«Τη γνώρισα μέσα από το ημερολόγιό της» – Ο πατέρας της Άννας Φρανκ για τη ζωή της κόρη του

Ο Όττο Φρανκ αρχικά δεν άντεχε να διαβάσει, πόσο μάλλον να δημοσιεύσει, το ημερολόγιο της κόρης του, το οποίο κυκλοφόρησε πριν από 77 χρόνια αυτή την εβδομάδα. Το 1976, ταξίδεψε στο στούντιο του Blue Peter του BBC για να εξηγήσει γιατί το έκανε.

«Έμαθα να τη γνωρίζω πραγματικά μόνο μέσα από το ημερολόγιό της», εξομολογήθηκε ο Όττο Φρανκ στη Lesley Judd του Blue Peter, καθώς της έδειχνε τα προσωπικά γραπτά της αγαπημένης του αείμνηστης κόρης Άννας.

Ο Όττο είχε δώσει στην πραγματικότητα στην έξυπνη, εξωστρεφή κόρη του ένα βιβλίο με αυτόγραφα ως δώρο για τα 13α γενέθλιά της στις 12 Ιουνίου 1942. Όμως η Άννα είχε σχεδόν αμέσως αποφασίσει να το χρησιμοποιήσει ως ημερολόγιο και άρχισε να καταγράφει τις ενδόμυχες σκέψεις της, γράφοντας σαν να αποκάλυπτε μυστικά σε έναν στενό φίλο.

Ο Όττο ήταν το μόνο μέλος του παραρτήματος που επέζησε. Μετά τον πόλεμο, επέστρεψε στο Άμστερνταμ για να αναζητήσει την οικογένειά του, για να καταστραφεί όταν έμαθε την τύχη τους

Μια προσωρινή ανάπαυλα για την οικογένεια

«Ελπίζω ότι θα μπορέσω να σου εκμυστηρευτώ ολοκληρωτικά, όπως δεν μπόρεσα ποτέ να κάνω σε κανέναν πριν», διάβασε ο Όττο από την πρώτη ημερολογιακή καταχώρηση της Άννας στην παιδική τηλεοπτική εκπομπή. «Και ελπίζω ότι θα είσαι μεγάλη υποστήριξη και παρηγοριά για μένα».

Ο Όττο είχε διαφύγει με την οικογένειά του στο Άμστερνταμ το 1933 από τη Φρανκφούρτη, όπου είχε γεννηθεί η Άννα, μετά την επιτυχία του ναζιστικού κόμματος στις γερμανικές ομοσπονδιακές εκλογές και τον διορισμό του Αδόλφου Χίτλερ ως καγκελάριου του Ράιχ.

Όμως η ασφάλεια που φαινόταν να προσφέρει η ολλανδική πρωτεύουσα από τη διαφαινόμενη απειλή των Ναζί θα αποδεικνυόταν μόνο μια προσωρινή ανάπαυλα για την οικογένεια.

Η οικογένεια στο μυστικό διαμέρισμα

Το 1940, ο Χίτλερ έχοντας πλέον καταλάβει την εξουσία και ανακηρυχθεί Φύρερ, εισέβαλε στις Κάτω Χώρες. Με τη γερμανική κατοχή ήρθε ένα κύμα αντισημιτικών μέτρων. Στους Εβραίους απαγορεύτηκε η ιδιοκτησία επιχειρήσεων, αναγκάστηκαν να φορούν κίτρινα αστέρια αναγνώρισης και αντιμετώπισαν απαγόρευση κυκλοφορίας.

Ο Όττο, όπως πολλοί Εβραίοι, προσπαθούσε από το 1938 να μεταναστεύσει στις ΗΠΑ, αλλά η έλλειψη πολιτικής ασύλου και η χρονοβόρα διαδικασία για την απόκτηση βίζας σήμαινε ότι η γραφειοκρατία δεν μπορούσε να ολοκληρωθεί πριν οι Ναζί κλείσουν τα προξενικά γραφεία των ΗΠΑ σε όλα τα κατεχόμενα από τη Γερμανία εδάφη τον Ιούλιο του 1941.

Ένα μήνα μετά τα γενέθλια της Άννας το 1942, η μεγαλύτερη κόρη του Όττο, η Μαργκό, έλαβε ειδοποίηση πρόσκλησης για να παρουσιαστεί σε γερμανικό στρατόπεδο εργασίας. Για να αποφύγουν τις αρχές, όλη η οικογένεια μετακόμισε σε ένα μυστικό διαμέρισμα που είχε ανακαλύψει ο Όττο πάνω από τις επαγγελματικές του εγκαταστάσεις στο Άμστερνταμ.

