Οι άγραφοι και… μυστικοί κανόνες της Ευρώπης – Πώς φτιάχνεται το παζλ των κορυφαίων θέσεων της ΕΕ

Μετά τις ευρωεκλογές είθισται οι ηγέτες των κρατών μελών να επεξεργάζονται σε μία άτυπη σύνοδο την συμφωνία που περιλαμβάνει τα άτομα που θα στελεχώσουν τις κορυφαίες θέσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Μετά το ναυάγιο της άτυπης συνόδου, οι έξι διαπραγματευτές κατέληξαν σε συμφωνία. Την Πέμπτη, λοιπόν οι 27 ηγέτες θα συναντηθούν στις Βρυξέλλες προκειμένου να συμφωνήσουν και επίσημα στα πρόσωπα που θα πάρουν το τιμόνι της Ένωσης.

Σημειώνεται ότι τα πρόσωπα που έχουν συμφωνήσει οι διαπραγματευτές είναι η Φον ντερ Λάιεν για πρόεδρος της Κομισιόν, η Ρομπέρτα Μετσόλα για πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, ο Αντόνιο Κόστα για πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου και η Κάγια Κάλλας για επικεφαλής της υπηρεσίας εξωτερικής πολιτικής.

Παρόμοιες διαδικασίες

Ως γνωστόν, όταν οι Καρδινάλιοι επιλέγουν νέο Πάπα μετά από παρασκηνιακές διαπραγματεύσεις στο Βατικανό, εκπέμπουν ένα σύννεφο λευκού καπνού. Από την άλλη πλευρά, όταν οι ηγέτες της ΕΕ συναντώνται για να μοιράσουν τις κορυφαίες θέσεις, εκδίδουν ένα δελτίο τύπου.

Πέραν όμως τούτου, οι δύο διαδικασίες είναι εξαιρετικά παρόμοιες μεταξύ τους και το Politico ρίχνει φως στους κανόνες που λαμβάνουν υπόψη τους οι ηγέτες για να επιλέγουν τα πρόσωπα που θα στελεχώσουν την ευρωπαϊκή ηγεσία.

Σημειώνεται ότι αναλυτές όπως ο Alberto Alemanno, καθηγητής δικαίου της ΕΕ στο HEC Paris δηλώνουν πως «Αυτό το σύστημα επιλογής προσώπων είναι «αντιδημοκρατικό σε πολλαπλά επίπεδα».

Τα προβλήματα που αντιμετωπίζει η Φον ντερ Λάιεν

Η διαμόρφωση της διαπραγματευτικής ομάδας

Σε κάθε περίπτωση, το μόνο που λαμβάνουν υπόψη τους οι ηγέτες της ΕΕ όταν επιλέγουν τα πρόσωπα που θα αποτελέσουν την ηγεσία, είναι η δυναμική των ευρωομάδων που διαμορφώνονται από τα αποτελέσματα των ευρωεκλογών.

Αν και στην αίθουσα την Πέμπτη θα βρίσκονται και οι 27 ηγέτες των κρατών μελών, η ομάδα που λαμβάνει αποφάσεις είναι πολύ μικρότερη και αντιπροσωπευτική. Οι διαπραγματευτές είναι έξι προερχόμενοι από τρεις πολιτικές ομάδες – το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα, τους σοσιαλιστές και τους Φιλελεύθερους – και έχουν ήδη συμφωνήσει για τα πρόσωπα που θα στελεχώσουν τις τρεις κορυφαίες θέσεις.

Σημειώνεται ότι σε κάθε περίπτωση, η διαπραγματευτική ομάδα εξετάζει τα πρόσωπα με βάση την πολιτική, γεωγραφική και έμφυλη ποικιλομορφία.

Το παρασκήνιο των συναλλαγών

Πρώτος άτυπος κανόνας είναι η πολιτική ισορροπία – ως προς αυτό βασικό ρόλο παίζουν τα αποτελέσματα των ευρωεκλογών, έστω και άτυπα. Οι αποφάσεις λαμβάνονται μόνο αν οι ηγέτες που συναινούν εκπροσωπούν το 56% του πληθυσμού της Ευρώπης.

Μετά τις ευρωεκλογές, η μεγαλύτερη πολιτική ομάδα – επί του παρόντος το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα – προτείνει ένα υποψήφιο για να γίνει πρόεδρος της Κομισιόν, στην περίπτωση αυτή την Ούρσουλα Φον ντερ Λάιεν.

Η δεύτερη κατά σειρά ευρωομάδα, οι σοσιαλιστές, προτείνουν τον πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, ενώ οι Φιλελεύθεροι διεκδικούν την τρίτη κατά σειρά θέση στην Ευρωπαϊκή Ένωση, αυτή του υπεύθυνου της εξωτερικής πολιτικής.

Ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου εκλέγεται άμεσα από τους ευρωβουλευτές. Παρά ταύτα και η θέση αυτή αποφασίζεται από τους ηγέτες κατά την κατανομή των κορυφαίων θέσεων εργασίας. Στόχος σε αυτή την θητεία είναι η Ρομπέρτα Μετσόλα του ΕΛΚ να συνεχίσει για 2,5 χρόνια και στη συνέχεια να παραδώσει τη σκυτάλη σε έναν σοσιαλιστή, για να εξασφαλιστούν οι ισορροπίες.

