«Frontex: Οι Έλληνες ακτοφύλακες υπεύθυνοι για θανάτους τεσσάρων ατόμων κατά τη διάρκεια επαναπροωθήσεων»

To ρεπορτάζ της «Ελ Παϊς» δημιουργεί νέα δεδομένα για το θέμα των «Επαναπροωθήσεων».

Συγκεκριμένα η ισπανική εφημερίδα αναφέρει:

«Frontex: Οι Έλληνες ακτοφύλακες υπεύθυνοι για θανάτους τεσσάρων ατόμων κατά τη διάρκεια επαναπροωθήσεων

Τέσσερις εκθέσεις της Υπηρεσίας Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Συνόρων (Frontex) αποκαλύπτουν ότι η υπηρεσία γνωρίζει τα περιστατικά που συνέβησαν το 2022 κατά τη διάρκεια παράνομων ομαδικών απελάσεων από την Ελλάδα προς την Τουρκία.

Η Υπηρεσία Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Frontex έχει αποδώσει την ευθύνη για τους θανάτους τεσσάρων μεταναστών στην ελληνική ακτοφυλακή. Αυτοί οι μετανάστες ρίχτηκαν στη θάλασσα του Αιγαίου με δεμένα χέρια από τα σκάφη της ακτοφυλακής σε δύο ξεχωριστά περιστατικά επαναπροωθήσεων που σημειώθηκαν το 2022.

Το πρώτο από αυτά τα περιστατικά αναφέρεται σε έκθεση της Frontex, ημερομηνίας 31 Μαρτίου 2023, και αφορά τρία από τα θύματα. Αυτά αποτελούσαν μέρος μιας ομάδας μεταναστών που αποβιβάστηκε στις 6 Αυγούστου 2022 στο ελληνικό νησί της Χίου. Εκεί, αρκετοί από αυτούς συνελήφθησαν από τους ντόπιους κατοίκους με την πρόθεση να τους παραδώσουν στις αρχές. Μετά την κλήση των κατοίκων, αντί να παρουσιαστούν στο σημείο ένστολοι αστυνομικοί, εμφανίστηκαν 10 άνδρες με κουκούλες και όπλα, οι οποίοι ανάγκασαν 11 από τους μετανάστες να επιβιβαστούν σε ένα σκάφος της Ακτοφυλακής, που κατευθύνθηκε προς τα τουρκικά χωρικά ύδατα. Όταν έφτασαν στα όρια των χωρικών υδάτων, «τους έσπρωξαν στο νερό, περιλαμβανομένων, υποτίθεται, και εκείνων που είχαν δεμένα τα χέρια. Οκτώ κατάφεραν να κολυμπήσουν μέχρι την ακτή», περιγράφει η έκθεση της Υπηρεσίας Θεμελιωδών Δικαιωμάτων (FRO) της Frontex. Η υπηρεσία χαρακτηρίζει ως «αξιόπιστη και πιθανή» την επαναπροώθηση εν θερμώ των 11 μεταναστών στα τουρκικά ύδατα, όπου «εγκαταλείφθηκαν από την ελληνική Ακτοφυλακή, οδηγώντας στο θάνατο τριών μεταναστών».

Οι επιζώντες έφτασαν σε μια παραλία στο Karaada, μια νησίδα στην Τουρκία, όπου διασώθηκαν από την τουρκική ακτοφυλακή δύο ημέρες αργότερα, ενώ οι υπόλοιποι τρεις πνίγηκαν, σύμφωνα με μια άλλη αναφορά για απωθήσεις που ετοίμασαν Τούρκοι πράκτορες. Σε αυτό εξηγούν ότι οι επιζώντες ήταν τέσσερις άνδρες από την Ερυθραία και τέσσερις από την Υεμένη και ότι ανέσυραν επίσης τα τρία πτώματα από τη θάλασσα.

