Εργασία: «Μάθε παιδί μου γράμματα» ή μήπως όχι; Στον πάτο της ΕΕ οι μισθοί σε τέχνη-υγεία-επιστήμες

Στην κλασική ταινία «Μάθε παιδί μου γράμματα» του Θόδωρου Μαραγκού, που γυρίστηκε το 1981, ο Δημοσθένης, άνεργος επιστήμονας  αναφωνεί: «Έξι χρόνια στο δημοτικό, έξι χρόνια στο γυμνάσιο, 12. Έξι χρόνια στο Πολυτεχνείο, 18. Έξι χρόνια στο εξωτερικό, 24, και έξι χρόνια μέχρι να πάω σχολείο 30. Μέχρι τα 36 πού είμαι σήμερα, πού πήγαν αυτά τα έξι χρόνια;»

Η θρυλική ατάκα της ταινίας  παραμένει οδυνηρά επίκαιρη και σήμερα, που μετά το τέλος των πανελλαδικών εξετάσεων οι μαθητές και οι μαθήτριες αγωνιούν για την επόμενη ημέρα.

Τότε βέβαια οι πανελλαδικές  λέγονταν πανελλήνιες, πριν τις μετονομάσει ο Ανδρέας Παπανδρέου σε «γενικές εξετάσεις», αντί να τις καταργήσει όπως είχαν ελπίσει πολλοί μαθητές βασισμένοι στις προεκλογικές του υποσχέσεις.

Η ιδιωτικοποίηση των πανεπιστημίων και η απαξίωση της γνώσης

Το σύστημα εισαγωγής στην τριτοβάθμια εκπαίδευση παραμένει «εξεταστικοκεντρικό» – νεολογισμός που έχει βρει τη θέση του στα λεξικά, ακόμα και σε λήμμα της wikipedia. Τα φροντιστήρια παραμένουν το επί πληρωμή συμπλήρωμα της κατά τα άλλα δημόσιας παιδείας, ένα αναγκαίο όσο και δαπανηρό έξοδο για όσους θέλουν να «μάθουν τα παιδιά τους γράμματα», σπουδάζοντας σε δημόσια σχολή.

Ταυτόχρονα το ταξικό χάσμα στην εκπαίδευση όλο και βαθαίνει, με «κόφτες» σε όλες τις βαθμίδες, σχολεία πολλών ταχυτήτων και αποκορύφωμα την ελάχιστη βάση εισαγωγής. Ο νόμος για τα ιδιωτικά πανεπιστήμια, που ψηφίστηκε κουρελιάζοντας το άρθρο 16 του Συντάγματος, ήταν η τελευταία φτυαριά στο λάκκο της δημόσιας παιδείας, που σκάβουν με διαχρονική επιμονή οι κυβερνήσεις, όσο κι αν ομνύουν σε μεγαλεπήβολες μεταρρυθμίσεις, ενώ παράλληλα επιμένουν στην υποχρηματοδότηση και την απαξίωση του δημόσιου σχολείου.

Το σύστημα εισαγωγής στην τριτοβάθμια εκπαίδευση παραμένει εξεταστικοκεντρικό. Τα φροντιστήρια παραμένουν το επί πληρωμή συμπλήρωμα της κατά τα άλλα δημόσιας παιδείας

Πέρα όμως από τις γνωστές στρεβλώσεις του δημόσιου εκπαιδευτικού συστήματος – το οποίο, να τα λέμε κι αυτά, υπήρξε για μεγάλο χρονικό διάστημα μοχλός ανοδικής κοινωνικής κινητικότητας, μια στρέβλωση αρκετά υποτιμημένη είναι η απαξίωση στις επιστήμες, τις τέχνες και τα γράμματα από την ίδια την αγορά εργασίας.

Η ψαλίδα μισθών-παραγωγικότητας

Η πολυσέλιδη έκθεση του ΙΝΕ-ΓΣΕΕ για την Οικονομία και την Απασχόληση στην Ελλάδα δικαίως προβλημάτισε με τα ευρήματά της για τη μεγάλη «ληστεία» των  μισθών την τριετία 2021-23, και την υποχώρηση του πραγματικού εισοδήματος από μισθωτή εργασία κατά -8,3% σε τρία χρόνια – η μεγαλύτερη σε όλη την ΕΕ.

Στον πυρήνα αυτής της «κλοπής» ή αναδιανομής του εισοδήματος εις βάρος της μισθωτής εργασίας βίσκεται η απόκλιση του πραγματικού ωρομίσθιου από την παραγωγικότητα της εργασίας.

Αν θες παιδί μου να μάθεις γράμματα, τέχνες και επιστήμες, να μας βοηθάς να γελάμε, να ψυχαγωγούμαστε, να γίνουμε καλύτεροι άνθρωποι, ξανασκέψου το. Ή μάζεψέ τα και φύγε.

