Σε τι Θεό πιστεύει ο μέσος Αμερικανός;

Από την Τερέζα Πεσμαζόγλου

Στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, κάθε χρόνο, μεταξύ 6.000 και 10.000 εκκλησίες παύουν να λειτουργούν και μετατρέπονται σε διαμερίσματα, καταστήματα ή πολύ απλά κατεδαφίζονται.

Δεν είναι όμως μόνο η τακτική πρόσβαση στην εκκλησία που έχει αλλάξει. Το 1998, στο Πανεπιστήμιο του Σικάγο, ρώτησαν 1.000 άτομα αν η θρησκεία είναι σημαντική γι’ αυτούς. Το ίδιο και το 2023. Το 1998, το 62% των ανθρώπων απάντησε ότι η θρησκεία είναι πολύ σημαντική για εκείνους, συγκριτικά με το 39% που απάντησε το ίδιο το 2023.

Η πίστη στη θρησκεία στις ΗΠΑ φαίνεται να έχει αλλάξει σημαντικά, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι η Αμερική πλέον, σαν χώρα, δεν είναι θρησκευόμενη. Συγκριτικά με άλλες χώρες, οι Αμερικανοί είναι πιο πιθανό να πιστεύουν στον Θεό, να πιστεύουν σε κάποια ανώτερη δύναμη, και παράλληλα, να προσεύχονται καθημερινά. Έτσι, η Αμερική μπορεί ταυτόχρονα να παραμένει, συγκριτικά, μια πολύ θρησκευόμενη χώρα, και η θρησκευτική πίστη των πολιτών της να μειώνεται σε διάφορες εκφάνσεις, με διαφορετικούς ρυθμούς.

Η μείωση της θρησκευτικής πίστης δεν είναι ούτε καλή ούτε κακή

Έτσι, μια ολοκληρωμένη εικόνα σχετικά με την πίστη των Αμερικανών, είναι πολύ δύσκολο να αποτυπωθεί. Πλέον, η πίστη δεν έχει να κάνει με τακτική πρόσβαση στην εκκλησία, σε ναούς, σε τζαμί, ή με την πίστη σε θρησκευτικούς εκπροσώπους. Ακόμη και οι μη θρησκευόμενοι, που πλέον (από το 2017 έως το 2022) αποτελούν περίπου το 20% των Αμερικανών, διατηρούν κάποιο στοιχείο θρησκευτικής πίστης, όπως η πίστη σε κάποια ανώτερη δύναμη ή η εκτέλεση ορισμένων τελετουργιών.

Ως εκ τούτου, η θρησκευτική πίστη των Αμερικανών πλέον δεν μπορεί να κατηγοριοποιηθεί σε δύο απλές κατηγορίες του αν κάποιος πιστεύει ή δεν πιστεύει. Δεδομένου αυτού, δεν μπορούμε να υποστηρίξουμε ότι αυτή η μείωση της θρησκευτικής πίστης είναι καλή ή κακή.

Η Θρησκεία στην Αμερική αλλάζει από δεκαετία σε δεκαετία

Η θρησκευτική πίστη στην Αμερική έχει αλλάξει σημαντικά από την δεκαετία του 1950 και ο τρόπος με τον οποίο αλλάζει φαίνεται να έχει μια άμεση σύνδεση με τις σημαντικές στιγμές που διαμόρφωσαν κάθε εποχή.

Σύμφωνα με το βιβλίο του Robert Putnam και του David Campbell, «American Grace: How Religion Divides and Unites Us» (Αμερικανική Χάρη: Πώς η Θρησκεία μας Χωρίζει και μας Ενώνει), στη δεκαετία του 1950 η θρησκευτική πίστη ήταν στενά συνδεδεμένη με την ταυτότητα του Αμερικανού.

Το να μην πιστεύει ή να μην ακολουθεί κάποιος «Ιουδαιο-χριστιανικές» αξίες θεωρούνταν αντι-αμερικανικό καθώς «η θρησκεία αντιπροσώπευε τον πατριωτισμό». Αυτό αποδεικνύεται και από το εθνικό σύνθημα του 1956, «In God we trust» (Στο Θεό εμπιστευόμαστε), το οποίο είχε αποτυπωθεί και στα νομίσματα τους.

Τη δεκαετία του ’80 οι πολιτικές διαχωριστικές γραμμές όσον αφορά τη θρησκεία έγιναν πολύ πιο ορατές μεταξύ των μεγαλύτερων baby boomers

Photo: Birmingham Museums Trust / Unsplash

Η δεκαετία του «shock» και η δεκαετία του «aftershock»

Ο Putnam και ο Campbel αποκάλεσαν τη δεκαετία του 1960 «το σοκ» (shock), καθώς αυτή η δεκαετία έφερε την άνοδο των κινημάτων για τα δικαιώματα των ομοφυλόφιλων, την απελευθέρωση των γυναικών, τα αντιπολεμικά κινήματα και τα κινήματα για τα πολιτικά δικαιώματα.

Οι νέοι αμφισβητούσαν όλους τους αμερικανικούς θεσμούς, συμπεριλαμβανομένης της θρησκείας, που ήταν βαθιά ενσωματωμένη στις αμερικανικές αξίες. Έτσι, η δεκαετία του ’60 αποτέλεσε σημείο διχασμού μεταξύ των Αμερικανών για τον επόμενο αιώνα, δίνοντας έναυσμα για τους λεγόμενους πολιτιστικούς πολέμους.

