Εκλογές στη Γαλλία: Η επόμενη μέρα μετά τη νίκη της ακροδεξιάς

Ένα βήμα πριν την ανάληψη της εξουσίας βρίσκεται το ακροδεξιό κόμμα της Μαρίν Λεπέν. Στον πρώτο γύρο των βουλευτικών εκλογών στη Γαλλία, ο Εθνικός Συναγερμός κέρδισε το 34% των ψήφων, επιβεβαιώνοντας τις δημοσκοπήσεις που την ήθελαν πρώτη δύναμη στο κοινοβούλιο. Η αριστερή συμμαχία του Νέου Λαϊκού Μετώπου κατάφερε να αναδειχθεί δεύτερη δύναμη, συγκεντρώνοντας 28% – 29% και το κόμμα του Μακρόν απέσπασε 20%  – 22%.

Συγκεκριμένα, σύμφωνα με το CNN, ο δεύτερος γύρος αποκτά ιδιαίτερη σημασία, καθώς θα κρίνει ποιο κόμμα θα κληθεί να σχηματίσει κυβέρνηση και αν τελικά θα γίνει «συγκατοίκηση». Η Μαρίν Λεπέν ζήτησε απόλυτη πλειοψηφία, στις δηλώσεις που έκανε μετά το αποτέλεσμα, ενώ από την άλλη πλευρά ο Εμανουέλ Μακρόν δήλωσε πως θα πρέπει να γίνει ένας ξεκάθαρος συνασπισμός Δημοκρατικών και Ρεπουμπλικάνων στον δεύτερο γύρο.

Σημειώνεται δε ότι σύμφωνα με τις προβλέψεις για τις έδρες, ο Εθνικός Συναγερμός, μετά τον δεύτερο γύρο της ψηφοφορίας την ερχόμενη Κυριακή, θα κερδίσει μεταξύ 230 και 280 εδρών στην κάτω βουλή των 577 εδρών – μια εντυπωσιακή αύξηση από την καταμέτρηση των 88 εδρών στο απερχόμενο κοινοβούλιο. Το NFP προβλέπεται να εξασφαλίσει 125 έως 165 έδρες, με το Ensemble να ακολουθεί με 70 έως 100 έδρες.

Προβλέψεις εδρών με βάση το αποτέλεσμα του πρώτου γύρου

Τι προβλέπουν οι αναλυτές

Οι πιθανότητες του RN να κερδίσει την εξουσία θα εξαρτηθούν από τις πολιτικές συμφωνίες των αντιπάλων του τις επόμενες ημέρες. Στο παρελθόν, τα παραδοσιακά δεξιά και αριστερά κόμματα έχουν συνάψει συμφωνίες για να αποσύρουν υποψηφίους από τις επαναληπτικές εκλογές για να αποφύγουν τη διάσπαση της ψήφου κατά του RN. Όμως οι πιθανότητες επιτυχίας της στρατηγικής αυτής είναι λιγότερο σίγουρη από ποτέ.

Σύμφωνα με τον Guardian, η εταιρεία ανάλυσης κινδύνου Eurasia Group δήλωσε ότι το RN φαίνεται «πιθανό» να μην επιτύχει την απόλυτη πλειοψηφία. Η Γαλλία αντιμετώπιζε «τουλάχιστον 12 μήνες με μια Εθνοσυνέλευση που θα έχει μεγάλα προβλήματα να επιλύσει και -στην καλύτερη περίπτωση- μια τεχνοκρατική κυβέρνηση «εθνικής ενότητας» με περιορισμένη ικανότητα διακυβέρνησης», πρόσθεσε.

Πώς λειτουργεί το σύστημα των δύο γύρων

Το σύστημα των δύο γύρων είναι εξαιρετικά δυσανάλογο και ενισχύει τεχνητά τα μεγαλύτερα κόμματα. Για παράδειγμα, σε ποσοστό συμμετοχής 65%, το όριο του 12,5% σημαίνει ότι τα κόμματα θα πρέπει να εξασφαλίσουν την υποστήριξη σχεδόν του 20% των εκλογέων που έχουν δικαίωμα ψήφου για να περάσουν στον δεύτερο γύρο.

