Γαλλία: Τα 2+1 σενάρια των εκλογών και το εφιαλτικό σενάριο της ακυβερνησίας

Ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν κοιτάζει κατάματα ένα ρεαλιστικό σενάριο να καταλήξει με έναν πρωθυπουργό και κυβέρνηση διαφορετικού κόμματος, σε ένα σύστημα γνωστό στη Γαλλία ως «συγκατοίκηση». Ποια είναι η διαδικασία σχηματισμού μιας νέας κυβέρνησης και πως λειτουργεί το γαλλικό εκλογικό σύστημα;

Η εντυπωσιακή νίκη του ακροδεξιού Εθνικού Συναγερμού στις ευρωεκλογές της Γαλλίας άφησε τη Γαλλία σε σοκ και ο πρόεδρός της Εμανουέλ Μακρόν προκήρυξε πρόωρες εκλογές. Σε μια διαδικασία δύο γύρων στις 30 Ιουνίου και στις 7 Ιουλίου, η Γαλλία θα προσέλθει στις κάλπες για να εκλέξει μια νέα Εθνοσυνέλευση, την επονομαζόμενη και «κάτω βουλή» του Γαλλικού Κοινοβουλίου.

Το γαλλικό σύστημα μπορεί να χαρακτηριστεί ως ημι-προεδρικό σύστημα διακυβέρνησης, με το ενδεχόμενο να μην προκύψει νικητής των εκλογών με πλειοψηφία 50%+1 έδρα, να δημιουργεί μια σειρά από υποθετικά σενάρια που θα μπορούσαν να βυθίσουν τη Γαλλία μέχρι και την ακυβερνησία για ένα χρόνο. Χρησιμοποιώντας τον όρο «ακυβερνησία» περιγράφεται η ισχυρή πιθανότητα να μην μπορεί ο πρόεδρος Μακρόν να περάσει κανένα νομοσχέδιο από τη Βουλή και να πρέπει να επιλέγει νομοσχέδια φιλικά προς την Ακροδεξιά ή την ενωμένη Αριστερά.

Έδρες, τρόπος εκλογής και ρόλος του Βουλευτή της γαλλικής Εθνοσυνέλευσης

Η Εθνοσυνέλευση της Γαλλίας έχει 577 έδρες και κάθε αντιπρόσωπος μπορεί να προτείνει, να ζητά τροποποιήσεις και να ψηφίζει νόμους. Στον πρώτο γύρο των εκλογών (30 Ιουνίου), οι Γάλλοι ψηφοφόροι καλούνται να επιλέξουν έναν από τους υποψηφίους που κατεβαίνουν στην εκλογική τους περιφέρεια. Εάν ένας υποψήφιος καταφέρει να συγκεντρώσει το 50%  + μία ψήφο με τουλάχιστον 25% των εγγεγραμμένων ψηφοφόρων, αυτόματα εκλέγεται. Το ελάχιστο ποσοστό αποχής για να θεωρηθεί η ψηφοφορία έγκυρη είναι δεσμευτικό.

Στο τέλος αυτού του πρώτου γύρου, εάν κανένας υποψήφιος δεν συγκεντρώσει την απόλυτη πλειοψηφία, διοργανώνεται δεύτερος γύρος 7 Ιουλίου στον οποίο συμμετέχουν όλοι όσοι έχουν συγκεντρώσει κατ’ ελάχιστο το 12,5% των ψήφων. Ο υποψήφιος κάθε εκλογικής περιφέριεας με τις περισσότερες ψήφους στον δεύτερο γύρο κερδίζει μια έδρα στην Εθνοσυνέλευση.

Ο πρόεδρος, πρόεδρος, αλλά ο λαός κυρίαρχος στην Πέμπτη Δημοκρατία

Η Γαλλία έχει ένα σύστημα διακυβέρνησης που περιγράφεται από τους ειδικούς των πολιτκών επιστημών ως υβριδικό καθεστώς με πρόεδρο αλλά και ισχυρό κοινοβούλιο. Σε αντίθεση με άλλες χώρες με κοινοβουλευτικό σύστημα, ο αρχηγός του κράτους εκλέγεται απευθείας από τον λαό, γεγονός που του προσδίδει λαϊκή νομιμοποίηση.

Το Σύνταγμα του 1958 που βρίσκεται σε ισχύ στη Γαλλία αυτή τη στιγμή ονομάζεται Πέμπτη Δημοκρατία. Η μετάβαση έγινε με σκοπό να περιορίσει την εξουσία της Εθνοσυνέλευσης μετά την κυβερνητική αστάθεια που συγκλόνισε την Τέταρτη Δημοκρατία.