Η ψαλίδα ανάμεσα στην παραγωγικότητα (ο λόγος της προστιθέμενης αξίας προς την ποσότητα της εργασίας), με το πραγματικό μέσο ωρομίσθιο (όπως εκφράζεται σε μονάδες αγοραστικής δύναμης), διευρύνεται σχεδόν σε όλα τα επαγγέλματα.

Όμως οι πιο ριγμένοι της υπόθεσης είναι ακριβώς εκείνες οι κατηγορίες εργαζομένων και επαγγελματικών κλάδων στους οποίους θεωρητικά βασίζεται μια χώρα για την ανάπτυξη και την ευημερία, όχι μόνο των οικονομικών δεικτών αλλά της ποιότητας ζωής των κατοίκων της. Η εργασία στις τέχνες και τα γράμματα, στην υγεία, την επιστήμη και την εκπαίδευση, πληρώνονται ως και με τα μισά χρήματα από ό,τι στην υπόλοιπη ΕΕ.

Στον πάτο οι μισθοί για τέχνη-υγεία-επιστήμη

«Ο κόσμος της εργασίας στη χώρα μας βρίσκεται σε διαρκή εισοδηματική λιτότητα» διαπιστώνει με βάση στοιχεία το ΙΝΕ-ΓΣΕΕ.  Όπως προκύπτει από τους πίνακες της Εurostat η Ελλάδα βρίσκεται συστηματικά στις τελευταίες θέσεις της Ευρωζώνης, όσον αφορά το ύψος του ωρομισθίου ανά κλάδο, σε μονάδες αγοραστικής δύναμης.

Ας δούμε όμως για ποια επαγγέλματα η λιτότητα αυτή είναι συγκριτικά χειρότερη, σε σχέση με τους συναδέλφους τους στις άλλες χώρες της ΕΕ:

Για όσους ασχολούνται με τις «Τέχνες, διασκέδαση και ψυχαγωγία» (θυμάται άραγε κανείς το κίνημα Support Art Workers την περίοδο της πανδημίας;).

Για τον κλάδο «Επαγγελματικές, επιστημονικές και τεχνικές δραστηριότητες» (θυμάστε τις μεγαλόστομες διακηρύξεις για «να γίνει το brain drain, brain gain»;).

Για τον κλάδο «Δραστηριότητες σχετικές με την ανθρώπινη υγεία και την Κοινωνική Μέριμνα» (θυμάται κανείς τα υποκριτικά χειροκροτήματα στους υγειονομικούς;)

Με άλλα λόγια, αν θες παιδί μου να μάθεις γράμματα και τέχνες, αν δεν θες να γίνεις μεγαλοδικηγόρος ή μεγαλογιατρός αλλά να τιμήσεις τον όρκο του Ιπποκράτη ή να υπηρετήσεις τη νομική επιστήμη, αν θες να ασχοληθείς με την φροντίδα των παιδιών, των ηλικιωμένων και των αδύναμων, να μας βοηθάς να γελάμε, να ψυχαγωγούμαστε, να γινόμαστε καλύτεροι,  ξανασκέψου το. Ή μάζεψέ τα και φύγε.

Ακολουθούν τα αποκαλυπτικά αποσπάσματα της έκθεσης του ΙΝΕ-ΓΣΕΕ για τα ωρομίσθια ανά επαγγελματικό κλάδο:

Τέχνες και Ψυχαγωγία: Κάτω από 10 ευρώ την ώρα στην Ελλάδα, πάνω από 30 ευρώ στην Ιταλία

Στον κλάδο «Τέχνες, διασκέδαση και ψυχαγωγία» η Ελλάδα βρίσκεται στην τελευταία θέση της Ευρωζώνης, με ωρομίσθιο 9,85 ευρώ και είναι η μόνη χώρα από τις υπό εξέταση με ωρομίσθιο κάτω από 10 ευρώ. Χαρακτηριστικά, ο μέσος όρος της ΕΕ-27 είναι 18,24 ευρώ, ενώ στην Ιταλία το ωρομίσθιο είναι άνω των 30 ευρώ.

Υγεία και κοινωνική μέριμνα: Κάτω από 9 ευρώ στην Ελλάδα, 22 ευρώ στο Βέλγιο

Στον κλάδο «Δραστηριότητες σχετικές με την ανθρώπινη υγεία και την κοινωνική μέριμνα» καταγράφεται το χαμηλότερο ωρομίσθιο ανάμεσα σε όλες τις υπό εξέταση χώρες, με το ωρομίσθιο στην Ελλάδα να ανέρχεται στα 8,77 ευρώ (είναι η μόνη χώρα από τις υπό εξέταση με κλαδικό ωρομίσθιο κάτω από 10 ευρώ), ενώ ο μέσος όρος στην ΕΕ-27 είναι 18,47 ευρώ και το Βέλγιο καταγράφει το υψηλότερο ωρομίσθιο (22 ευρώ).