Στις πρόσφατες βουλευτικές εκλογές, το ποσοστό συμμετοχής ήταν σημαντικά χαμηλότερο από αυτό, πράγμα που σημαίνει ότι σχεδόν σε κάθε εκλογική περιφέρεια, μόνο δύο υποψήφιοι πέρασαν στον δεύτερο γύρο και ο αριθμός των τριπλών ή τετραπλών αναμετρήσεων ήταν πολύ χαμηλός.

Στις εκλογές του 2012, με ποσοστό συμμετοχής 57%, υπήρξαν 34 λεγόμενοι «τριγωνικοί» επαναληπτικοί γύροι. Το 2017, όταν η συμμετοχή ήταν 49%, υπήρξε μόνο ένας, και την τελευταία φορά το 2022 υπήρξαν οκτώ με συμμετοχή μόλις 47%. Το προηγούμενο ρεκόρ ήταν 76, το 1997.

Τι άλλαξε σε αυτές τις εκλογές;

Ο συνδυασμός της υψηλότερης συμμετοχής από τη δεκαετία του 1980 και λιγότερων υποψηφίων – 4.011 έναντι 6.290 το 2022 – από τρία μόνο βασικά στρατόπεδα (αριστερά, κέντρο και ακροδεξιά) σημαίνει ότι ο δεύτερος γύρος της ψηφοφορίας του 2024 θα περιλαμβάνει αριθμό ρεκόρ «τριγωνικών» αναμετρήσεων.

Με εκτιμώμενο ποσοστό 69% των εγγεγραμμένων ψηφοφόρων να ψηφίζει την Κυριακή, οι ψηφοφόροι σε αριθμό ρεκόρ εκλογικών περιφερειών θα μπορούσαν, κατ’ αρχήν, να αντιμετωπίσουν μια τριπλή κούρσα στις 7 Ιουλίου, σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις – ίσως και τις μισές από όλες τις έδρες της συνέλευσης. Η εταιρεία δημοσκοπήσεων Ipsos προέβλεψε την Κυριακή μεταξύ 285 και 315 τριπλές αναμετρήσεις.

Θεωρητικά, οι τριπλές ή τετραπλές αναμετρήσεις θα πρέπει να λειτουργούν υπέρ του κόμματος με το μεγαλύτερο ποσοστό ψήφων στον πρώτο γύρο -σε αυτές τις εκλογές, γενικά RN- επειδή η ψήφος της αντιπολίτευσης είναι μοιρασμένη. Πολλές τριπλές αναμετρήσεις, ωστόσο, δεν παραμένουν έτσι.

Τι συμβαίνει γενικά στις «τριγωνικές» αναμετρήσεις;

Μέχρι πρόσφατα, εάν το RN φαινόταν ότι θα κέρδιζε μια έδρα σε μια τριπλή κούρσα, το δεύτερο και το τρίτο κόμμα που καταλάμβαναν τη δεύτερη θέση διαπραγματεύονταν για να καθορίσουν ποιος υποψήφιος θα αποχωρούσε.

Για να είναι επιτυχής, ωστόσο, αυτή η στρατηγική απαιτεί τόσο ότι τα κυρίαρχα κόμματα είναι πρόθυμα να αποσύρουν υποψηφίους, όσο και ότι οι ψηφοφόροι είναι πρόθυμοι να παίξουν μαζί τους, με τους κεντροαριστερούς ψηφοφόρους να υποστηρίζουν έναν υποψήφιο από την κεντροδεξιά και το αντίστροφο.

Τι θα συμβεί λοιπόν αυτή τη φορά;

Όσον αφορά τα κόμματα, υψηλόβαθμα στελέχη της τετρακομματικής αριστερο-πράσινης συμμαχίας NFP – συμπεριλαμβανομένου του πυρπολητή ηγέτη της ριζοσπαστικής αριστεράς France Unbowed (LFI), Jean-Luc Mélenchon – έχουν υποσχεθεί ότι σε όλες τις εκλογικές περιφέρειες όπου το RN βρίσκεται στην πρώτη θέση και ένας υποψήφιος του NFP στην τρίτη, ο υποψήφιος του NFP θα αποσυρθεί.

