H απίθανη περίπτωση της πεταλούδας που διέσχισε τον Ατλαντικό

Πιθανότατα θα έχετε δει κάπου αυτό το μεταναστευτικό έντομο, μια από τις πλέον κοινές πεταλούδες σε όλο τον κόσμο.

Η «Βανέσσα του Κάρδου» (Vanessa cardui), η οποία ξεχωρίζει για τα καφετιά και πορτοκαλί σχέδια στα φτερά της, ζει σε όλες τις ηπείρους εκτός από την Ανταρκτική και τη Νότια Αμερική.

Γι’ αυτό και ο Γκεράρντ Ταλαβέρα, εντομολόγος του Ινστιτούτου Βοτανικής της Βαρκελώνης, παραξενεύτηκε όταν είδε μια ομάδα πεταλούδων V.cardui στις ακτές της Γαλλικής Γουιάνας στον Ατλαντικό.

Πώς βρέθηκαν οι πεταλούδες στη Νότια Αμερική; Μήπως ήρθαν από τα βόρεια; Ή μήπως από την άλλη όχθη του Ατλαντικού; Ο εντομολόγος ήταν αποφασισμένος να μάθει.

Και όπως αναφέρει τώρα η ομάδα του στην επιθεώρηση Nature Communications, η μόνη εξήγηση είναι ότι το έντομο είχε ολοκληρώσει ένα υπερατλαντικό ταξίδι 4.200 χιλιομέτρων, το πρώτο υπερωκεάνειο ταξίδι που έχει καταγραφεί για οποιοδήποτε είδος λεπιδόπτερου.

Ούριος άνεμος

Σε πρώτη φάση, οι ερευνητές εξέτασαν τα μοτίβα των ανέμων το διάστημα που προηγήθηκε της άφιξης των πεταλούδων τον Οκτώβριο του 2013. Και πράγματι, ο άνεμος ήταν ούριος για μια πτήση από τη Δυτική Αφρική.

Το πιθανότερο είναι ότι οι πεταλούδες παρασύρθηκαν από τον αέρα όταν ξεκίνησαν το ετήσιο μεταναστευτικό ταξίδι τους από την Αφρική στην Ευρώπη

Στη συνέχεια οι πεταλούδες που βρέθηκαν στη Γουιάνα υποβλήθηκαν σε γενετικές αναλύσεις που έδειξαν ότι δεν τα έντομα είχαν πιο στενή συγγένεια με τους αφρικανικούς και ευρωπαϊκούς πληθυσμούς από ό,τι με τους βορειοαμερικανικούς.

Πεταλούδα Vanessa cardui στη Ρόδο το 2014 (Volodymyr Vlasenko / CC BY-SA 3.0)

Ακολούθησαν γενετικές εξετάσεις σε κόκκους γύρης που βρέθηκαν πάνω στις πεταλούδες, μέσω των οποίων ταυτοποιήθηκαν δύο αφρικανικά φυτά -ένδειξη ότι τα έντομα είχαν πάρει το γεύμα τους στην Αφρική πριν διασχίσουν τον Ατλαντικό.

Και οι υποψίες επιβεβαιώθηκαν με ισοτοπικές αναλύσεις στα φτερά των πεταλούδες, οι οποίες έδειξαν ότι τα πολύχρωμα έντομα προήλθαν από τη Δυτική Ευρώπη, πιθανώς τη Γαλλία, την Ιρλανδία, τη Βρετανία ή την Πορτογαλία.

Το πιθανότερο είναι ότι οι πεταλούδες παρασύρθηκαν όταν ξεκίνησαν το ετήσιο μεταναστευτικό ταξίδι τους από την Αφρική στην Ευρώπη.

Σε κάθε περίπτωση, είναι η πρώτη φορά που αυτές οι νέες εργαστηριακές τεχνικές εφαρμόζονται σε μεταναστευτικά έντομα. «Τα αποτελέσματα είναι υποσχόμενα και οι ίδιες μέθοδοι θα μπορούσαν να εφαρμοστούν σε πολλά άλλα είδη. Θα μπορούσαν να αλλάξουν ριζικά όσα γνωρίζουμε για τα μεταναστευτικά έντομα» δήλωσε η Κλιμέντ Μπατάιγ του Πανεπιστημίου της Οτάβας στον Καναδά, μέλος της ερευνητικής ομάδας.

Δαπάνη ενέργειας

Η μελέτη εξετάζει επίσης την ενεργειακή δαπάνη που απαιτεί το ταξίδι και εκτιμά ότι η υπερατλαντική πτήση, η οποία υπολογίζεται ότι διήρκεσε 5-8 ημέρες χωρίς στάση, ήταν εφικτό μόνο χάρη στην ούριο άνεμο.

«Οι πεταλούδες θα μπορούσαν να ολοκληρώσουν το ταξίδι χρησιμοποιώντας μια στρατηγική εναλλαγής ανάμεσα στην ενεργή πτήση, η οποία έχει ενεργειακό κόστος, και την παθητική ανεμοπορία. Εκτιμάμε ότι χωρίς τον άνεμο θα μπορούσαν να πετάξουν το πολύ 780 χιλιόμετρα πριν καταναλώσουν τα αποθέματα λίπους και επομένως ενέργειας» δήλωσε ο Έρικ Τόρο-Ντελγκάδο του Ινστιτούτου Βοτανικής της Βαρκελώνης.

Οι ίδιοι δυτικοί άνεμοι είναι εξάλλου γνωστό ότι μεταφέρουν μεγάλες ποσότητες σκόνης από τη Σαχάρα, οι οποίες λειτουργούν ως λίπασμα για το υγρό τροπικό δάσος του Αμαζονίου.

Με την κλιματική αλλαγή να αλλάζει τις περιβαλλοντικές συνθήκες, η μετανάστευση θα γίνεται όλο και πιο σημαντική για την επιβίωση των εντόμων, επισήμανε ο Γκεράρντ Ταλαβέρα, ο ερευνητής που εντόπισε τη Βανέσσα του Κάρδου στη Νότια Αμερική.

Όπως είπε ο ίδιος, «έχει ζωτική σημασία να καθιερώσουμε τρόπους παρακολούθησης για τη διασπορά των εντόμων, κάτι που θα μας βοηθήσει να προβλέψουμε και να αντιμετωπίσουμε δυνητικούς κινδύνους για τη βιοποικιλότητα που απορρέουν από την κλιματική αλλαγή.