Βίβιαν Μάιερ: Η μυστηριώδης νταντά της Νέας Υόρκης με το ζωηρό φιλμ

Για μεγάλο μέρος της ζωής της, η Βίβιαν Μάιερ ήταν κάτι σαν μυστήριο.

Οι αυτοπροσωπογραφίες της Μάιερ είναι μια πεισματική επιμονή στη διακήρυξη της ανεξαρτησίας και της ταυτότητάς της, σε μια εποχή που οι γυναίκες, και ειδικά οι οικιακές βοηθοί όπως εκείνη, αγνοούνταν και περιθωριοποιούνταν

Το φωτογραφικό της ταλέντο δεν αναγνωρίστηκε σε μεγάλο βαθμό, επειδή κρατούσε τη δουλειά της μυστική από τους περισσότερους ανθρώπους που την γνώριζαν, συμπεριλαμβανομένων των οικογενειών της Νέας Υόρκης και του Σικάγο για τις οποίες εργαζόταν ως νταντά και φροντίστρια.

«Βίβιαν Μάιερ, το μυστήριο, η ανακάλυψη και το έργο»

Η Μάιερ εκτύπωσε μόνο ένα μικρό μέρος των εκατοντάδων χιλιάδων εικόνων της πολύβουης ζωής της πόλης που τράβηξε με τις φωτογραφικές μηχανές Rolleiflex και Leica κατά τη διάρκεια περίπου πέντε δεκαετιών και δεν τις έδειξε σχεδόν σε κανέναν, αντ’ αυτού συγκέντρωσε κουτιά με ανεπεξέργαστο φιλμ.

Η φήμη της ήρθε μετά θάνατον, και μόνο επειδή το περιεχόμενο των ντουλαπιών της αποθήκης της στο Σικάγο πουλήθηκε σε δημοπρασία το 2007, αφού είχε σταματήσει να πληρώνει το ενοίκιο.

Το όνομα και το έργο της Μάιερ απασχόλησαν για πρώτη φορά το 2009, την ίδια χρονιά που πέθανε στο Σικάγο, αφού ο συλλέκτης και ερασιτέχνης ιστορικός Τζον Μαλούφ μοιράστηκε σκαναρίσματα της δουλειάς της στον ιστότοπο κοινής χρήσης φωτογραφιών Flickr

«Βίβιαν Μάιερ, το μυστήριο, η ανακάλυψη και το έργο – αυτά τα τρία μέρη είναι δύσκολο να διαχωριστούν», δήλωσε η Ανν Μόριν, επιμελήτρια της περιοδεύουσας έκθεσης «Βίβιαν Μάιερ: Αθέατο έργο», η οποία εγκαινιάστηκε στις 31 Μαΐου στο Fotografiska της Νέας Υόρκης, το αμερικανικό φυλάκιο του σουηδικού μουσείου σύγχρονης φωτογραφίας.

Η έκθεση, η οποία θα διαρκέσει έως τις 29 Σεπτεμβρίου, δεν επιχειρεί να λύσει το παζλ της ζωής της Μάιερ, αλλά εστιάζει στο ίδιο το έργο της, με περισσότερες από 200 φωτογραφίες που εκτίθενται, συμπεριλαμβανομένων περίπου 50 vintage εκτυπώσεων που έγιναν από τη Μάιερ. Η Μόριν τοποθετεί το έργο της στο ίδιο επίπεδο με αυτό διάσημων φωτογράφων δρόμου, όπως ο Ρόμπερτ Φρανκ και η Νταϊάν Άρμπους, και θεωρεί ότι αξίζει μια θέση στην ιστορία της φωτογραφίας.

«Κανείς δεν το αμφισβητεί αυτό», δήλωσε η Μόριν στο CNN. «Το έργο είναι ισχυρό και η Μάιερ είχε θαυμάσιο μάτι. Και σε 10 χρόνια, θα μπορούσαμε να κάνουμε μια άλλη εντελώς διαφορετική έκθεση – έχει κάτι παραπάνω από επαρκές υλικό για να φέρει στο τραπέζι».

