«Το μάτι πρέπει να μάθει να ακούει» – Πώς ο Ρόμπερτ Φρανκ επηρέασε τη σύγχρονη φωτογραφία
Ελβετός, διακριτικός, ωραίος, με αυτή τη μικρή φωτογραφική μηχανή που σηκώνει και πατάει με το ένα χέρι, ρούφηξε ένα θλιβερό ποίημα από την Αμερική κατευθείαν στο φιλμ, κατατάσσοντας τον ανάμεσα στους τραγικούς ποιητές του κόσμου. Έχουν περάσει 100 χρόνια από τη γέννησή του.
«Υπάρχει ένα πράγμα που πρέπει να περιέχει η φωτογραφία, την ανθρωπιά της στιγμής».
«Το μαύρο και το άσπρο είναι τα χρώματα της φωτογραφίας. Για μένα, συμβολίζουν τις εναλλακτικές λύσεις της ελπίδας και της απόγνωσης στις οποίες η ανθρωπότητα υπόκειται για πάντα».
«Όταν οι άνθρωποι κοιτάζουν τις φωτογραφίες μου, θέλω να αισθάνονται όπως αισθάνονται όταν θέλουν να διαβάσουν μια γραμμή ενός ποιήματος δύο φορές».
«Η φωτογραφία είναι η αλήθεια. Ο κινηματογράφος είναι αλήθεια είκοσι τέσσερις φορές το δευτερόλεπτο».
Με αυτά τα λόγια ο Ρόμπερτ Φρανκ περιγράφει με λέξεις τον τρόπο που αντιλαμβάνεται τα μοναδικά, βαθιά ανθρώπινα και γοητευτικά κάδρα του.
Ελβετός, διακριτικός, ωραίος, με αυτή τη μικρή φωτογραφική μηχανή που σηκώνει και πατάει με το ένα χέρι, ρούφηξε ένα θλιβερό ποίημα από την Αμερική κατευθείαν στο φιλμ, κατατάσσοντας τον ανάμεσα στους τραγικούς ποιητές του κόσμου.
«Απογοητεύτηκε από τους περιορισμούς της πατρίδας του»
Ο Ρόμπερτ Φρανκ είναι γνωστό όνομα σε όποιον δείχνει το παραμικρό ενδιαφέρον για τη φωτογραφία, ως αποτέλεσμα της συμβολής του στη σύγχρονη φωτογραφία και τις κινούμενες εικόνες, παράγοντας μερικές από τις πιο επιδραστικές φωτογραφίες του 20ού αιώνα.
Το ύφος της δουλειάς του ήταν ωμό και μοναδικό, δημιουργώντας προηγούμενο για τη μετέπειτα φωτογραφία και εδραιώνοντας τα θεμέλια της σύγχρονης φωτογραφίας ντοκουμέντου.
Ο Φρανκ γεννήθηκε στη Ζυρίχη της Ελβετίας το 1924 σε μια μεσοαστική οικογένεια και είχε μια άνετη παιδική ηλικία. Ο πατέρας του έδειξε ενδιαφέρον για την τέχνη και τη φωτογραφία και στην εφηβεία του ο Φρανκ ανέπτυξε παρόμοια ενδιαφέροντα.
Μετά την αποφοίτησή του από το σχολείο πέρασε κάποιο διάστημα ως μαθητευόμενος εργαζόμενος σε φωτογράφους στη Ζυρίχη για να αποκτήσει εμπειρία. Ο Φρανκ απολάμβανε τη δουλειά, αλλά σύμφωνα με την Εθνική Πινακοθήκη Τέχνης, «απογοητεύτηκε από τους περιορισμούς της πατρίδας του», και ένιωθε κλειστοφοβικά μέσα στην ίδια του την πόλη του.
Αφού έφτασε στη Νέα Υόρκη, είχε την τύχη να αποκτήσει δουλειά στο Harper’s Bazaar, ένα καθιερωμένο περιοδικό μόδας, κάτι που ήταν μεγάλο επίτευγμα για έναν εντελώς άγνωστο φωτογράφο
Ο Ρόμπερτ Φρανκ / Photo: Wikimedia Commons
Η δουλειά στο Harper’s Bazaar
Μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο υπήρχε μεγαλύτερη ελευθερία στα ταξίδια και αμέσως έφυγε για τη Νέα Υόρκη, αισιόδοξος για τις προοπτικές της ζωής στην Αμερική. Αφού έφτασε στη Νέα Υόρκη, είχε την τύχη να αποκτήσει δουλειά στο Harper’s Bazaar, ένα καθιερωμένο περιοδικό μόδας, κάτι που ήταν μεγάλο επίτευγμα για έναν εντελώς άγνωστο φωτογράφο εκείνη την εποχή.
