Αφήλιο: Μπορεί να καλοκαίριασε, όμως η Γη βρίσκεται στη μέγιστη απόσταση από τον Ήλιο

Είναι πια κατακαλόκαιρο στο Βόρειο Ημισφαίριο, θα σκεφτόταν λοιπόν κανείς ότι η Γη βρίσκεται στην ελάχιστη απόστασή της από τον Ήλιο και δέχεται περισσότερη θερμότητα.

Όμως όχι, στην πραγματικότητα συμβαίνει το αντίθετο.

Η Γη περνά το λεγόμενο αφήλιο, τη μέγιστη απόστασή της από το μητρικό μας άστρο, κάθε Ιούλιο. Φέτος αυτό συνέβη την Παρασκευή στις 08.06 ώρα Ελλάδας, όταν η απόσταση Γης-Ήλιου ήταν ακριβώς 152.099.968 χιλιόμετρα.

Συγκριτικά, όταν ο πλανήτης βρισκόταν στο περιήλιο, την ελάχιστη απόσταση από τον Ήλιο, κάτι που συνέβη φέτος στις 3 Ιανουαρίου, η απόσταση περιοριζόταν στα 147.100.632 χιλιόμετρα, ήταν δηλαδή περίπου 5 εκατ. χιλιόμετρα μικρότερη από ό,τι στο αφήλιο.

Πού οφείλεται η διαφορά;

Η απόσταση της Γης-Ήλιου αυξομειώνεται επειδή η τροχιά του πλανήτη δεν είναι απόλυτα κυκλική αλλά ελαφρώς ελλειπτική, μοιάζει δηλαδή με πεπλατυσμένο κύκλο.

Σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό, αυτό συμβαίνει σε όλους τους πλανήτες, όχι μόνο στο Ηλιακό Σύστημα αλλά και σε άλλα πλανητικά συστήματα.

Ο βασικός λόγος είναι ότι η τροχιά κάθε πλανήτη επηρεάζεται από τη βαρυτική έλξη άλλων πλανητών. Στην περίπτωση του Ηλιακού Συστήματος, ο Δίας είναι αυτός που ασκεί τη μεγαλύτερη επίδραση λόγω της μεγάλης μάζας του.

Βέβαια η τροχιά της Γης είναι ελάχιστα ελλειπτική και πρακτικά δεν ξεχωρίζει από έναν τέλειο κύκλο αν τη σχεδιάσει κανείς στο χαρτί.

Η τροχιά του Άρη είναι πιο ελλειπτική, καθώς αυξομειώνεται από τα 206 εκατ. χιλιόμετρα στο περιήλιο στα 249 εκατ. χιλιόμετρα στο αφήλιο. Ακόμα πιο ελλειπτική είναι η τροχιά του Πλούτωνα, με την απόστασή του από τον Ήλιο να αυξομειώνεται από τα 4,4 έως τα 7,3 δισεκατομμύρια χιλιόμετρα.

Οι τροχιές των εσωτερικών πλανητών του Ηλιακού Συστήματος. Το πράσινο αντιστοιχεί στο περιήλιο και το πορτοκαλί στο αφήλιο.

Πώς επηρεάζονται οι εποχές;

Μια συχνή παρανόηση είναι ότι οι εποχές οφείλονται στην αυξομείωση της απόστασής μας από τον Ήλιο.

Στην πραγματικότητα όμως η επίδραση είναι πολύ μικρή. Όταν η Γη βρίσκεται στο αφήλιο ο δίσκος του Ήλιου φαίνεται μόνο 4% μικρότερος, μια διαφορά που δεν γίνεται αντιληπτή με γυμνό μάτι. Και η θερμότητα που δέχεται ο πλανήτης είναι μόλις 7% λιγότερη, κάτι που κάνει τα πιο ήπια τα καλοκαίρια και τους χειμώνες στο βόρειο ημισφαίριο.

Στο νότιο ημισφαίριο, όπου το καλοκαίρι συμπίπτει με το περιήλιο, η θερμοκρασιακές διαφορές ανάμεσα στις εποχές τείνουν να είναι ελαφρώς μεγαλύτερες.

Ο παράγοντας στον οποίο οφείλεται η εναλλαγή των εποχών είναι η κλίση του άξονα περιστροφής της Γης, ο οποίος κοιτάει το ίδιο σημείο του ουρανού όλη τη διάρκεια του έτους.

Λόγω αυτής της κλίσης, ο βόρειος πόλος είναι μονίμως εκτεθειμένος στον Ήλιο στη διάρκεια του καλοκαιριού και ολόκληρο το βόρειο ημισφαίριο δέχεται τότε περισσότερη λιακάδα.

H εναλλαγή των εποχών οφείλεται στην κλίση του άξονα περιστροφής της Γης

Σε άλλους πλανήτες με πιο ελλειπτικές τροχιές, η αυξομείωση της απόστασης επηρεάζει περισσότερο τις θερμοκρασίες.

Η ηλιακή ακτινοβολία που δέχεται ο Άρης, για παράδειγμα, αυξομειώνεται κατά 31% από το περιήλιο στο αφήλιο.

Αν η τροχιά της Γης γινόταν με κάποιο τρόπο πιο ελλειπτική, οι συνέπειες θα ήταν δραματικές. Ειδικά στο νότιο ημισφαίριο, όπου τα καλοκαίρια θα γινόταν αφόρητα ζεστά και οι χειμώνες αφόρητα κρύοι.

Ευτυχώς, τέτοιες αλλαγές δεν αναμένονται για εκατομμύρια χρόνια.