Μπουσάνα Βέκια – Το ανυπότακτο, «χειροποίητο» χωριό της Ιταλίας που δεν ανήκει πουθενά

«Στέκομαι έξω από το σπίτι του κουκλοποιού στο ιταλικό μεσαιωνικό χωριό Μπουσάνα Βέκια. Βρέχει και ο στενός δρόμος είναι εντελώς σιωπηλός, με τα καλντερίμια να αστράφτουν στο κίτρινο φως που εκπέμπει η γυάλινη πόρτα μπροστά μου» γράφει η Catherine Bennett στο BBC.

«Η πόρτα ανοίγει και η Νίνα Φράνκο με κοιτάζει. «Έλα μέσα! Έλα μέσα!» Είναι ντυμένη με μπλε φόρμα εργασίας με βαμμένες κηλίδες χρώματος και ένα μαντήλι είναι δεμένο στα μαλλιά της. Μέσα σε αυτόν τον χώρο, που είναι ταυτόχρονα και το εργαστήριό της, χειροκίνητες μαριονέτες από τσόχα και βερνικωμένες ξύλινες μαριονέτες ξεχειλίζουν από ξύλινα κιβώτια και κρέμονται από δίχτυα που είναι στερεωμένα στην οροφή, στριμωγμένες δίπλα σε μινιατούρες θεάτρου και χαρακτήρες της commedia dell’arte» συνεχίζει.

«Κρυφοκοιτάζοντας πίσω από την Φράνκο, βλέπω ότι το πίσω μέρος του κτιρίου είναι ακόμα υπό κατασκευή, με σωρούς από πέτρες αντί για δάπεδο κουζίνας. Βλέπει το βλέμμα μου και γελάει: «Ακόμα χτίζω! Όλοι σε αυτό το χωριό κάποια στιγμή χρειάστηκε να χτίσουν το δικό τους σπίτι»».

Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.

Η δημοσίευση κοινοποιήθηκε από το χρήστη Fabiana Chiari (@fabianachiari.75)

Στις κομψές ακτές της Ιταλικής Ριβιέρας

Η Φράνκο είναι μία από τις νεότερες κατοίκους της Μπουσάνα Βέκια. Έφτασε το 2022 μετά από 20 χρόνια διαμονής στην Αργεντινή και εντάχθηκε στην εκλεκτική κοινότητα διεθνών καλλιτεχνών του χωριού.

«Είναι ένας πραγματικός πύργος της Βαβέλ. Αν κλείσεις τα μάτια σου, μπορείς να ακούσεις γαλλικά, γερμανικά, ρωσικά, ισπανικά – όλα από ανθρώπους που ζουν εδώ» λέει η Φράνκο πίνοντας τσάι, καθώς κάθεται σε ένα χαλί στο πάτωμά της και μιλάει για την ιστορία του χωριού.

Η Μπουσάνα Βέκια είναι ένας ιδιαίτερος τόπος στη σειρά των κομψών θέρετρων που κοσμούν τις ακτές της ιταλικής Ριβιέρας. Βρίσκεται στην κορυφή ενός από τους λόφους που είναι συγκεντρωμένοι πάνω από το Σαν Ρέμο και το τελευταίο κεφάλαιο της μακράς ιστορίας της αρχίζει με μια καταστροφή.

Δείτε το βίντεο 

Ο μεγάλος σεισμός

Είχε ξημερώσει η πρώτη ημέρα της Σαρακοστής, στις 23 Φεβρουαρίου 1887. Πολλοί από τους κατοίκους της Μπουσάνα βρίσκονταν στην εκκλησία, για να παρακολουθήσουν τη λειτουργία πριν από μια μέρα εργασίας στα χωράφια. Την ώρα που ο ιερέας είχε σβήσει στάχτη στο μέτωπο του τελευταίου ενορίτη του, έτσι λέει η ιστορία, ακούστηκε μια τρομερή δόνηση στον αέρα και το έδαφος κουνήθηκε κάτω από τα πόδια τους. Ένας δεύτερος σεισμός πέντε λεπτά αργότερα έκανε την παχιά πέτρινη στέγη της εκκλησίας να υποχωρήσει και να πέσει στο έδαφος.

Ο σεισμός που σημειώθηκε κατά μήκος της βόρειας ακτής της Λιγουρίας εκείνη την ημέρα κατέστρεψε το ανώτερο τμήμα του χωριού, σκοτώνοντας ανθρώπους στα κρεβάτια τους, καθώς οι στέγες τους κατέρρευσαν πάνω τους.

