκαγιές και τις πλημμύρες

Καταστροφικές πλημμύρες

Για παράδειγμα, στην περίπτωση των έντονων βροχοπτώσεων που έπεσαν στο Ντουμπάι, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (ΗΑΕ) και το Ομάν τον Απρίλιο του 2024, ήταν δύσκολο να συμπεράνει κανείς πόσο ακριβώς έπαιξε ρόλο η κλιματική αλλαγή.

Οι έντονες βροχοπτώσεις στην ευρύτερη περιοχή είναι σπάνιες, γεγονός που προσφέρει στους ερευνητές λιγότερες ιστορικές συγκρίσεις.
Όμως αυτού του είδους τα γεγονότα έχουν γίνει κατά 10-40% πιο έντονα και η κλιματική αλλαγή είναι η πιο πιθανή εξήγηση, σύμφωνα με την ομάδα World Weather Attribution (WWA), όπως σημειώνει το BBC.

Τον Μάιο του 2024, στη νότια Βραζιλία σημειώθηκαν έντονες βροχοπτώσεις που οδήγησαν σε εκτεταμένες πλημμύρες, εκτοπίζοντας περίπου 150.000 ανθρώπους. Η περιοχή του Ρίο Γκράντε ντο Σουλ που επλήγη είναι ιδιαίτερα ευάλωτη στις έντονες βροχοπτώσεις, καθώς αποτελεί σημείο συνάντησης τροπικών και πολικών αερίων μαζών.

Ωστόσο, ο ειδικός σε θέματα κλίματος, Φρανσίσκο Ελισέου Ακίνο, δήλωσε στο γαλλικό πρακτορείο ειδήσεων AFP ότι «αυτές οι αλληλεπιδράσεις έχουν ενταθεί με την κλιματική αλλαγή».

Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι οι έντονες βροχοπτώσεις που προκάλεσαν θανατηφόρες πλημμύρες στη βόρεια Λιβύη τον Σεπτέμβριο του 2023 έγιναν έως και 50 φορές πιο πιθανές λόγω της κλιματικής αλλαγής. Η πολυετής πολιτική αστάθεια στην περιοχή εμπόδισε επίσης την προετοιμασία για τέτοια γεγονότα.

Θερμότεροι και μακράς διάρκειας καύσωνες

Ακόμη και μια μικρή αύξηση της μέσης θερμοκρασίας κάνει μεγάλη διαφορά σε ακραία φαινόμενα καύσωνα.

Καθώς το εύρος των ημερήσιων θερμοκρασιών μετατοπίζεται σε θερμότερα επίπεδα, οι πιο ζεστές ημέρες είναι πιο πιθανές και πιο έντονες.

Τον Απρίλιο του 2024, οι θερμοκρασίες στο Μάλι έφτασαν τους 48,5 βαθμούς Κελσίου κατά τη διάρκεια ενός ακραίου καύσωνα στην περιοχή Σαχέλ της Αφρικής, ο οποίος συνδέθηκε με αυξημένες νοσηλείες και θανάτους.

Αυτό το επίπεδο ζέστης δεν θα ήταν δυνατό χωρίς την ανθρωπογενή κλιματική αλλαγή, διαπίστωσε το WWA, και θα γίνει πιο συχνό καθώς ο κόσμος θα συνεχίσει να θερμαίνεται.

Στο Ηνωμένο Βασίλειο, οι θερμοκρασίες ξεπέρασαν τους 40 βαθμούς Κελσίου για πρώτη φορά στα χρονικά τον Ιούλιο του 2022, προκαλώντας εκτεταμένες διαταραχές. Αυτό θα ήταν εξαιρετικά απίθανο χωρίς την κλιματική αλλαγή, σημειώνει το WWA.

Οι καύσωνες γίνονται επίσης πιο μακροχρόνιοι σε πολλά μέρη, συμπεριλαμβανομένης ακόμα και της Βρετανίας. Αυτό μπορεί να συμβεί ως αποτέλεσμα των θερμικών θόλων, οι οποίοι είναι περιοχές υψηλής πίεσης όπου ο θερμός αέρας ωθείται προς τα κάτω και παγιδεύεται, προκαλώντας την εκτίναξη της θερμοκρασίας σε μεγάλες περιοχές.

Μια θεωρία υποστηρίζει ότι οι υψηλότερες θερμοκρασίες στην Αρκτική – η οποία έχει θερμανθεί σχεδόν τέσσερις φορές ταχύτερα από τον παγκόσμιο μέσο όρο – προκαλούν επιβράδυνση των ισχυρών ανέμων, αυξάνοντας την πιθανότητα θερμικών θόλων.

Ένας θερμικός θόλος αναμένεται να πλήξει το δυτικό τμήμα των ΗΠΑ αυτή την εβδομάδα – επηρεάζοντας περισσότερους από 34 εκατομμύρια κατοίκους στην Καλιφόρνια, τη Νεβάδα, τη Γιούτα και την Αριζόνα.