«Ελπίζω ότι θα μπορέσω να σου εκμυστηρευτώ ολοκληρωτικά, όπως δεν μπόρεσα ποτέ να κάνω σε κανέναν πριν», διάβασε ο Όττο από την πρώτη ημερολογιακή καταχώρηση της Άννας

Η φανταστική της φίλη, Κίτι

Για τα επόμενα δύο χρόνια, η οικογένεια Φρανκ κρύφτηκε σε αυτόν τον χώρο, μαζί με μια άλλη οικογένεια και έναν οικογενειακό φίλο.

Στα αποπνικτικά όρια του διαμερίσματος, όλοι όσοι ζούσαν εκεί αναγκάζονταν να παραμένουν σιωπηλοί κατά τη διάρκεια της ημέρας και δεν μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν την τουαλέτα μέχρι τη νύχτα που άδειαζε το γραφείο από κάτω, από φόβο μήπως ακουστούν.

Τα τρόφιμα και οι προμήθειες εισέρχονταν λαθραία από μια μικρή ομάδα έμπιστων βοηθών.

Το άγχος, οι φιλοδοξίες και η πλήξη της Άννας

Όλο αυτό το διάστημα, η Άννα συνέχισε να γράφει κρυφά τις σκέψεις της στο ημερολόγιό της. Λόγω της λαχτάρας της για φίλους της ηλικίας της, επινόησε φανταστικούς χαρακτήρες, όπως η Κίτι, στους οποίους έγραφε.

Το άγχος, οι φιλοδοξίες και η πλήξη της, μαζί με τις συνήθεις απογοητεύσεις της ζωής τόσο στενά κλεισμένη με άλλους ανθρώπους, ήταν όλα καταγεγραμμένα στις σελίδες του ημερολογίου της.

Η τελευταία καταχώρηση είναι την 1η Αυγούστου 1944. Το πρωί της 4ης Αυγούστου, η Γκεστάπο εισέβαλε στο κρησφύγετο και όλοι οι ένοικοι συνελήφθησαν. Ο λόγος της ανακάλυψής τους εξακολουθεί να αμφισβητείται.

Εξαιρετικό θάρρος και ανθρωπιά

Οι Φρανκ μεταφέρθηκαν στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Άουσβιτς-Μπίρκεναου, όπου ο Όττο χωρίστηκε από τη σύζυγό του Έντιθ και τις κόρες του Μάργκοτ και Άννα. Δεν θα τις έβλεπε ποτέ ξανά. Και οι τρεις θα χάνονταν στα στρατόπεδα.

Η Άννα, η οποία μαζί με την αδελφή της μεταφέρθηκε τελικά στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Μπέργκεν-Μπέλσεν, πέθανε από τύφο τον Μάρτιο του 1945, λίγες εβδομάδες πριν από την απελευθέρωση του στρατοπέδου.

Ο Όττο ήταν το μόνο μέλος του παραρτήματος που επέζησε. Μετά τον πόλεμο, επέστρεψε στο Άμστερνταμ για να αναζητήσει την οικογένειά του, για να καταστραφεί όταν έμαθε την τύχη τους.

Μια αποκάλυψη γι’ αυτόν

Τα ημερολόγια και τα γράμματα της Άννας είχαν διασωθεί από την λεηλατημένη κρυψώνα τους από τις φίλες του Μιπ Γκις και Μπεπ Βόσκουιλ, οι οποίες μπόρεσαν να του τα δώσουν κατά την επιστροφή του. Αλλά μέσα στη θλίψη του, δεν άντεχε να τα κοιτάξει καθόλου.

«Δεν έχω τη δύναμη να τα διαβάσω», έγραψε στη μητέρα του στην Ελβετία στις 22 Αυγούστου 1945.

Όταν ο Όττο κατάφερε τελικά να ανοίξει τα ημερολόγια, τα γραπτά ήταν μια αποκάλυψη γι’ αυτόν. Του πρόσφεραν ένα παράθυρο στο μυαλό της έξυπνης, ευάλωτης και εκφραστικής έφηβης κόρης του, καθώς εκείνη περιηγούνταν στις πολυπλοκότητες της εφηβείας υπό τις πιο τρομακτικές συνθήκες.

«Ένα πουλί που του έχουν κόψει τα φτερά»

Σε απροκάλυπτους τόνους, περιέγραφαν λεπτομερώς τις συγκρούσεις της με τη μητέρα της και τις δυσαρέσκειές της προς την αδελφή της, τις ανησυχίες της για τη φήμη της και την αλλαγή του σώματός της. Αποκάλυψαν επίσης πόσο καταπιεστική θεωρούσε τον εγκλεισμό και τη σιωπή του παραρτήματος και τον αισθητό εκνευρισμό της με τους ανθρώπους με τους οποίους ζούσε μαζί.

