Θα οδηγήσει η κλιματική αλλαγή σε περισσότερα μεταναστευτικά κύματα; – Τι συμβαίνει με την Ελλάδα

Η μετανάστευση και η κλιματική αλλαγή είναι δύο καυτά πολιτικά ζητήματα – με ανησυχίες για το πρώτο που τροφοδοτεί την ακροδεξιά, όπως είδαμε και στις πρόσφατες ευρωεκλογές, καθώς ορισμένοι ψηφοφόροι υποστηρίζουν ότι πρέπει να υιοθετηθούν αυστηρότεροι κανόνες, όσον αφορά το μεταναστευτικό.

Η κλιματική κρίση καθιστά όλο και περισσότερα μέρη μη κατοικήσιμα λόγω των ακραίων καιρικών συνθηκών και της έλλειψης μέσων για την απόκτηση εισοδήματος, και συχνά θεωρείται ότι αυτό θα οδηγήσει σε ένα κύμα νέας μετανάστευσης στις ακτές της Ευρώπης.

Είναι όμως πραγματικά τόσο απλή η σχέση μεταξύ των δύο;

Τι είναι οι κλιματικοί μετανάστες;

Επί του παρόντος δεν υπάρχει καθολικά αποδεκτός ή νομικός ορισμός του κλιματικού μετανάστη.

Ας πάρουμε για παράδειγμα κάποιο άτομο που εκτοπίζεται από το μέρος που ζει λόγω κάποιας καταιγίδας που έπληξε την περιοχή. Για να του αποδώσουμε τον ορισμό της κλιματικής μετανάστευσης, αυτή η καταιγίδα θα πρέπει να αποδοθεί στην κλιματική αλλαγή, κάτι που είναι εμφανώς δύσκολο να γίνει.

«Επίσης, δεν αιχμαλωτίζει όλους αυτούς τους ανθρώπους που έχουν αυτή την πίεση να φύγουν για οικονομικούς λόγους επειδή δεν υπάρχουν αρκετά ψάρια ή καλλιέργειες», προσθέτει.

Οι πυρκαγιές που πυροδοτούνται από τους ακραίους καύσωνες πλήττουν πλήθος κοινοτήτων το καλοκαίρι

Από την άλλη πλευρά, αν ο ορισμός της έννοιας γίνει πολύ ευρύς και περιλαμβάνει τόσα πολλά πράγματα, είναι δύσκολο να δημιουργηθούν στοχευμένες πολιτικές και προγράμματα.

«Η κλιματική αλλαγή έρχεται πάνω από άλλους παράγοντες που ήδη πυροδοτούν τη μετανάστευση, όπως οικονομικούς παράγοντες, πολιτικούς παράγοντες και κοινωνικούς παράγοντες, και γίνεται πολλαπλασιαστής κινδύνου», λέει η Alice Baillat, σύμβουλος πολιτικής στο Internal Displacement Monitoring Centre, στο Euronews.

Η κλιματική αλλαγή θα προκαλέσει περισσότερη μετανάστευση στην Ευρώπη;

Η ιδέα της κλιματικής αλλαγής ως πολλαπλασιαστή του κινδύνου μπορεί να οδηγήσει σε υποθέσεις ενός κύματος μετανάστευσης. Ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες δήλωσε ότι θα μπορούσε να υπάρξει «μαζική έξοδος βιβλικών διαστάσεων» στο μέλλον λόγω της ανόδου της στάθμης της θάλασσας.

Δεν υπάρχουν εμπειρικά στοιχεία που να υποστηρίζουν τον ισχυρισμό ότι η κλιματική αλλαγή θα οδηγήσει σε μεγαλύτερη διεθνή μετανάστευση στην Ευρώπη.

Η άνοδος της θερμοκρασίας ήδη καταστρέφει καλλιέργειες και κοστίζει ζωές μέσω των έντονων ξηρασιών στην Αφρική και αλλού, ενώ οι πυρκαγιές που πυροδοτούνται από τους ακραίους καύσωνες πλήττουν πλήθος κοινοτήτων το καλοκαίρι.

Το αφήγημα των ακροδεξιών

Ένα αφήγημα που μερικές φορές συναντάμε στα μέσα ενημέρωσης και στο διαδίκτυο είναι ότι πρέπει να αντιμετωπίσουμε την κλιματική κρίση για να ανακόψουμε τη μετανάστευση στην Ευρώπη.