Κατά τη διάρκεια της παραμονής του στη Νέα Υόρκη, έζησε στην 10η οδό, όπου βρέθηκε περιτριγυρισμένος από δημιουργικές μεγαλοφυΐες όπως ο Ολλανδοαμερικανός αφηρημένος εξπρεσιονιστής καλλιτέχνης, Γουίλεμ ντε Κούνινγκ, με τον οποίο μιλούσε τακτικά και επηρεάστηκε από αυτόν.
Ένα χρόνο αργότερα ο Φρανκ εγκατέλειψε τη σταθερή του δουλειά λόγω της περιοριστικής φύσης της εμπορικής φωτογραφίας για να ταξιδέψει και να πειραματιστεί με τη δική του φωτογραφία.
Οι εικόνες του Ρόμπερτ Φρανκ που απαθανάτισαν τις Ηνωμένες Πολιτείες τη δεκαετία του 1950 και δημοσιεύτηκαν στο βιβλίο «The Americans» θεωρούνται ευρέως ως το έργο του με τη μεγαλύτερη επιρροή
Photo: Wikimedia Commons
Μια φωτογραφική τεκμηρίωση της μεταπολεμικής Αμερικής
Η σχέση του με τη φωτογραφία ήταν «ποιητική και προσωπική» και έτσι την προσέγγισε με αυτόν τον τρόπο. Αφού πέρασε χρόνο στο Περού, το Λονδίνο και το Παρίσι, επέστρεψε στη Νέα Υόρκη και έλαβε μια επιχορήγηση για να χρηματοδοτήσει μια φωτογραφική τεκμηρίωση της μεταπολεμικής Αμερικής.
Κατά τη διάρκεια των επόμενων δύο ετών, ο Φρανκ ταξίδεψε στις πολιτείες με τη σύζυγό του και τα δύο παιδιά του αποτυπώνοντας τη διάθεση της Αμερικής.
Το αποτέλεσμα αυτού ήταν ένα φωτογραφικό βιβλίο 83 εικόνων με τίτλο «The Americans», το οποίο εκδόθηκε το 1958 και αποτέλεσε το αποκορύφωμα της καριέρας του Φρανκ και το έργο για το οποίο είναι περισσότερο γνωστός.
Δείτε το βίντεο
Δύσκολα ζητήματα στην προσωπική του ζωή
Στη συνέχεια, μετατόπισε την προσοχή του προς τον κινηματογράφο τη δεκαετία του 1960, έχοντας περαιτέρω επιτυχία με καλλιτεχνικές ταινίες όπως το «Ρull Μy Daisy», μια προσαρμογή του Τζακ Κέρουακ από την τρίτη πράξη του έργου του, Beat Generation.
Μόλις στα μέσα της δεκαετίας του 1970 ο Φρανκ στράφηκε και πάλι στη φωτογραφία και χρησιμοποίησε την εμπειρία του για να δημιουργήσει πιο σύνθετα έργα.
Παρά το γεγονός ότι έπρεπε να ξεπεράσει δύσκολα ζητήματα στην προσωπική του ζωή, συνέχισε να εξελίσσει το στυλ του και να παράγει σταθερά έργα, αν και όχι τόσο δημοφιλή όσο οι προηγούμενες δημιουργίες του, μέχρι το θάνατό του το 2019.
Οι εικόνες του Ρόμπερτ Φρανκ που απαθανάτισαν τις Ηνωμένες Πολιτείες τη δεκαετία του 1950 και δημοσιεύτηκαν στο βιβλίο «The Americans» θεωρούνται ευρέως ως το έργο του με τη μεγαλύτερη επιρροή.
Καθώς εισερχόμασταν στον 20ό αιώνα, η φωτογραφία απέκτησε δημοτικότητα ως μέσο τεκμηρίωσης και μια χούφτα πρωτοπόρων συνειδητοποίησε γρήγορα τη δύναμη και τη σημασία αυτού του στυλ αποκωδικοποίησης στην Αμερική.
Το έθνος της σύγχρονης Αμερικής βρισκόταν ακόμη σε μεγάλο βαθμό στη νεότητά του στο γύρισμα του αιώνα, σε αντίθεση με τα περισσότερα άλλα έθνη, και αυτό έδωσε στους φωτογράφους τη μοναδική ευκαιρία να τεκμηριώσουν την ανάπτυξη μιας χώρας με ένα επίπεδο ακρίβειας και ρεαλισμού που δεν είχε παρατηρηθεί ποτέ πριν.
Μέχρι τη δεκαετία του 1940, η φωτογραφία ήταν πολύ προσιτή και η απεικόνιση της αμερικανικής ζωής ήταν πλέον αρκετά συνηθισμένη. Ο Φρανκ δεν ήταν σε καμία περίπτωση ο πρώτος που ταξίδεψε τις πολιτείες με τη φωτογραφική του μηχανή, είναι γνωστό ότι εμπνεύστηκε από άλλους φωτογράφους όπως ο Γουόκερ Έβανς, ο οποίος είχε ήδη αποτυπώσει τη διάθεση της Αμερικής στο βιβλίο του «American Photographs» του 1938.