«Ποτέ δεν είναι αργά για να διορθώσουμε την ιστορία»

Η έκθεση αποτελεί επίσης ένα είδος επιστροφής για τη Μάιερ, η οποία γεννήθηκε στη Νέα Υόρκη από οικογένεια Γάλλων και Γερμανών μεταναστών. Ξεκίνησε να απαθανατίζει σκηνές του δρόμου στην πόλη ως νεαρή γυναίκα τη δεκαετία του 1950, δανειζόμενη αρχικά τη φωτογραφική μηχανή Kodak Brownie box της μητέρας της και στη συνέχεια αγοράζοντας τη δική της Rollieflex επαγγελματικού επιπέδου, την οποία έμαθε να χρησιμοποιεί μόνη της.

Η αυτοπεποίθησή της και η ικανότητά της να βρίσκει την κατάλληλη στιγμή για να τραβήξει το κλείστρο είναι εμφανής ακόμη και στα πρώιμα έργα της, στα οποία η Μάιερ επικεντρώθηκε στους μοναδικούς χαρακτήρες και τις καταστάσεις που συνθέτουν τη ζωή στην πόλη.

Αλλά ενώ η Μάιερ ήταν γνωστό ότι χρησιμοποιούσε εμπορικά στούντιο στη Νέα Υόρκη για την επεξεργασία του φιλμ της, δεν φαίνεται να έκανε ποτέ σοβαρή προσπάθεια να εκθέσει ή να πουλήσει το έργο της.

Η επιστροφή της Μάιερ στη Νέα Υόρκη ως δημοφιλές είδωλο είναι «ένα σημαντικό γεγονός όχι μόνο για τις γυναίκες, αλλά και για όλους τους καλλιτέχνες που εργάζονται και δεν αναγνωρίζονται ποτέ και δεν έχουν ποτέ την ευκαιρία να φανούν, να μοιραστούν, να υπάρξουν», δήλωσε η Μόριν. «Ποτέ δεν είναι αργά για να διορθώσουμε την ιστορία».

Η Νέα Υόρκη είναι «από πολλές απόψεις, η καρδιά της ιστορίας της φωτογραφίας στην Αμερική», δήλωσε η Σόφι Ράιτ, διευθύντρια του μουσείου στο CNN και την δημοσιογράφο Helen Stoilas.

«Έτσι είναι εκπληκτικό που είμαστε τώρα σε θέση να φέρουμε τη Βίβιαν πίσω σε αυτόν τον κόσμο. Είναι μια ανακαλυφθείσα, σημαντική φωνή της φωτογραφίας του 20ού αιώνα».

Η Ράιτ πρόσθεσε ότι οι φωτογραφίες της Μάιερ τραβήχτηκαν με «τόση σκέψη και φροντίδα και έλλειψη αυτογνωσίας – δεν υπάρχει κοινό στο μυαλό. Κατά κάποιον τρόπο, είναι καθαρή, καλλιτεχνική έκφραση γι’ αυτήν».

Ευρώπη, Ασία, Αμερική

Το όνομα και το έργο της Μάιερ απασχόλησαν για πρώτη φορά το 2009, την ίδια χρονιά που πέθανε στο Σικάγο, αφού ο συλλέκτης και ερασιτέχνης ιστορικός Τζον Μαλούφ μοιράστηκε σκαναρίσματα της δουλειάς της στον ιστότοπο κοινής χρήσης φωτογραφιών Flickr. Αναζητούσε συμβουλές για το τι θα έκανε με τα χιλιάδες αρνητικά, τις εκτυπώσεις και τα μη επεξεργασμένα ρολά φιλμ που είχε αποκτήσει τα τελευταία δύο χρόνια, αφού έπεσε πάνω στο έργο της Μάιερ στις δημοπρασίες των ντουλαπιών της.