Η υπόθεση του τέταρτου θύματος καταγράφεται σε άλλη δικογραφία με την ίδια ημερομηνία, 31 Μαρτίου 2023, στην οποία το Γραφείο Θεμελιωδών Δικαιωμάτων αναφέρει ένα παρόμοιο περιστατικό στο οποίο μια ομάδα επτά μεταναστών συνελήφθη επίσης από ένοπλους και μασκοφόρους, αυτή τη φορά την 1η Σεπτεμβρίου 2022 στο νησί της Σάμου. Έκλεψαν τα τηλέφωνά τους και όλα τα χρήματά τους και τους βασάνισαν «ακόμα και με πυροβόλα όπλα». Στη συνέχεια, «φέρεται» να εξαναγκάστηκαν να ανέβουν σε σκάφος της ακτοφυλακής και να οδηγηθούν στα τουρκικά χωρικά ύδατα, όπου αναγκάστηκαν να πηδήξουν στο νερό. Ο φάκελος επικαλείται μαρτυρίες των επιζώντων, οι οποίοι ισχυρίζονται ότι δεν τους παρασχέθηκε σχεδία «ή οποιοδήποτε άλλο είδος πλωτής συσκευής και μόνο δύο από αυτούς είχαν σωσίβια». Ο ένας πνίγηκε και οι υπόλοιποι έξι διασώθηκαν από την τουρκική ακτοφυλακή δύο ημέρες αργότερα.

Και τα δύο έγγραφα διατέθηκαν στο κοινό από την Frontex μετά από αίτημα για δημόσια πρόσβαση από άτομο. Αλλά η συνεργασία της ελληνικής ακτοφυλακής με κουκουλοφόρους και ένοπλους κατά τη διεξαγωγή παράνομων ομαδικών απελάσεων καταγράφεται και σε δύο άλλες εσωτερικές εκθέσεις του FRO, στις οποίες είχε πρόσβαση η Ελ Παϊς, οι οποίες δεν έχουν δημοσιευθεί μέχρι στιγμής. Κάθε τρεις μήνες, ο υπεύθυνος για τα θεμελιώδη δικαιώματα ετοιμάζει φάκελο για τη διοίκηση του Οργανισμού.
Αυτό που αναφέρεται στην περίοδο από 1 Φεβρουαρίου έως 30 Απριλίου 2023 αναφέρει ότι στην Ελλάδα υπήρξαν «περιπτώσεις κακομεταχείρισης που έγιναν τόσο από μασκοφόρους όσο και από τοπικές ομάδες πολιτών, συμπεριλαμβανομένης της κατάσχεσης προσωπικών αντικειμένων και των ερευνών». Αυτό το κείμενο παρατηρεί «αύξηση του επιπέδου της βίας που χρησιμοποιείται» και «έλλειψη αποτελεσματικών ερευνών» από τα ελληνικά ιδρύματα. Όλα αυτά, στο πλαίσιο των εν θερμώ επαναπροωθήσεων που ο FRO ορίζει ως «συλλογικές απελάσεις υπηκόων τρίτων χωρών που προσπαθούν να περάσουν τα σύνορα, συμπεριλαμβανομένων των παράνομων επιστροφών Τούρκων υπηκόων και ευάλωτων ατόμων».
Ο φάκελος για το επόμενο τρίμηνο, που αφορά την περίοδο από 1 Μαΐου έως 31 Ιουλίου 2023, είναι ακόμη πιο κατηγορηματικός: θεωρεί ότι οι κουκουλοφόροι που πραγματοποιούν τις συλλογικές απελάσεις στα τουρκικά ύδατα είναι «συνδεδεμένοι με τις εθνικές αρχές» επειδή οι επιστροφές ήταν «συντονισμένες, με καλούς πόρους και φαινόταν να πραγματοποιούνται συστηματικά, παρά ως μεμονωμένα περιστατικά».

Καταγγελία κατά της Frontex

Αυτές οι τριμηνιαίες εκθέσεις αποτελούν μέρος μιας καταγγελίας κατά της Frontex στο Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΔΕΕ), που κατατέθηκε από έναν επιζώντα του περιστατικού στη Σάμο, μέσω της νομικής ΜΚΟ Front-lex. Η αγωγή εκκρεμεί έφεση αφού το δικαστήριο απέρριψε την παραδοχή της.

Ο καταγγέλλων είναι πολίτης του Κονγκό που διαμένει στην Τουρκία, αφού είχε εκδιωχθεί από την Ελλάδα σε δύο περιπτώσεις ενώ προσπαθούσε να μεταναστεύσει στην Ευρώπη. Η δεύτερη επαναπροώθηση που υπέστη είναι αυτή που σημειώθηκε στη Σάμο την 1η Σεπτεμβρίου 2022 και ο άνθρωπος που πνίγηκε ήταν ο καλύτερός του φίλος. Η υπόθεση, γνωστή ως Front-lex vs Frontex, στρέφεται κατά της ευρωπαϊκής συνοριακής υπηρεσίας επειδή συνεχίζει τις δραστηριότητές της στην Ελλάδα, παρά το γεγονός ότι επιβεβαιώνει σε αναφορές ότι η ελληνική ακτοφυλακή παραβιάζει θεμελιώδη δικαιώματα. Εκτός από τα δύο περιστατικά που αναφέρονται, η μήνυση περιγράφει και άλλα παρόμοια γεγονότα, χωρίς όμως να έχει ως αποτέλεσμα τον θάνατο. Η καταγγελία της ΜΚΟ προσπαθεί να καταδείξει ότι η Ελλάδα δεν θα μπορούσε να πραγματοποιεί συστηματικά συλλογικές απελάσεις χωρίς τη συνεργασία της Frontex.