Έγραφε για την απομόνωσή της και τη συνεχή τρομακτική απειλή της ανακάλυψής τους. Πως ένιωθε σαν «ένα πουλί που του έχουν κόψει τα φτερά και που εκσφενδονίζεται στο απόλυτο σκοτάδι ενάντια στα κάγκελα του κλουβιού του».

Όμως ο Όττο πήρε εικόνα και για τις μικρές στιγμές χαράς της: τη φύση που έβλεπε φευγαλέα από το παράθυρό της και το εκκολαπτόμενο ειδύλλιό της με τον Πίτερ βαν Ντάαν, το αγόρι που ζούσε επίσης στο διαμέρισμα.

Δείτε το βίντεο 

Το πολύπλοκο και ευφάνταστο μυαλό της Άννας

Έγραψε για τα όνειρά της να κάνει πατινάζ στην Ελβετία και για τις φιλοδοξίες της να εκδώσει βιβλία, για τις σκέψεις της σχετικά με την ταυτότητά της και τις σχέσεις της με τους φίλους της, πραγματικούς και φανταστικούς.

Άρχισε να κατανοεί το πολύπλοκο και ευφάνταστο μυαλό της Άννας, καθώς αυτό άλλαζε και ωρίμαζε. «Δεν θα μπορούσα πια να γράφω τέτοια πράγματα», σχολίαζε για μια από τις προηγούμενες ημερολογιακές της καταχωρίσεις.

«Τώρα που ξαναδιαβάζω το ημερολόγιό μου μετά από ενάμιση χρόνο, εκπλήσσομαι με την παιδική μου αθωότητα. Βαθιά μέσα μου ξέρω ότι δεν θα μπορούσα ποτέ ξανά να είμαι τόσο αθώα, όσο κι αν θα ήθελα να είμαι».

Ένα ανθρώπινο ντοκουμέντο

Πάνω απ’ όλα, ο Όττο κατάφερε να εκτιμήσει το συγγραφικό χάρισμα της Άννας και το εξαιρετικό θάρρος και την ανθρωπιά που διέθετε μπροστά στον αδυσώπητο τρόμο των περιστάσεων. «Αφού διάβασα το ημερολόγιο, το αντέγραψα και έδωσα ένα αντίγραφο σε φίλους μας που μας γνώριζαν όλους», είπε στην εκπομπή Judd του BBC το 1976.

«Ένας από αυτούς εργαζόταν σε μια εκδοτική εταιρεία και μου είπε «δεν έχεις το δικαίωμα να κρατάς το ημερολόγιο ως ιδιωτική περιουσία, είναι ένα ανθρώπινο ντοκουμέντο και πρέπει να το δημοσιεύσεις». Και έτσι έκανα».

Στις 25 Ιουνίου 1947 εκδόθηκε το βιβλίο «Το μυστικό διαμέρισμα», το οποίο αποτελείται από τις ημερολογιακές εγγραφές και τα γραπτά της Άννας. Εκτός από τη διόρθωση ορισμένων γλωσσικών λαθών της, ο Όττο το απογύμνωσε κάπως, αφαιρώντας ορισμένες από τις επικριτικές εντυπώσεις της Άννας για το γάμο του, αποσπάσματα σχετικά με τη σεξουαλικότητά της και τις μερικές φορές άγριες απεικονίσεις των ανθρώπων που γνώριζε.

«Θέλω να συνεχίσω να ζω μετά το θάνατό μου»

Το βιβλίο αποδείχτηκε άμεση επιτυχία, καθώς ένα κορίτσι έδωσε πρόσωπο στη σχεδόν ακατανόητη φρίκη και το μέγεθος της γενοκτονίας των Ναζί. Το 1952 εκδόθηκε στα αγγλικά με τον τίτλο Anne Frank: The Diary of a Young Girl (Άννα Φρανκ: Το ημερολόγιο ενός νεαρού κοριτσιού).

Έγινε θεατρικό έργο που κέρδισε το βραβείο Πούλιτζερ το 1956 και ταινία τρία χρόνια αργότερα. Τα λόγια της Άννας ξεπέρασαν κατά πολύ τη σύντομη ζωή της- έχουν μεταφραστεί σε περισσότερες από 70 γλώσσες και συνεχίζουν να έχουν απήχηση στους αναγνώστες παγκοσμίως.

Ερωτηθείς από τον Judd του Blue Peter αν είχε οποιεσδήποτε επιφυλάξεις σχετικά με τη συμφωνία του να δημοσιεύσει και να αποκαλύψει τις πιο προσωπικές σκέψεις της κόρης του, ο Όττο Φρανκ είπε: «Δεν το μετάνιωσα γιατί η Άννα έγραψε σε ένα από τα ημερολόγιά της «θέλω να συνεχίσω να ζω μετά το θάνατό μου», και κατά κάποιο τρόπο μέσω του ημερολογίου της συνεχίζει να ζει σε πολλές καρδιές».

*Με στοιχεία από bbc.com