Γρύλοι και σκουλήκια στο πιάτο μας

Μέχρι το 2050 ο πλανήτης θα κατοικείται από περίπου 10 δισεκατομμύρια ανθρώπους. Αυτή η δημογραφική προβολή σε συνδυασμό με την ολοένα και αυξανόμενη κατανάλωση κρέατος και ψαριών και την όλο και μειούμενη παραγωγή τους έχει εδώ και χρόνια χτυπήσει το καμπανάκι σε επιστήμονες και υπεύθυνους χάραξης πολιτικής, οι οποίοι αναζητούν εναλλακτικές, προκειμένου να αποτρέψουν μια επερχόμενη γενικευμένη επισιτιστική κρίση.

Μία από τις υποσχόμενες εναλλακτικές, στην οποία φαίνεται να έχει …ποντάρει η επιστημονική κοινότητα, ακούει στο… όνομα «έντομα» και σίγουρα δεν ακούγεται καθόλου λαχταριστή και νόστιμη η ιδέα στις περισσότερες χώρες του δυτικού κόσμου. Ακόμη, όμως, και ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών βλέπει στην εντομοφαγία έναν επισιτιστικό… μονόδρομο.

2.000 είδη βρώσιμων εντόμων

Και μπορεί περίπου 2.000 είδη εντόμων να καταναλώνονται ήδη σε διάφορα μέρη του κόσμου, ένα σνακ ή ένα κυρίως πιάτο που θα περιέχει συστατικά εντόμου ή ολόκληρο το έντομο θα ήταν μια μάλλον… αποκρουστική επιλογή για τους Έλληνες καταναλωτές. Κι όμως, χιλιάδες είδη εντόμων αποτελούν μέρος της παραδοσιακής διατροφής για πάνω από 2 δισεκατομμύρια ανθρώπους σε τουλάχιστον 113 χώρες κυρίως της Ασίας, της Αφρικής αλλά και της Αμερικής, ιδίως της Λατινικής.

Τα νεοφανή τρόφιμα – στα οποία συγκαταλέγονται και τα έντομα – εδώ και χρόνια έχουν κάνει την εμφάνισή τους στην αγορά. Άλλωστε, με τον όρο αυτό, οι  επιστήμονες της Ευρωπαϊκής Ένωσης εννοούν τα νέα τρόφιμα που δεν έχουν καταναλωθεί είτε ως τρόφιμο είτε ως συστατικό τροφίμων μέχρι πριν απ’ τις 15 Μαρτίου του 1997, θα μπορούσαν να αποτελούν μια νέα διατροφική πηγή και ενδεχομένως καταναλώνονται σε άλλα μέρη του κόσμου. Είναι χαρακτηριστικό πως μέχρι το 2018, συνολικά 125 νέα τρόφιμα είχαν εγκριθεί, ενώ από το 2018 μέχρι και πέρυσι ακόμη 117 νεοφυή τρόφιμα πήραν έγκριση. Φέτος, μέχρι αυτή τη στιγμή 9 τέτοια τρόφιμα έχουν πάρει το…πράσινο φως. Υπενθυμίζεται πως μόνος αρμόδιος φορέας για να προχωρήσει στην αξιολόγηση για την ασφάλεια των νεοφανών αυτών τροφίμων είναι η Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίμων (EFSA).

Ήδη, η Ευρωπαϊκή Αρχή έχει ολοκληρώσει αξιολογήσεις ασφάλειας για τρόφιμα και συστατικά τροφίμων που προέρχονται από έντομα, όπως είναι ο κίτρινος αλευροσκώληκας και ο οικιακός γρύλος. Μάλιστα, η EFSA μόλις την Πέμπτη επικαιροποίησε έγγραφο καθοδήγησης για τις επιστημονικές απαιτήσεις σχετικά με την αξιολόγηση ασφάλειας αυτών των τροφίμων, το οποίο θα είναι εφαρμόσιμο από 01/02/2024.