«Αυτός είναι ένας από τους μεγάλους μύθους γύρω από το κλίμα και τη μετανάστευση» λέει η Δρ Caroline Zickgraf, αναπληρώτρια διευθύντρια του Παρατηρητηρίου Hugo, ενός ερευνητικού κέντρου για την κλιματική μετανάστευση.

Όλοι οι ειδικοί με τους οποίους μίλησε το Euronews Green είπαν το ίδιο πράγμα: δεν υπάρχουν εμπειρικά στοιχεία που να υποστηρίζουν τον ισχυρισμό ότι η κλιματική αλλαγή θα οδηγήσει σε μεγαλύτερη διεθνή μετανάστευση στην Ευρώπη.

Μειωμένα εισοδήματα

«Η μία πιθανή πρόβλεψη για το μέλλον είναι ότι περισσότεροι άνθρωποι θα παγιδευτούν και δεν θα μπορούν να μετακινηθούν όταν το θέλουν», λέει ο Dominic Kniveton, καθηγητής κλιματικής αλλαγής και κοινωνίας στο Πανεπιστήμιο του Sussex του Ηνωμένου Βασιλείου.

Πλημμύρες, καταιγίδες, σεισμοί, πυρκαγιές και άλλες καταστροφές προκάλεσαν 26,4 εκατομμύρια εκτοπισμούς το 2023

Η Baillat συμφωνεί: «Αυτό που παρατηρούμε είναι ότι η κλιματική αλλαγή τείνει να στερεί από τους ανθρώπους το εισόδημά τους. Έτσι έχουν στην πραγματικότητα λιγότερη ικανότητα να μετακινούνται τις περισσότερες φορές».

Ακόμη και αν περισσότεροι άνθρωποι σε περιοχές ιδιαίτερα ευάλωτες στην κλιματική αλλαγή είχαν περισσότερα χρήματα, οι ειδικοί δεν είναι πεπεισμένοι ότι θα υπάρξει άνοδος της μετανάστευσης από άλλες ηπείρους προς την Ευρώπη.

Περίπου το 90 τοις εκατό των ανθρώπων που μετακινούνται μένουν στη χώρα τους, σύμφωνα με το Παγκόσμιο Κέντρο Κλιματικής Κινητικότητας (GCCM) του ΟΗΕ

«Αποτελεί εξαίρεση όταν ένα άτομο που έχει πληγεί από πλημμύρες ή καύσωνες ή συγκεκριμένο αντίκτυπο στο κλίμα μετακομίζει στην Ευρώπη», επισημαίνει ο διευθύνων σύμβουλος του GCCM, Kamal Amakrane.

Η μετανάστευση -νόμιμη ή παράνομη- είναι ακριβή και οι περισσότεροι άνθρωποι από τον νότο δεν έχουν τα χρήματα για να το κάνουν.

Η κλιματική μετανάστευση συμβαίνει παντού – συμπεριλαμβανομένης της Ευρώπης

«Πολλοί άνθρωποι τείνουν να πιστεύουν ότι η κλιματική αλλαγή και οι καταστροφές θα εκτοπίσουν τους ανθρώπους στις αναπτυσσόμενες χώρες», λέει η Baillat.

«Αλλά στην πραγματικότητα αυτό που παρατηρούμε, παρακολουθώντας τον εκτοπισμό λόγω καταστροφών σε κάθε περιοχή του κόσμου, είναι ότι είναι σε μεγάλο βαθμό ένα παγκόσμιο φαινόμενο. Επηρεάζει τους πάντες».

Πλημμύρες, καταιγίδες, σεισμοί, πυρκαγιές και άλλες καταστροφές προκάλεσαν 26,4 εκατομμύρια εκτοπισμούς το 2023, το τρίτο υψηλότερο ετήσιο σύνολο τα τελευταία δέκα χρόνια.

Τα δύο τρίτα των εκτοπισμών από τις πυρκαγιές καταγράφηκαν στον Καναδά και την Ελλάδα, δύο χώρες υψηλού εισοδήματος. Αν και δεν είναι κάθε καταστροφή άμεσο αποτέλεσμα της κλιματικής αλλαγής, η επιστήμη είναι σαφές ότι θα αυξάνονται σε αριθμό και ένταση καθώς ο κόσμος θερμαίνεται.