Το 1962, ένα δημοψήφισμα άλλαξε τον τρόπο εκλογής του Προέδρου και πλέον εκλέγεται με καθολική ψηφοφορία. Αυτή η αλλαγή έκανε το σύστημα «πιο προεδρικό», αφαιρώντας κάτι από την δύναμη του Γάλλου βουλευτή. Το νέο σύνταγμα παραχώρησε στον πρόεδρο συγκεκριμένες εξουσίες, όπως η διάλυση του κοινοβουλίου ή η προκήρυξη δημοψηφίσματος.

O Ζαν-Λυκ Μελανσόν του κόμματος Ανυπόταχτη Γαλλία, είναι στα πιο αναγνωρίσιμα πρόσωπα του Νέου Λαϊκού μετώπου που διοικείται συλλογικά.

Τα τρία σενάρια του αποτελέσματος των εκλογών και το εξής ένα που δεν έχει συμβεί ποτέ

Απόλυτη πλειοψηφία για την «Αναγέννηση» του Εμανουέλ Μακρόν

Η απόλυτη πλειοψηφία στην Εθνοσυνέλευση επιτυγχάνεται με 289 έδρες και κάθε πρόεδρος μπορεί να εφαρμόσει το πρόγραμμά του, χωρίς «εκπτώσεις». Εφόσον η Αναγέννηση επιτύχει την απόλυτη πλειοψηφία ο πρόεδρος Μακρόν μπορεί να επαναφέρει ως πρωθυπουργό τον Γκαμπριέλ Αττάλ.

Με τα ποσοστά όλων των δημοσκοπήσεων να δείχνουν το κόμμα του Μακρόν από 19 έως 19,5%, αυτό το σενάριο δείχνει σχεδόν απίθανο. Ο ακροδεξιός συνασπισμός Λεπέν-Σαττί έχει από 31,5 έως 35% και το Λαϊκό Μέτωπο από 27 έως 29,5%.

Το κόμμα του Μακρόν αποκτά σχετική πλειοψηφία

Εάν ένα κόμμα αποκτήσει την σχετική πλειοψηφία – βγει πρώτο χωρίς όμως το 50% των εδρών + μια – πρέπει να συνάψει συμμαχίες για να περάσει ορισμένους νόμους. Αυτή ήταν η περίπτωση για το κόμμα του Μακρόν, το οποίο κατείχε 230 έδρες στο κοινοβούλιο που διαλύθηκε. Μαζί με το πάνω σενάριο πρόκειται για τα «δύο θαύματα» με πολύ χαμηλές πιθανότητες επιβεβαίωσης.

Απόλυτη πλειοψηφία για τον Ακροδεξιό ή τον Αριστερό συνασπισμό

Εάν ο ακροδεξιός Εθνικός Συναγερμός με τους Ρεπουμπλικάνουςτου Σαττί ήο αριστερός συνασπισμός Νέο Λαϊκό Μέτωπο, λάβουν την απόλυτη πλειοψηφία, τότε ο πρόεδρος θα πρέπει να επιλέξει πρωθυπουργό από τον συνασπισμό που θα κερδίσει. Ο πρωθυπουργός με την σειρά του επιλέγει τους υπουργούς του. Στη γαλλική πολιτική, αυτό αποκαλείται «συγκατοίκηση».

Η Γαλλία έχει γνωρίσει τρεις περιπτώσεις συγκατοίκησης μετά από κοινοβουλευτικές εκλογές που κέρδισε το κόμμα της αντιπολίτευσης. Κάτι που δεν ήταν πρακτικό, όμως δεν οδήγησε στην ακυβερνησία. Η τελευταία συγκυβέρνηση έλαβε χώρα το 1997, όταν ο κεντροδεξιός πρόεδρος Ζακ Σιράκ διέλυσε το κοινοβούλιο, πιστεύοντας ότι θα του αποφέρει μια ισχυρότερη πλειοψηφία, αλλά απροσδόκητα έχασε από έναν αριστερό συνασπισμό υπό την ηγεσία του Σοσιαλιστικού Κόμματος.

Ο Λιονέλ Ζοσπέν ορίστηκε πρωθυπουργός και ηγήθηκε της κυβέρνησης μέχρι το 2002. Ως πρωθυπουργός, ο Ζοσπέν, κατάφερε να εισαγάγει διάφορους νόμους στους οποίους αντιδρούσε το προεδρικό στρατόπεδο, όπως η 35ωρη εβδομαδιαία εργασία, η καθολική υγειονομική περίθαλψη και το σύμφωνο συμβίωσης για τα ομόφυλα ζευγάρια.