Σύμφωνα με τον επιστημονικό υπεύθυνο στην ομάδα των νεοφανών τροφίμων της Μονάδας «Διατροφή και Καινοτομία Τροφίμων» της EFSA, Ερμόλαο Βερβέρη, το ενδιαφέρον για τις εναλλακτικές πηγές πρωτεΐνης έχει αυξηθεί τα τελευταία χρόνια λόγω διαφόρων παραγόντων, «όπως η πρόοδος στην επιστήμη και την τεχνολογία των τροφίμων που επιτρέπει την ανάπτυξη νέων προϊόντων, τα πιθανά οφέλη που σχετίζονται με την υγεία, τα υποσχόμενα θρεπτικά προφίλ αυτών των πηγών, οι ηθικές ανησυχίες όπως η ευημερία των ζώων και οι εκτιμήσεις για την περιβαλλοντική βιωσιμότητα».

Ωστόσο, όπως διευκρινίζει, κατά την εξέταση διατροφικών υποκατάστατων, πρέπει να σταθμίζονται προσεκτικά παράγοντες όπως οι διατροφικές συστάσεις, οι διατροφικές συνήθειες, τα κοινωνικά πρότυπα, οι ατομικές διατροφικές ανάγκες και οι τρέχουσες επιστημονικές γνώσεις.

Αντικαταστάτης του κρέατος;

Μπορεί, λοιπόν, οι επιστήμονες να έχουν βρει στις εναλλακτικές πρωτεΐνες τον αντικαταστάτη του κρέατος, ωστόσο απαιτείται μεγάλη προσοχή. Μελέτη που δημοσιεύθηκε πρόσφατα, εξέτασε τις επιπτώσεις στη δημόσια υγεία από την αντικατάσταση του βοδινού κρέατος με οικιακό γρύλο. Αυτό που διαπιστώθηκε είναι πως ο συνολικός αντίκτυπος στην υγεία από την αντικατάσταση των μπιφτεκιών βοδινού κρέατος με μπιφτέκια που περιέχουν σκόνη εντόμων επηρεάζεται από την ποσότητα της σκόνης γρύλου που ενσωματώνεται στο μείγμα.

Η μελέτη διεξήχθη στο πλαίσιο των διδακτορικών σπουδών του κ. Βερβέρη στην Ιατρική Σχολή του ΕΚΠΑ και συνδέεται με ένα διεθνές πρόγραμμα που χρηματοδοτείται από την EFSA και το οποίο συντόνισε η καθηγήτρια επιδημιολογίας του ΕΚΠΑ Ανδρονίκη Νάσκα. Πραγματοποιήθηκε, δε, με τη χρήση της μεθοδολογίας εκτίμησης κινδύνου – οφέλους (RBA), που αξιολογεί ταυτόχρονα τους κινδύνους και τα οφέλη που σχετίζονται με τις διατροφικές επιλογές με βάση το χρηματοδοτούμενο από την EFSA έργο NovRBA.

Στο… ερευνητικό στόχαστρο βρέθηκαν ενήλικες – και ιδίως οι νέοι σε ηλικία – οι οποίοι είναι πιο πρόθυμοι να καταναλώσουν έντομα ως τροφή, από τρεις χώρες: Δανία, Γαλλία και Ελλάδα. «Αυτό που διαπιστώσαμε είναι ότι ενώ οι υψηλές ποσότητες σκόνης γρύλου στα υποκατάστατα κρέατος μπορεί να είναι ασφαλείς, δεν παρέχουν εγγενώς μια πιο υγιεινή διατροφική επιλογή σε σύγκριση με το βόειο κρέας. Η διαφορά στην περιεκτικότητα σε νάτριο μεταξύ του κόκκινου κρέατος και των γρύλων καθοδηγεί πρωτίστως τις συνολικές επιπτώσεις στην υγεία. Η προσεκτική προσαρμογή της ενσωμάτωσης σκόνης γρύλου μπορεί να οδηγήσει σε θετικά αποτελέσματα για την υγεία», προσθέτει ο κ. Βερβέρης.

Premium έκδοση ΤΑ ΝΕΑ