Το στρατόπεδο του Μακρόν ήταν πολύ λιγότερο σαφές σχετικά με το τι θα έκαναν οι υποψήφιοί του σε μια παρόμοια θέση, με τον πρόεδρο και τους ηγέτες του κόμματος να αποκαλούν και τα δύο αντίπαλα στρατόπεδα «ακραία» – στην περίπτωση του NFP, κυρίως επειδή κυριαρχείται από το LFI. Την Κυριακή, ωστόσο, ο πρωθυπουργός, Γκαμπριέλ Αττάλ, δήλωσε ότι οι υποψήφιοι της τρίτης θέσης θα πρέπει να κάνουν στην άκρη: «Ούτε μία ψήφος δεν πρέπει να πάει στον Εθνικό Συναγερμό».

Όσον αφορά τους ψηφοφόρους, τα πράγματα είναι ακόμη πιο περίπλοκα. Μια δημοσκόπηση της Ipsos την περασμένη εβδομάδα έδειξε ότι το 87% των ψηφοφόρων του NFP είναι πρόθυμοι να ψηφίσουν για να εμποδίσουν το RN, αλλά μόνο το 62% των ψηφοφόρων του Μαζί. Μια άλλη δημοσκόπηση, της Odoxa, διαπίστωσε ότι λιγότεροι ψηφοφόροι (41%) ήταν πρόθυμοι να μπλοκάρουν το RN από ό,τι να μπλοκάρουν το NFP (47%) ή το Μαζί (44%).

Εν ολίγοις, η κατάσταση είναι εξαιρετικά αβέβαιη και θα παραμείνει ρευστή μέχρι να ξεκαθαρίσουν οι πραγματικοί υποψήφιοι που θα κατέβουν στον δεύτερο γύρο. Με έως και τις μισές έδρες στη συνέλευση να γίνονται δυνητικά τριπλές αναμετρήσεις, το περιθώριο για ένα «ρεπουμπλικανικό μέτωπο» κατά του RN είναι σαφώς υπαρκτό – αλλά ο βαθμός της διακομματικής συνεργασίας θα είναι κρίσιμος, όπως και η προθυμία των ψηφοφόρων να ψηφίσουν τακτικά.

Τα μετεκλογικά σενάρια

Αν και το μετεκλογικό τοπίο είναι πολύ νωρίς για να λάβει σάρκα και οστά, σε περίπτωση που κάποιο κόμμα έχει την απόλυτη πλειοψηφία των εδρών της Εθνοσυνέλευσης, θα είναι εκείνο που θα ορίσει τον επόμενο πρωθυπουργό της χώρας. Σήμερα την απόλυτη πλειοψηφία κατέχει το κόμμα του Γάλλου προέδρου, δίνοντας του την δυνατότητα να προτείνει εκείνος τον πρωθυπουργό.

Σε περίπτωση που ο Εθνικός Συναγερμός λάβει την αυτοδυναμία, τότε για πρώτη φορά στην πολιτική ιστορία της σύγχρονης Γαλλίας θα υπάρξει συγκατοίκηση στα ανώτατα κλιμάκια της εξουσίας.

Αν κανένα από τα κόμματα δεν έχουν την απόλυτη πλειοψηφία τότε δύο ενδεχόμενα υπάρχουν: Είτε αυτό της συνεργασίας της παράταξης Μακρόν με την αριστερή παράταξη, αν μπορέσουν απο κοινού να αποκτήσουν την απόλυτη πλειοψηφία, είτε του σχηματισμού κυβέρνησης τεχνοκρατών που δεν θα κινδυνεύει να πέσει από πρόταση μομφής.

Σημειώνεται ότι το να συνεχίσει να κυβερνά τη χώρα η παράταξη Μακρόν χωρίς την απόλυτη πλειοψηφία υπήρξε εξαιρετικά δύσκολο τα τελευταία χρόνια που ήταν το πρώτο κόμμα και είχε σχετική πλειοψηφία. Το να συνεχιστεί με την παράταξη Μακρόν να είναι τρίτο κόμμα θεωρείται απίθανο.