Συνολικά 53 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους – τα ονόματά τους αναγράφονται σε μια μαρμάρινη πλάκα στην είσοδο του χωριού. Σε σέπια φωτογραφίες της εποχής δείχνουν σειρές ξύλινων στρατώνων που κατασκευάστηκαν χαμηλότερα στο λόφο για να στεγάσουν τους πρόσφυγες, όπου κατέληξαν να ζουν για επτά ολόκληρα χρόνια, λίγα μέτρα μακριά από το παλιό τους σπίτι. Η υποσχόμενη ανοικοδόμηση δεν ήρθε ποτέ. Ο πρώτος λίθος για τη Μπουσάνα Νουόβα  το νέο χωριό κάτω από τον λόφο – τοποθετήθηκε δύο χρόνια αργότερα, και η αρχική πόλη εγκαταλείφθηκε οριστικά το 1894.

Βρίσκεται στην κορυφή ενός από τους λόφους που είναι συγκεντρωμένοι πάνω από το Σαν Ρέμο και το τελευταίο κεφάλαιο της μακράς ιστορίας της αρχίζει με μια καταστροφή

Ένα κοινόβιο καλλιτεχνών

Τα χρόνια πέρασαν και η Μπουσάνα Βέκια μετατράπηκε σε πόλη-φάντασμα. Οι λαθρέμποροι τη χρησιμοποιούσαν για να αποθηκεύουν λαθραία προϊόντα πριν περάσουν στη Γαλλία, και μετανάστες από τη νότια Ιταλία μετακόμισαν για ένα διάστημα. Κάθε φορά, οι κάτοικοι αυτοί εκδιώχθηκαν βίαια από τις τοπικές αρχές.

Το σημείο καμπής ήρθε στα τέλη της δεκαετίας του 1950. Ένας κεραμίστας από το Τορίνο, ο Mario Giani, γνωστός ως Clizia, είχε την ιδέα να το μετατρέψει σε κοινόβιο καλλιτεχνών. Σιγά-σιγά τον ακολούθησαν κι άλλοι καλλιτέχνες από όλη την Ευρώπη, τους τράβηξε η γοητεία ενός τόπου χωρίς κανόνες, όπου έχτιζες το δικό σου σπίτι με τα χέρια από τα χαλάσματα και περνούσες τις μέρες σου κάνοντας τέχνη.

«Θυμάμαι ακόμα τη μυρωδιά του τότε», λέει η Erminia Pascucci, μια παλιά κάτοικος, η οποία ήρθε για πρώτη φορά στη Βουσάνα Βέκια το 1974, όταν ήταν 22 ετών. «Είχαμε δύο πηγάδια όπου παίρναμε νερό, αλλά μπορούσες να το χρησιμοποιήσεις μόνο για να καθαρίσεις. Πήγαινες στην κοντινή πόλη Arma di Taggia μια φορά την εβδομάδα για να κάνεις ντους. Χρησιμοποιούσαμε λάμπες πετρελαίου και κεριά. Ίσως αυτό να ήταν μέρος της γοητείας που μας ασκούσε ο τόπος – ήταν η ζωή μειωμένη στα βασικά της».

Ακουμπάει τους καμπύλους, ασβεστωμένους τοίχους του σπιτιού της. «Ερωτεύεσαι αυτές τις πέτρες».

Υπάρχουν, πλέον, αρκετά εστιατόρια και ένα τοπικό μπαρ που κάνει ζωηρή δουλειά τα Σαββατοκύριακα σερβίροντας spritzes σε Γάλλους και Γερμανούς τουρίστες

Από τους χίπις στα Αirbnb

Η Μπουσάνα έχει ακόμα ανοιχτές τις πληγές της από τον σεισμό. Μερικά από τα μεσαιωνικά σπίτια είναι σκαλισμένα με σανίδες, καταρρέουν σαν μπισκότα στις άκρες, ενώ άλλα έχουν λουλούδια φρεσκοφυτεμένα σε γλάστρες και πολύχρωμες κουρτίνες στα παράθυρα, παιδικά ποδήλατα ακουμπισμένα σε μια πλαϊνή πόρτα. Υπάρχει μια παιχνιδιάρικη ατμόσφαιρα, σαν το χωριό να βρίσκεται σε συνεχή προετοιμασία για μια γιορτή.