Επιστήμονες – Επαγγελματίες – Τεχνικοί: 16,5 ευρώ στην Ελλάδα, σχεδόν 38 στη Γαλλία

Στον κλάδο «Επαγγελματικές, επιστημονικές και τεχνικές δραστηριότητες», το ωρομίσθιο στη χώρα μας ανήλθε στα 16,48 ευρώ και είναι το χαμηλότερο ανάμεσα στις υπό εξέταση χώρες. Ο μέσος όρος στην ΕΕ-27 είναι σχεδόν διπλάσιος σε σύγκριση με την Ελλάδα και ανέρχεται στα 29,98 ευρώ, ενώ στην πρώτη θέση βρίσκεται η Γαλλία με 37,3 ευρώ.

Κατασκευές: 10,6 ευρώ στην Ελλάδα, 27 ευρώ στη Γαλλία

Στον κλάδο «Κατασκευές» καταγράφεται το χαμηλότερο ωρομίσθιο στις υπό εξέταση χώρες, ύψους 10,6 ευρώ. Ο μέσος όρος στην ΕΕ-27 είναι σχεδόν διπλάσιος (19,22 ευρώ), ενώ η Γαλλία βρίσκεται στην πρώτη θέση με 27,08 ευρώ.

Εκπαίδευση: 14 ευρώ στην Ελλάδα, 43 ευρώ στο Βέλγιο

Στον κλάδο «Εκπαίδευση», η Ελλάδα καταγράφει την τέταρτη χαμηλότερη επίδοση ανάμεσα στα κράτη-μέλη της Ευρωζώνης με το ωρομίσθιό της να ανέρχεται στα 14,2 ευρώ. Ο μέσος όρος της ΕΕ-27 είναι 19,95 ευρώ· στην πρώτη θέση βρίσκεται το Βέλγιο με 42,76 ευρώ, ενώ μόνο η Λιθουανία, η Εσθονία και η Σλοβακία καταγράφουν χαμηλότερα ωρομίσθια από την Ελλάδα.

Μεταποίηση: 11 ευρώ στην Ελλάδα, 26 ευρώ στη Γαλλία

Στον κλάδο «Μεταποίηση» το ωρομίσθιο ανήλθε στα 10,98 ευρώ, με την Ελλάδα να καταγράφει το τέταρτο χαμηλότερο κλαδικό ωρομίσθιο ανάμεσα στις υπό εξέταση χώρες. Χαρακτηριστικά, το χαμηλότερο ωρομίσθιο καταγράφεται στη Λιθουανία με 9,35 ευρώ – μόλις 1,63 ευρώ χαμηλότερα από την Ελλάδα. Ο ευρωπαϊκός μέσος όρος (ΕΕ-27) ανέρχεται στα 18,54 ευρώ και στην πρώτη θέση βρίσκεται η Γαλλία με 25,88 ευρώ

Ενέργεια: 19,25 στην Ελλάδα, σχεδόν 50 ευρώ στο Βέλγιο

Στον κλάδο «Παροχή ηλεκτρικού ρεύματος, φυσικού αερίου, ατμού και κλιματισμού» το κλαδικό ωρομίσθιο ανήλθε στα 19,25 ευρώ και είναι το δεύτερο χαμηλότερο ανάμεσα στα κράτη-μέλη της Ευρωζώνης, με τη Λιθουανία να καταγράφει κλαδικό ωρομίσθιο ύψους 16,29 ευρώ. Ο μέσος όρος στην ΕΕ-27 είναι 32,65 ευρώ και στην πρώτη θέση βρίσκεται το Βέλγιο με 49,23

Κατασκευές: 10,6 ευρώ στην Ελλάδα, 27 ευρώ στη Γαλλία

Στον κλάδο «Κατασκευές» καταγράφεται το χαμηλότερο ωρομίσθιο στις υπό εξέταση χώρες, ύψους 10,6 ευρώ. Ο μέσος όρος στην ΕΕ-27 είναι σχεδόν διπλάσιος (19,22 ευρώ), ενώ η Γαλλία βρίσκεται στην πρώτη θέση με 27,08 ευρώ

Εμπόριο – επισκευή οχημάτων: Κάτω από 10 ευρώ στην Ελλάδα, σχεδόν 24 στη Γαλλία

Στον κλάδο «Χονδρικό και λιανικό εμπόριο, επισκευή μηχανοκίνητων οχημάτων και μοτοσικλετών» το ωρομίσθιο ανήλθε στα 10,92 ευρώ, με την Ελλάδα να καταγράφει ξανά έναν από τους χαμηλότερους κλαδικούς μισθούς πανευρωπαϊκά, μόλις 1,17 ευρώ πάνω από τη Λιθουανία που βρίσκεται στην τελευταία θέση της κατάταξης με ωρομίσθιο ύψους 9,75 ευρώ. Ο μέσος όρος στην ΕΕ-27 είναι 17,1 ευρώ, ενώ στην πρώτη θέση βρίσκεται η Γαλλία με 23,84 ευρώ.