Δεδομένου ότι η προκήρυξη νέων εκλογών δεν μπορεί να γίνει πριν την πάροδο ενός χρόνου από τις προηγούμενες, το μόνο που θα μπορούσε να συμβεί είναι η παραίτηση του προέδρου Μακρόν, πράγμα που ο ίδιος έχει αποκλείσει κατηγορηματικά με πλήθος δηλώσεων του.

Ο Μπαρντελά αναμένεται να είναι ο επόμενος πρωθυπουργός σε περίπτωση νίκης του Εθνικού Συναγερμού

Το στοίχημα του Μακρόν

Η απόφαση του Μακρόν να προκηρύξει πρόωρες εκλογές – τις πρώτες στη Γαλλία από το 1997 – αιφνιδίασε τη χώρα και ακόμη και τους στενότερους συμμάχους του. Η ψηφοφορία της Κυριακής διεξήχθη τρία χρόνια νωρίτερα από ό,τι ήταν απαραίτητο και μόλις τρεις εβδομάδες αφότου το κόμμα της Αναγέννησης του Μακρόν κατατροπώθηκε από το RN στις εκλογές του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.

Ο Μακρόν έχει δεσμευτεί να εξαντλήσει το υπόλοιπο της τελευταίας προεδρικής του θητείας, η οποία διαρκεί έως το 2027, αλλά τώρα αντιμετωπίζει την προοπτική να πρέπει να διορίσει έναν πρωθυπουργό από ένα κόμμα της αντιπολίτευσης – σε μια σπάνια ρύθμιση γνωστή ως «συγκατοίκηση». Σύμφωνα με το Γαλλικό Σύνταγμα, ο πρόεδρος καθορίζει την εξωτερική, ευρωπαϊκή και αμυντική πολιτική της χώρας, η κοινοβουλευτική πλειοψηφία είναι υπεύθυνη για την ψήφιση εσωτερικών νόμων, όπως οι συντάξεις και η φορολογία.

Αλλά αυτές οι αρμοδιότητες θα μπορούσαν να αλληλοεπικαλυφθούν, γεγονός που θα μπορούσε να οδηγήσει τη Γαλλία σε συνταγματική κρίση. Ο Μπαρντελά, για παράδειγμα, απέκλεισε την αποστολή στρατευμάτων για να βοηθήσουν την Ουκρανία να αντισταθεί στην εισβολή της Ρωσίας -μια ιδέα που έφερε στο προσκήνιο ο Μακρόν- και δήλωσε ότι δεν θα επιτρέψει στο Κίεβο να χρησιμοποιήσει γαλλικό στρατιωτικό εξοπλισμό για να πλήξει στόχους εντός της Ρωσίας. Δεν είναι σαφές ποιανού η βούληση θα επικρατήσει σε διαμάχες όπως αυτή, όπου η γραμμή μεταξύ εσωτερικής και εξωτερικής πολιτικής είναι θολή.

Οι συνέπειες της ανάληψης της εξουσίας από ακροδεξιά κυβέρνηση

Μια ακροδεξιά κυβέρνηση θα μπορούσε να σημάνει μια οικονομική κρίση. Το RN έχει δώσει πλούσιες δεσμεύσεις για δαπάνες – από την ανατροπή των συνταξιοδοτικών μεταρρυθμίσεων του Μακρόν έως τη μείωση των φόρων στα καύσιμα, το φυσικό αέριο και την ηλεκτρική ενέργεια – σε μια εποχή που ο προϋπολογισμός της Γαλλίας μπορεί να περικοπεί βάναυσα από τις Βρυξέλλες.

Με ένα από τα υψηλότερα ελλείμματα στην Ευρωζώνη, η Γαλλία μπορεί να χρειαστεί να ξεκινήσει μια περίοδο λιτότητας για να αποφύγει να πέσει θύμα των νέων δημοσιονομικών κανόνων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

Όμως, αν εφαρμοστούν, τα σχέδια δαπανών του RN θα κάνουν το έλλειμμα της Γαλλίας να εκτοξευθεί – μια προοπτική που έχει θορυβήσει τις αγορές ομολόγων και έχει οδηγήσει σε προειδοποιήσεις για μια «οικονομική κρίση τύπου Λιζ Τρους», αναφερόμενη στη συντομότερη σε θητεία πρωθυπουργό στη βρετανική ιστορία.