Φωτογράφοι και κριτικοί παρατήρησαν αμέσως τις ισορροπημένες συνθέσεις της Μάιερ και την αιχμηρή και συχνά χιουμοριστική ματιά της στους ανθρώπους και τα μέρη που συναντούσε, όχι μόνο στη Νέα Υόρκη, αλλά και στο Σικάγο, όπου μετακόμισε το 1956 και πέρασε το μεγαλύτερο μέρος της ενήλικης ζωής της, καθώς και στις μακρινές τοποθεσίες που επισκεπτόταν στις διακοπές της, από την Καλιφόρνια μέχρι την Ευρώπη και την Ασία.

Το 2011, ο Μάλοφ δημοσίευσε το βιβλίο «Vivian Maier: Street Photographer»  και μαζί με τον σκηνοθέτη Τσάρλι Σίσκελ συν-σκηνοθέτησαν το 2013 το ντοκιμαντέρ «Finding Vivian Maier», το οποίο ήταν υποψήφιο για Όσκαρ.

Αρκετές άλλες εκθέσεις σε γκαλερί και βιογραφίες έκαναν επίσης το ντεμπούτο τους στα χρόνια που ακολούθησαν – καθώς και μια νομική διαμάχη σχετικά με την περιουσία της Μάιερ, η οποία πλέον εποπτεύεται από το δικαστήριο Cook County του Σικάγο και με το οποίο ο Mαλούφ έχει υπογράψει συμφωνία για την έκθεση και την πώληση του έργου της.

Ενώ η Μάιερ δεν είχε δικά της παιδιά για να κληρονομήσει την περιουσία της, έχουν βρεθεί 10 πιθανοί κληρονόμοι στην Ευρώπη μεταξύ της ευρύτερης οικογένειάς της, και το δικαστήριο εξετάζει αν ο αδελφός της Καρλ, ο οποίος πέθανε σε ψυχιατρική κλινική το 1977, μπορεί να είχε παιδιά.

«Ήθελε να το καταγράψει αυτό»

Σήμερα, η λαχτάρα του κοινού για τη Μάιερ είναι μεγάλη.

Όταν η τρέχουσα έκθεση παρουσιάστηκε στο Μουσείο του Λουξεμβούργου στο Παρίσι το 2021, εν μέσω της πανδημίας Covid-19, περισσότεροι από 213.000 άνθρωποι την παρακολούθησαν κατά τη διάρκεια των τεσσάρων μηνών λειτουργίας της. Η προεπισκόπηση των εγκαινίων στη Νέα Υόρκη στις 30 Μαΐου είχε πάνω από 600 επισκέπτες.

«Η καρδιά του έργου είναι η αυτο – αναπαράσταση», δήλωσε η Μόριν και βλέπει ότι αυτά τα έργα έχουν τη μεγαλύτερη απήχηση στο σημερινό κοινό. «Όλοι λένε: ‘Ω, Θεέ μου, η Βίβιαν ήταν η νονά της selfie. Αλλά είναι διαφορετικά», συνέχισε η επιμελήτρια.

Οι αυτοπροσωπογραφίες της Μάιερ είναι μια πεισματική επιμονή στη διακήρυξη της ανεξαρτησίας και της ταυτότητάς της, σε μια εποχή που οι γυναίκες, και ειδικά οι οικιακές βοηθοί όπως εκείνη, αγνοούνταν και περιθωριοποιούνταν. «Ήθελε να το καταγράψει αυτό», είπε η Μορέν, ενώ φαντάστηκε τη Μάιερ να λέει: «Είμαι εδώ αυτή τη στιγμή. Κανείς δεν θα σβήσει το πρόσωπό μου. Υπάρχω και έχω την απόδειξη».

*Mε πληροφορίες από: CNN | Helen Stoilas | Κεντρική φωτογραφία θέματος: Vivian Maier | Fotografiska New York