Η αγωγή κατατέθηκε τον Οκτώβριο του 2022. Τον Νοέμβριο του 2023, το ΔΕΕ την απέρριψε σε πρώτο βαθμό ως απαράδεκτη. Δηλαδή, το δικαστήριο απορρίπτει ότι ο ενάγων έχει νομιμοποίηση να ασκήσει δικαστική διαμάχη κατά της Frontex από την Τουρκία, χωρίς να προχωρήσει στην αξιολόγηση της ουσίας της καταγγελίας. Τον Ιανουάριο του 2024, ο δικηγόρος που προετοίμασε την καταγγελία, Iftach Cohen, υπέβαλε έφεση που δεν έχει ακόμη επιλυθεί.

Ο Κοέν θεωρεί ότι ο Frontex έπρεπε να είχε αποσύρθει από τις δράσεις της στην Ελλάδα, σύμφωνα με το άρθρο 46 της στρατηγικής για τα θεμελιώδη δικαιώματα που εγκρίθηκε από τον οργανισμό το 2021. Καθορίζει ότι ο εκτελεστικός διευθυντής θα συμφωνήσει να σταματήσει τις δραστηριότητές του όταν θεωρεί ότι παραβιάζουν στοιχειώδη δικαιώματα ή διεθνείς υποχρεώσεις, μετά από διαβούλευση με τον υπεύθυνο για τα θεμελιώδη δικαιώματα. Ο δικηγόρος υποστηρίζει ότι οι επιχειρήσεις της ελληνικής ακτοφυλακής «δεν μπορούν να διαχωριστούν από τη Frontex» επειδή η υπηρεσία, εκτός από τη χρηματοδότηση των πλοίων με τα οποία εκτελούνται, «συντονίζει και παρέχει τεχνικές πληροφορίες» στην ακτοφυλακή για την αναχαίτιση των σκαφών των προσφύγων. «Η Ελλάδα χρειάζεται το τεκμήριο νομιμότητας που της δίνει η Frontex για να συνεχίσει να πραγματοποιεί μαζικές απελάσεις», λέει ο Κοέν. «Το επιχείρημα της ελληνικής ακτοφυλακής είναι πάντα «ενεργήσαμε νόμιμα γιατί η Frontex ήταν εκεί μαζί μας», δηλώνει ο δικηγόρος. Ο εκπρόσωπος Τύπου της Ελληνικής Ακτοφυλακής δεν έχει απαντήσει στις ερωτήσεις της εφημερίδας σχετικά με τα επεισόδια και τα αναφερόμενα δημοσιεύματα.

Ο εκπρόσωπος Τύπου της Frontex, Krzysztof Borowski, εξηγεί στην EL PAÍS ότι, αν και ο διευθυντής της, Hans Leijtens, θεωρεί απαραίτητη τη συνεχή αξιολόγηση των υποθέσεων που αναφέρονται από τον FRO για να προσδιοριστεί «η αξιοπιστία της συνεργασίας μεταξύ του οργανισμού και της Ελλάδας», δεν έχει καταλήξει στο συμπέρασμα ότι πρέπει να σταματήσουν τη λειτουργία τους. «Ο ρόλος μας δεν είναι μόνο να υποστηρίζουμε και να συνεργαζόμαστε με τα κράτη μέλη για να διασφαλίσουμε τον σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων προστατεύοντας παράλληλα τα σύνορα», εξηγεί ο Borowski τηλεφωνικά. «Είμαστε δεσμευμένοι να διασφαλίσουμε ότι όλες οι δραστηριότητές μας στην Ελλάδα θα πραγματοποιούνται με πλήρη συμμόρφωση με το νόμο και με σεβασμό της αξιοπρέπειας όλων των ανθρώπων. «Η πιθανότητα να αποσύρουμε την υποστήριξή μας είναι η τελευταία επιλογή και δεν θα το κάνουμε ελαφρά τη καρδία».