Οι μετεωρολόγοι προβλέπουν ότι οι θερμοκρασίες θα είναι 5,5-11 βαθμούς Κελσίου πάνω από το κανονικό, θέτοντας ενδεχομένως σε κίνδυνο την ανθρώπινη υγεία και το περιβάλλον από τις φωτιές που θα προκληθούν.

Μεγαλύτερη ξηρασία

Η σύνδεση της κλιματικής αλλαγής με συγκεκριμένεςμ μεμονωμένες ξηρασίες μπορεί να είναι δύσκολη. Η διαθεσιμότητα του νερού εξαρτάται από κάτι περισσότερο από τη θερμοκρασία και τις βροχοπτώσεις, καθώς τα φυσικά καιρικά συστήματα παίζουν επίσης σημαντικό ρόλο. Αυτό συνέβη με την ξηρασία στη νότια Αφρική στις αρχές του 2024.

Όμως οι καύσωνες που τροφοδοτούνται από την κλιματική αλλαγή μπορούν να επιδεινώσουν τις ξηρασίες με την ξήρανση του εδάφους. Αυτό κάνει τον αέρα να θερμαίνεται πιο γρήγορα, οδηγώντας σε πιο έντονη ζέστη.

Σε περιόδους καύσωνα, η αυξημένη ζήτηση νερού, ιδίως από τους αγρότες, επιβαρύνει ακόμη περισσότερο την παροχή νερού.

Σε τμήματα της Ανατολικής Αφρικής, υπήρξαν πέντε αποτυχημένες περίοδοι στη σειρά μεταξύ των ετών 2020 και 2022, καθώς η περιοχή υπέστη τη χειρότερη ξηρασία των τελευταίων 40 χρόνων. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να εκτοπιστούν 1,2 εκατομμύρια άνθρωποι μόνο στη Σομαλία.

Η κλιματική αλλαγή έχει καταστήσει ξηρασίες όπως αυτή τουλάχιστον 100 φορές πιο πιθανές, σύμφωνα με το WWA, ενώ η ανθρωπογενής αύξηση της θερμοκρασίας ήταν επίσης ο κύριος παράγοντας για τη χειρότερη ξηρασία στο τροπικό δάσος του Αμαζονίου εδώ και τουλάχιστον μισό αιώνα, το δεύτερο εξάμηνο του 2023.

Περισσότερη καύσιμη ύλη για τις φωτιές

Φωτιές εκδηλώνονται φυσικά σε πολλά μέρη του κόσμου. Είναι δύσκολο να γνωρίζουν οι επιστήμονες αν η κλιματική αλλαγή προκάλεσε ή επιδείνωσε μια συγκεκριμένη πυρκαγιά, επειδή και άλλοι παράγοντες είναι επίσης σχετικοί, όπως η μεταβαλλόμενη χρήση γης.

Αλλά η κλιματική αλλαγή καθιστά πιο πιθανές τις καιρικές συνθήκες που απαιτούνται για την εξάπλωση των πυρκαγιών, τονίζει η IPCC του ΟΗΕ.

Η ακραία, μακράς διάρκειας ζέστη αφαιρεί περισσότερη υγρασία από τα εδάφη και τη βλάστηση. Αυτές οι ξηροθερμικές συνθήκες παρέχουν καύσιμη ύλη για τις πυρκαγιές, οι οποίες μπορούν να εξαπλωθούν με απίστευτη ταχύτητα, ιδίως αν οι άνεμοι είναι ισχυροί.

Ο Καναδάς βίωσε μακράν τη χειρότερη περίοδο πυρκαγιών που έχει καταγραφεί ποτέ, το 2023. Η κλιματική αλλαγή υπερδιπλασίασε την πιθανότητα εμφάνισης ακραίων καιρικών συνθηκών πυρκαγιάς στον ανατολικό Καναδά τον Μάιο και τον Ιούνιο του 2023, οι οποίες βοήθησαν στην εξάπλωσή τους, αναφέρει η WWA.

Η άνοδος των θερμοκρασιών μπορεί επίσης να αυξήσει την πιθανότητα εμφάνισης κεραυνών στα βορειότερα δάση του κόσμου, πυροδοτώντας πυρκαγιές.

Οι συνδυασμένες επιπτώσεις της μεταβαλλόμενης χρήσης γης και της κλιματικής αλλαγής σημαίνουν ότι οι ακραίες πυρκαγιές αναμένεται να γίνουν πιο συχνές και έντονες στο μέλλον σε παγκόσμιο επίπεδο, σύμφωνα με το Περιβαλλοντικό Πρόγραμμα του ΟΗΕ (UNEP), το οποίο προβλέπει ότι ο αριθμός των ακραίων πυρκαγιών μπορεί να αυξηθεί έως και 50% έως το 2100.