O Εμανουέλ Μακρόν, περιέργως, χάνει περισσότερες ψήφους από τον αριστερό συνασπισμό, παρά από τον ακροδεξιό.

Ένας εκ των άλλων συνασπισμών αποκτά την σχετική πλειοψηφία

Εάν κανένα κόμμα δεν κερδίσει την πλειοψηφία και δεν σχηματιστεί κυβερνητικός συνασπισμός με καμία συμμαχία που να συγκεντρώνει 289 έδρες, αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει σε κατάσταση αδιεξόδου εντός της κυβέρνησης. Αυτό αποτελεί για τη Γαλλία μια terra incognita, άγνωστη γη, καθώς αυτή η κατάσταση δεν έχει εμφανιστεί ποτέ στη Γαλλική πολιτική ιστορία της Πέμπτης Δημοκρατίας.

Παγώνουν όλες οι μεταρρυθμίσεις, παραμένουν όλα τα αρνητικά νομοθετήματα της προεδρίας Μακρόν (όπως η ηλικία συνταξιοδότησης ή τα ζητήματα ενέργειας) και δεν μπορούν να προκηρυχθούν εκλογές για ένα ακόμη έτος. Ο συνταγματικός νομοθέτης στην ουσία λέει «Βρείτε τα».

Αν δεν τα βρουν τότε, η πιο τίμια πολιτικά λύση θα ήταν η παραίτηση του προέδρου, καθώς δεν μπορεί να εφαρμόσει το πρόγραμμά του, με μόνες εξαιρέσεις την εξωτερική πολιτική και την άμυνα. Όμως ο Μακρόν προεκλογικά έχει ξεκαθαρίσει πως η θητεία του λήγει το 2027. Οπότε μπορεί και ο ίδιος από την μεριά του να πιέσει υπό τον φόβο της ακυβερνησίας, κάποιο ή κάποια κόμματα να συνεργαστούν.

O Μπαρδελά έχει το λουκ και το επικοινωνιακό χάρισμα της εποχής της μεταπολιτικής, όμως δεν είναι υποχρεωτικό πως θα τοποθετηθεί πρωθυπουργός, ακόμα και με απόλυτη πλειοψηφία.

Άρα Μακρόν και ακροδεξιά;

Ως πιθανός πρωθυπουργός σε περίπτωση που ο Εθνικός Συναγερμός της Μαρίν Λεπέν κερδίσει την απόλυτη πλειοψηφία προωθείται ο Ζορντάν Μπαρδελά (ο ακροδεξιός Μακρόν, λαμπερός και φωτογενής), ο πρόεδρος είναι αυτός που επιλέγει τον επικεφαλής της κυβέρνησης. Μπορεί να προτείνει οποιονδήποτε θελήσει, ακόμα και αν αρνείται. Αυτό μπορεί να συμβεί επ’ άπειρον μέχρι κάποιος εκλεκτός του προέδρου Μακρόν να δεχτεί.

Τυπικά ένας Γάλλος πρόεδρος κατά τη διάρκεια της «συγκατοίκησης» παραγκωνίζεται από το προσκήνιο. Όπως αναφέρθηκε καθορίζει την αμυντική και εξωτερική πολιτική ανεξαρτήτως αποτελέσματος.

Αυτά ονομάζονται domaines réservés και πλην της Άμυνας και της Εξωτερικής πολιτικής συμπεριλαμβάνει την επικύρωση διεθνών συνθηκών και τη διαπίστευση πρεσβευτών. Παρόλα αυτά το κόμμα με την απόλυτη πλειοψηφία στην Εθνοσυνέλευση θα έχει τον έλεγχο των εσωτερικών πολιτικών της Γαλλίας. Οι ευρωπαϊκές υποθέσεις δεν θεωρούνται εξωτερική πολιτική, καθώς ενσωματώνονται στο γαλλικό δίκαιο. Σε περίπτωση εκλογής αντιευρωπαϊκού πρώτου κόμματος, αναμένονται σφοδρές συγκρούσεις σε αυτά τα ζητήματα.

Εάν ένας πρόεδρος διαφωνεί με έναν νόμο, μπορεί να παραπέμψει το θέμα στο Συνταγματικό Συμβούλιο ή να ζητήσει δεύτερη ανάγνωση από την Εθνοσυνέλευση. Αν όμως οι βουλευτές ψηφίσουν τον νόμο για δεύτερη φορά, ο αρχηγός του κράτους πρέπει να τον υπογράψει.