Το αποτύπωμα των καλλιτεχνών είναι παντού: θραύσματα πολύχρωμων πλακιδίων διατρέχουν έναν τοίχο, πίνακες ζωγραφικής διακοσμούν τους δρόμους και γλυπτά από στριφτό σύρμα, πηλό ή υλικά που βρέθηκαν είναι κρυμμένα στην πόλη σαν πασχαλινά αυγά. Η εκκλησία χωρίς στέγη είναι πλέον κατάφυτη από χόρτα και αγριόχορτα, και περιστέρια συγκεντρώνονται στις καμάρες της που είναι καλυμμένες με τοιχογραφίες.

Το μέρος έχει αλλάξει από εκείνες τις μεθυστικές, χίπικες μέρες. Δεν είναι πια εκτός δικτύου, και τώρα έχει ηλεκτρικό ρεύμα, τρεχούμενο νερό και, φυσικά, Airbnb. Υπάρχουν αρκετά εστιατόρια και ένα τοπικό μπαρ που κάνει ζωηρή δουλειά τα Σαββατοκύριακα σερβίροντας spritzes σε Γάλλους και Γερμανούς τουρίστες. Πολλοί από τους καλλιτέχνες έχουν υποχωρήσει και πωλούν μαγνητάκια ψυγείου μαζί με τα έργα τους. Η πόλη έχει γίνει άλλος ένας πόλος έλξης για την περιοχή, μαζί με τα παραθαλάσσια θέρετρα και το κοντινό Σαν Ρέμο, με το μουσικό φεστιβάλ και το καζίνο του.

Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.

Η δημοσίευση κοινοποιήθηκε από το χρήστη Chiara Alfier (@chiaralfier)

Ι Resilienti (οι Ανθεκτικοί)

Παρά τη δημοτικότητα της Μπουσάνα Βέκια -ή ίσως εξαιτίας της, όπως πιστεύουν ορισμένοι κάτοικοι- οι αρχές απειλούν τους κατοίκους του χωριού με έξωση.

Το 2017 οι κάτοικοι έλαβαν επιστολές που τους ενημέρωναν ότι δεν είχαν κανένα νόμιμο δικαίωμα στα σπίτια τους και θεωρούνταν παράνομοι καταληψίες από το κράτος. Σε απάντηση, οι κάτοικοι του χωριού συσπειρώθηκαν και σχημάτισαν μια συλλογικότητα, η οποία αυτοαποκαλείται i Resilienti (οι Ανθεκτικοί).

Η συλλογικότητα βρίσκεται σήμερα σε μια διελκυστίνδα με τις περιφερειακές αρχές και το τμήμα κρατικής περιουσίας. Οι κάτοικοι θέλουν να αναγνωριστούν ως οι νόμιμοι ιδιοκτήτες των σπιτιών που ανοικοδόμησαν οι ίδιοι. Οι αρχές ήθελαν αρχικά οι κάτοικοι να πληρώνουν πρόστιμα στο κράτος για την παράνομη κατοχή των σπιτιών, αλλά αυτό απορρίφθηκε με απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας τον Ιούνιο του 2024. Ο δήμος του Σαν Ρέμο έχει υποβάλει διάφορες προτάσεις για την επίλυση του αδιεξόδου, συμπεριλαμβανομένης της διεξαγωγής δημόσιας δημοπρασίας ώστε οι κάτοικοι του χωριού να μπορούν να υποβάλουν προσφορές για τα σπίτια τους (αν και κινδυνεύουν να υπερβούν την προσφορά και να χάσουν το σπίτι τους).

«Πήγαινες στην κοντινή πόλη Arma di Taggia μια φορά την εβδομάδα για να κάνεις ντους. Χρησιμοποιούσαμε λάμπες πετρελαίου και κεριά»

«Μας κάνουν πόλεμο»

«Πρόκειται για μια ολόκληρη αντίφαση. Ο δήμος λέει: «Επισκεφθείτε την Bussana Vecchia, το όμορφο χωριό των καλλιτεχνών!». Αλλά την ίδια στιγμή μας κάνουν πόλεμο», λέει η Pascucci.

Ο περιφερειάρχης δήλωσε ότι τα σχέδια αποκατάστασης είναι μια «ανεκμετάλλευτη ευκαιρία» για να μετατραπεί το χωριό σε ένα «κόσμημα» που να είναι «επιτέλους προσβάσιμο με απόλυτη ασφάλεια». Ο Andrea Zammatoro, ο οποίος μεγάλωσε στη Μπουσάνα Βέκια, σνομπάρει την ιδέα ότι το χωριό δεν είναι ασφαλές.