Η δεκαετία του 1970 και του 1980, σύμφωνα με τον Putnam και τον Campbell, ήταν το «aftershock» (μετά-σοκ) ενάντια στις πολιτιστικές αξίες. Στις δεκαετίες αυτές, με την εκλογή του προέδρου Ronald Reagan και την εμφάνιση του συντηρητικού χριστιανικού κόμματος «Moral Majority» (Ηθική Πλειοψηφία), οι πολιτικές διαχωριστικές γραμμές όσον αφορά τη θρησκεία έγιναν πολύ πιο ορατές μεταξύ των μεγαλύτερων baby boomers.

Η κατηγορία των «μη θρησκευόμενων»

Στη δεκαετία του 1990, τα ποσοστά των μη θρησκευόμενων αυξήθηκαν κατακόρυφα. Σύμφωνα με την Petra Klug, συγγραφέα του «Anti-Atheist Nation: Religion and Secularism in the United States» (Αντι-Αθεϊστικό Έθνος: Θρησκεία και Κοσμικότητα στις Ηνωμένες Πολιτείες), με το τέλος του Ψυχρού Πολέμου ήταν πιο εύκολο για έναν Αμερικανό να εκφράσει την θρησκευτική απιστία του.

Ο δεσμός της θρησκείας με το έθνος δεν ήταν πλέον ο ίδιος, και έτσι δεν θεωρούνταν προδότης να μην πηγαίνει κάποιος στην εκκλησία.

Παρόλα αυτά, ο Putnam και ο Campbell εξήγησαν πως τη δεκαετία του 1990 και του 2000 υπήρξε ένα δεύτερο «aftershock» (μετά το σοκ), καθώς υπήρχε μια ακόμη πιο έντονη δυσφορία και απομάκρυνση από τη θρησκεία από τους νέους. Σε αυτές τις δεκαετίες οι άνθρωποι που ανήκαν στην κατηγορία των “nones”, «μη θρησκευόμενοι», (μια κατηγορία η οποία αποτελεί τους άθεους, τους αγνωστικιστές, και αυτούς που δεν ανήκουν σε κάποια θρησκεία), αυξήθηκε.

Πολλοί Αμερικανοί εξηγούν ότι ο λόγος που απομακρύνθηκαν από συγκεκριμένες θρησκείες και εκκλησίες έχει να κάνει με τις συντηρητικές πολιτικές απόψεις που συνδέονται με τη λέξη «χριστιανός»

Photo: Europeana / Unsplash

Οι λόγοι για τους οποίους αλλάζει η θρησκευτική πίστη στην Αμερική

Υπάρχουν πολλοί παράγοντες για τους οποίους ο τρόπος με τον οποίο οι Αμερικάνοι ασκούν την θρησκεία τους αλλάζει. Κάποιοι επιστήμονες πιστεύουν ότι οφείλεται στο Ίντερνετ και στην προσβασιμότητα των πληροφοριών, ενώ άλλοι θεωρούν ότι έχει να κάνει με θεωρίες όπως αυτή της εκκοσμίκευσης (secularization theory), η οποία εξηγεί ότι όσο περισσότερη μόρφωση έχει μια χώρα, τόσο μειώνεται η πίστη της στη θρησκεία.

Παρ’ όλα αυτά, ένας παράγοντας ξεχωρίζει αυτή τη στιγμή. Οι φιλελεύθερες πεποιθήσεις των Αμερικανών.

Σύμφωνα με την Jessica Grose, δημοσιογράφος στην New York Times, πολλοί Αμερικανοί εξηγούν ότι ένας από τους λόγους για τους οποίους δεν ταυτίζονται με μια συγκεκριμένη θρησκεία είναι λόγω της πολιτικής παρέκκλισης των εκκλησιών τους.

Συγκεκριμένα, πολλοί Αμερικανοί εξηγούν ότι ο λόγος που απομακρύνθηκαν από συγκεκριμένες θρησκείες και εκκλησίες έχει να κάνει με τις συντηρητικές πολιτικές απόψεις που συνδέονται με τη λέξη «χριστιανός».

Η θρησκεία σαν σημείο συντροφικότητας

Με άλλα λόγια, φαίνεται ότι πολλοί Αμερικανοί, δεν αισθάνονται ότι κάποια θρησκεία τους εκπροσωπεί. Οι Αμερικανοί έτσι, για άλλη μια φορά, αμφισβητούν κάθε θρησκεία και τις πολιτικές και πολιτισμικές αξίες που αυτές εκπροσωπούν.

Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι δεν πιστεύουν σε κάποιο Θεό, θρησκευτικό εκπρόσωπο, ή δεν βρίσκουν κάποια υπέρβαση στη φύση. Απλά, ότι ο τρόπος με τον οποίο πιστεύουν και ασκούν την πίστη τους έχει αλλάξει.

Για αυτούς που θεωρούν τη θρησκεία ως κάτι ασήμαντο ή και σε κάποιες περιπτώσεις αρνητικό, η αλλαγή αυτή προς τη θρησκεία, δεν είναι μεγάλο πρόβλημα. Όμως, για πολλούς η θρησκεία, είναι ένα σημείο συντροφικότητας. Ένας τρόπος ανάπτυξης δεσμών ανάμεσα σε μια κοινωνία η οποία είναι ήδη γεμάτη ρήξεις. Για αυτούς, ο τρόπος με τον οποίο έχει εξελιχθεί η θρησκεία αποτελεί μια μεγάλη απώλεια.

*Αρχική photo: Unsplash / brooklyngrace