Η γεωγραφία και η ισορροπία των φύλων

Ο δεύτερος άτυπος παράγοντας που πρέπει να ληφθεί υπόψη είναι η γεωγραφία. Οι τέσσερις βασικές θέσεις της ΕΕ πρέπει να εκπροσωπούν ισάξια τις περιοχές της Ένωσης.
Σύμφωνα με το τρέχον σχέδιο, ο Κόστα (από την Πορτογαλία) και η Μετσόλα (από την Μάλτα) εκπροσωπούν τον Νότο. Η Φον ντερ Λάιεν προέρχεται από τη Γερμανία, ενώ η Κάλλας από την Εσθονία.

Το παζλ αυτό παρέχει ισορροπία μεταξύ μικρότερων και μεγαλύτερων κρατών μελών της ΕΕ, αλλά και μεταξύ παλαιότερων και νεότερων κρατών μελών – κριτήρια που υπάρχουν, αλλά είναι λιγότερο σημαντικά από τη γεωγραφική ισορροπία.

Ο τρίτος άγραφος κανόνας είναι η ισορροπία των φύλων. Στο παρελθόν, αυτό συχνά κατέληγε στη διασφάλιση ότι τουλάχιστον μία γυναίκα περιλαμβανόταν στο πακέτο των κορυφαίων θέσεων εργασίας. Στο τρέχον σχέδιο, θα υπάρχουν δύο γυναίκες και δύο άνδρες, εξασφαλίζοντας την πλήρη ισορροπία στις κορυφαίες θέσεις.

Οι έξι διαπραγματευτές έχουν ήδη διαμορφώσει το παζλ που συγκροτεί την ευρωπαϊκή ηγεσία

Έχουν καλές σχέσεις μεταξύ τους;

Ο τέταρτος άγραφος κανόνας είναι αν τα πρόσωπα στα οποία καταλήγουν οι ηγέτες, έχουν καλές σχέσεις μεταξύ τους. Για παράδειγμα, η σχέση μεταξύ της Φον ντερ Λάιεν με τον Σαρλ Μισέλ είναι διαβόητα κακή, πράγμα που κανένας ηγέτης κράτους μέλους δεν θέλουν να επαναληφθεί. Εντάσεις υπήρξαν μεταξύ της προέδρου της Κομισιόν με τον επικεφαλής της εξωτερικής πολιτικής της ΕΕ.

Ο Αντόνιο Κόστα, υποψήφιος για την προεδρία του Συμβουλίου, έχει καλές σχέσεις με τους ηγέτες της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένης της προέδρου της κομισιόν. Παρόλα αυτά, η διαφωνία μεταξύ ΕΛΚ και σοσιαλιστών υπήρξε σχετικά με το χρονικό διάστημα που θα υπηρετούσε ο Κόστα.

Βάσει των συνθηκών, η θητεία του προέδρου του Συμβουλίου είναι επίσημα για 2,5 χρόνια και στη συνέχεια πρέπει να ανανεωθεί από τους ηγέτες της ΕΕ, και κάθε πρόεδρος του Συμβουλίου μέχρι στιγμής είχε δύο θητείες.

Ως προς αυτό, οι έξι διαπραγματευτές συμφώνησαν τώρα ότι «όταν πρόκειται για τη δεύτερη θητεία του προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, η πρόθεση είναι να ακολουθηθεί η καθιερωμένη πρακτική».

Ο πέμπτος άγραφος κανόνας

Ένας ακόμη άγραφος κανόνας είναι ποιος θα πρέπει να είναι ο διαιτητής της διαδικασίας . Ο ρόλος αυτός εναπόκειται στον απερχόμενο πρόεδρο του Συμβουλίου Σαρλ Μισέλ. Όταν οι ηγέτες της ΕΕ συναντήθηκαν την περασμένη εβδομάδα, ήταν προφανές ότι είχε παραγκωνιστεί.

«Ήταν σαφές από την αρχή ότι οι ηγέτες θα έπαιρναν το θέμα στα χέρια τους αντί να το αφήσουν στον Μισέλ», δήλωσε ένας αξιωματούχος της ΕΕ, μιλώντας υπό τον όρο της ανωνυμίας. Παρόλα αυτά τώρα, ο Μισέλ πρέπει να παρουσιαστεί με μία έτοιμη συμφωνία από τους διαπραγματευτές. (έναν από τους έξι).

«Τα περιθώρια ελιγμών του Michel ήταν πολύ περιορισμένη», δήλωσε αναλυτής και πρόσθεσε «Αυτή είναι η στιγμή που οι χώρες της ΕΕ θέλουν να χρησιμοποιήσουν τον όποιο άσσο έχουν στο μανίκι τους προκειμένου να εξασφαλίσουν καλά χαρτοφυλάκια ή να επηρεάσουν την πολιτική ατζέντα.»

Σημειώνεται ότι η Μελόνι αποκλείστηκε από τις διαπραγματεύσεις γιατί οι σοσιαλιστές δεν ήθελαν να συμπεριληφθεί η ομάδα των Ευρωπαίων Συντηρητικών.