«Πιθανώς το χειρότερο ατύχημα που έχει συμβεί σε αυτό το χωριό συνέβη σε μένα» λέει. «Όταν ήμουν οκτώ ετών, έπαιζα στην ερειπωμένη εκκλησία όταν μια πέτρα έπεσε στο πρόσωπό μου και μου έσπασε τη μύτη. Αυτός είναι ο μόνος λόγος που το κράτος ανησυχεί – δεν θέλουν να ξοδέψουν χιλιάδες ευρώ για αποζημίωση σε έναν τουρίστα που τραυματίστηκε εδώ». Όπως πολλοί κάτοικοι, ανησυχεί ότι αν οι αρχές αποκτήσουν τον έλεγχο, το χωριό θα μετατραπεί σε τουριστική παγίδα και θα χάσει το μποέμικο πνεύμα του.

Ακόμη και οι κάτοικοι του χωριού είναι διχασμένοι

Ορισμένοι θέλουν να τους παραχωρηθούν δικαιώματα ιδιοκτησίας. Άλλοι χαίρονται να λάβουν μια «παραχώρηση» – το δικαίωμα να περάσουν το υπόλοιπο της ζωής τους στα σπίτια τους, με αντάλλαγμα ένα συμβολικό ετήσιο ενοίκιο που καταβάλλεται στις περιφερειακές αρχές. Οι διαπραγματεύσεις συνεχίζονται εδώ και χρόνια. Η συλλογικότητα φοβάται ότι το κράτος θα οδηγήσει κάθε κάτοικο στα δικαστήρια για να τους κάνει έξωση – ουσιαστικά θα τους ξεπαστρέψει έναν προς έναν.

Λόγω της αντιπαράθεσης, 15 εκατ. ευρώ από τα ευρωπαϊκά κονδύλια ανάκαμψης που θα πήγαιναν στην αποκατάσταση του χωριού πήγαν στο Σαν Ρέμο. Όχι ότι οι κάτοικοι ενοχλούνται – έχουν συνηθίσει την αίσθηση του γκρεμισμένου χωριού, το κουβάρι από καλώδια και σύρματα στις εξωτερικές πλευρές των σπιτιών, τις διαρροές στις στέγες που μπαλώνουν μόνοι τους. Αυτό που προσπαθούν να προστατέψουν είναι πολύ λιγότερο απτό – είναι το πνεύμα της ελευθερίας που έχει καθορίσει τη ζωή στο χωριό τα τελευταία 60 χρόνια.

Πώς να το επισκεφθείτε

– Μπορείτε να επισκεφθείτε τη Μπουσάνα Βέκια ως ημερήσια εκδρομή από άλλες πόλεις της Λιγουρίας, όπως το Σαν Ρέμο ή η Γένοβα. Η καλύτερη εποχή είναι το καλοκαίρι, όταν οι πρώην κάτοικοι επιστρέφουν για να επισκεφθούν συγγενείς και φίλους και ο πληθυσμός του χωριού διπλασιάζεται. Αυτή την εποχή του χρόνου, μπορεί να είστε αρκετά τυχεροί για να παρακολουθήσετε μια συναυλία ή ένα πάρτι σε ένα από τα εγκαταλελειμμένα κτίρια.

– Είναι πιο εύκολο να το επισκεφθείτε με αυτοκίνητο, καθώς δεν υπάρχει καμία δημόσια συγκοινωνία που να οδηγεί απευθείας στο χωριό. Αν δεν σας πειράζει να ιδρώσετε, υπάρχει ένα απότομο αλλά όμορφο μονοπάτι πεζοπορίας από τη Μπουσάνα Νουόβα.

– Ενώ βρίσκεστε εκεί, επισκεφθείτε τις γκαλερί και αγοράστε κάποια έργα τέχνης για το σπίτι σας, προτού χαλαρώσετε με ένα παγωτό στην Piazzetta Golosa.

– Το Osteria degli Artisti είναι το παλαιότερο εστιατόριο του χωριού. Σερβίρει σπεσιαλιτέ της Λιγουρίας σε δίκαιες τιμές – αλλά κάντε κράτηση εκ των προτέρων αν βρεθείτε εκεί την υψηλή περίοδο.

*Με στοιχεία από bbc.com