Το έργο του ήταν φρέσκο και ωμό, δεν είχε καμία αφοσίωση στη χώρα και την αποτύπωσε ως παρείσακτος
Photo: YouTube
Τέλειος συγχρονισμός και πρωτοπορία
Επίσης, δεν επρόκειτο ποτέ να είναι ο τελευταίος άνθρωπος που θα κατέγραφε την Αμερική -εν μέρει λόγω της επιτυχίας και της δημοτικότητας του δικού του έργου-, αλλά ήταν χωρίς αμφιβολία ένας από τους καλύτερους που το έκαναν.
Δύο πράγματα έκαναν την προσπάθεια του Φρανκ τόσο επιτυχημένη: πρώτον, ο τέλειος συγχρονισμός του οδοιπορικού του σε μια τόσο ενδιαφέρουσα εποχή για την Αμερική και, δεύτερον, το πρωτοποριακό στυλ με το οποίο αποτύπωσε όσα είδε.
Το έργο του ήταν φρέσκο και ωμό, δεν είχε καμία αφοσίωση στη χώρα και την αποτύπωσε ως παρείσακτος, δημιουργώντας μια ειλικρινή αντανάκλαση της κατάστασης της Αμερικής εκείνη την εποχή. Το βιβλίο δέχθηκε αρχικά έντονη κριτική λόγω της αρνητικής, απελπισμένης αίσθησης των εικόνων του, αλλά κανείς δεν μπορούσε να αρνηθεί το φωτογραφικό ταλέντο που περιείχε.
Photo: YouTube
Πάθος και σημαντική πολιτιστική ανάπτυξη
Όσο δύσκολο κι αν ήταν να το αποδεχτούν οι πατριώτες και οι αισιόδοξοι, ανέδειξε τα ζητήματα και τα ελαττώματα της Αμερικής εκείνης της εποχής που απορρίφθηκαν από την πλειοψηφία.
Το «The Americans» έκανε περαιτέρω δημοφιλές το αμερικανικό road trip, ένα συλλογικό πολιτιστικό ταξίδι που έγινε σε όλη την Αμερική τη δεκαετία του ’50 και του ’60 και επηρέασε την τέχνη, τη μουσική και τα μέσα ενημέρωσης. Εμπνεύστηκε από το μεταβαλλόμενο κοινωνικό και πολιτικό τοπίο της μεταπολεμικής Αμερικής στις δεκαετίες του ’50 και του ’60.
Όχι απαραίτητα προοδευτική αλλαγή, καθώς ήταν μια εποχή απελπισίας και κακουχιών, αλλά και πάθος και σημαντική πολιτιστική ανάπτυξη. Η εξέλιξη του αμερικανικού ταξιδιού στο δρόμο μπορεί να δει κανείς στο βιβλίο «The Open Road» του Ντέιβιντ Κάμπανι, το οποίο δείχνει την εξέλιξη του ταξιδιού από τους πρωτοπόρους όπως ο Έντουαρντ Γουέστον, ο Ανρί Καρτιέ-Μπρενσόν και πώς επηρέασαν το έργο του Φρανκ, μέχρι τους μεταγενέστερους φωτογράφους που δείχνουν σαφή σημάδια επιρροής από τις εικόνες του Φρανκ.
Σήμερα, είναι προφανές ότι οι εικόνες του Φρανκ εξακολουθούν να είναι εξίσου σημαντικές όπως ήταν πριν από μισό αιώνα. Το θέμα μπορεί να έχει αλλάξει, καθώς ζούμε σε έναν κόσμο διαφορετικό από αυτόν που έβλεπε εκείνος, αλλά το στυλ παραμένει.
Είναι δύσκολο να κοιτάξει κανείς οποιοδήποτε πρόσφατο έργο φωτογραφίας ντοκιμαντέρ και να μην δει τα χαρακτηριστικά της δουλειάς του. Άλλωστε το συναίσθημα είναι αυτό που κάνει τη φωτογραφία τέχνη, χωρίς συναίσθημα είναι απλά ένα μέσο.
*Με στοιχεία από medium.com | Αρχική φωτό: Robert Frank
Ο Κυριάκος Μητσοτάκης αναμένεται να ενημερώσει τους Ευρωπαίους εταίρους του για την επίσκεψή του στον Λίβανο, καθώς ήταν ο πρώτος ευρωπαίος ηγέτης, που επισκέφθηκε τη χώρα μετά την επίτευξη της εκεχειρίας της 27ης Νοεμβρίου με το Ισραήλ
Η Ιταλία αντιδρά στην απαγόρευση των συμβατικών οχημάτων, η Τσεχία και η Πολωνία δεν θέλουν τη νέα αγορά άνθρακα, και ελάχιστες χώρες-μέλη στηρίζουν το νέο στόχο για το κλίμα.
