Αντιμέτωπη με την κρίση του δημογραφικού ζητήματος, η κυβέρνηση, ετοιμάζει ένα Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την ενίσχυση της οικογένειας και την αντιστροφή των αρνητικών τάσεων βασισμένο σε 13 μικρά περιφερειακά δημογραφικά σχέδια. Στη συνέντευξη που παραχώρησε στο CityHub η υπουργός Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας, Σοφία Ζαχαράκη, παρουσιάζονται οι στρατηγικοί άξονες του σχεδίου, όπως η στήριξη των νέων γονέων, η ενδυνάμωση του εργατικού δυναμικού και η αντιμετώπιση των δημογραφικών ανισοτήτων.  

Βλέποντας το αρνητικό ισοζύγιο γεννήσεων έναντι των θανάτων, την ερήμωση της περιφέρειας, το κλείσιμο σχολείων, την «απώλεια» ολόκληρων πόλεων όπως δείχνουν τα στοιχεία  κατανοούμε στην πράξη τι σημαίνει δημογραφικό πρόβλημα; Που βρισκόμαστε με το Εθνικό Σχέδιο Δράσης που προετοιμάζετε; 

 Βρισκόμαστε στη δεύτερη φάση επεξεργασίας του Σχεδίου. Αρχικά, ως Υπουργείο Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας διαβουλευτήκαμε εκτενώς με την Τοπική Αυτοδιοίκηση, τους επιστημονικούς φορείς, τα πολιτικά κόμματα, τους κοινωνικούς εταίρους, την εκκλησία, την Κοινωνία των Πολιτών. Καταγράψαμε και επεξεργαστήκαμε προτάσεις και πολιτικές που μας υποβλήθηκαν. Το πρώτο σχέδιο παραδόθηκε στον πρωθυπουργό και τώρα με βάση τις κατευθύνσεις του, προχωράμε μαζί με τους συναδέλφους υπουργούς στην τελική εξειδίκευση συγκεκριμένων μέτρων. Οι επιμέρους παράμετροι του προβλήματος – καθώς δημογραφικό δεν είναι μόνο η μείωση των γεννήσεων – μας υπαγορεύουν και τις ενδεδειγμένες παρεμβάσεις σε πέντε μεγάλους άξονες. Στήριξη της οικογένειας, ενίσχυση του εργατικού δυναμικού, διαχείριση της γήρανσης, βελτίωση της ποιότητας ζωής. 

Αντιλαμβάνεστε πως όλες οι πολιτικές, έχουν αναφορά και αντανακλώνται ευθέως στο δημογραφικό. Ενα καλό ολοήμερο σχολείο στη γειτονιά, ένα άρτιο περιφερειακό νοσοκομείο, η δυνατότητα μιας οικογένειας να βρει φύλαξη για το μωρό πριν την ηλικία που θα πάει στο βρεφονηπιακό σταθμό, είναι συνθήκες που θα οδηγήσουν ένα νέο ζευγάρι να σκεφτεί ευκολότερα να κάνει παιδί. Η ενδυνάμωση και η διευκόλυνση της οικονομικής ανεξαρτησίας των νέων ανθρώπων είναι επίσης ένα σημαντικό κομμάτι. Βρισκόμαστε σε στενή συνεργασία με την Κομισιόν η οποία μας παρέχει τεχνική βοήθεια και θέλω να σας πως ότι μόλις χθες ξεκίνησαν επισήμως και οι διαδικασίες για την κατάρτιση σχετικής ειδικής μελέτης. Ταυτόχρονα όσο το προσδόκιμο ζωής μεγαλώνει καλούμαστε να φροντίσουμε ως πολιτεία για την υγιή και ενεργό γήρανση του πληθυσμού.

Οι άνθρωποι της τρίτης ηλικίας είναι πολύτιμος «πόρος» για την κοινωνία μας. Οφείλουμε να τους παρέχουμε όλες τις δυνατότητες να παραμένουν σωματικά και ψυχικά υγιείς, να συμβάλουν με τη σωρευμένη εμπειρία και τις μεγάλες αντοχές τους, στην κοινωνική και οικονομική ζωή. Αλληλεπιδρώντας με τους νέους ανθρώπους να  δημιουργούν μια σπουδαία εθνική ομάδα. 

  Aνάσχεση της δημογραφικής κατάρρευσης

Γνωρίζετε βεβαίως πως δεν έχουμε μια κοινή δημογραφική εικόνα σε όλη τη χώρα. Άλλη είναι η εικόνα στην Αθήνα και άλλη στον Εβρο ή στην ορεινή ηπειρωτική χώρα; Θα πάτε με μια συνταγή παντού; 

 Έχετε δίκιο. Οι συνθήκες και οι ανάγκες δεν είναι όμοιες σε όλη τη χώρα. Παρατηρούμε ότι στο Νότιο Αιγαίο έχουμε οριακά περισσότερες γεννήσεις από θανάτους. Αντιθέτως στη Δυτική Μακεδονία η αναλογία είναι αποκαρδιωτική, σχεδόν 2,4 θάνατοι ανά γέννηση. Ξέρουμε τις αιτίες της σημαντικής απόκλισης πχ ανάμεσα στους τουριστικούς και τους ορεινούς δήμους, ανάμεσα στα μεγάλα αστικά κέντρα και στις ορεινές περιοχές.

Παράλληλα με την οριζόντια δημογραφική πολιτική,  ουσιαστικά στοχεύουμε σε  13 μικρά περιφερειακά δημογραφικά σχέδια. Είμαι όμως υποχρεωμένη να επισημαίνω ότι η ανάσχεση της δημογραφικής κατάρρευσης, δεν μπορεί να γίνει από τη μια στιγμή στην άλλη. Απαιτούνται αρκετά χρόνια, συνέπεια, και επιμονή για να αποδώσουν οι πολιτικές. Στο πλαίσιο αυτό, με χρηματοδότηση από το ΕΣΠΑ προχωράμε στη δημιουργία Παρατηρητηρίου για το Δημογραφικό, προκειμένου να ελέγχουμε τα αποτελέσματα των πολιτικών. Επαναλαμβάνω ότι δεν υπάρχουν μαγικές συνταγές γιατί αν υπήρχαν θα τις είχαν εφαρμόσει άλλοι και εμείς θα μπορούσαμε να πατήσουμε πάνω στα χνάρια τους. Αντιθέτως βλέπουμε ότι χώρες με στιβαρές οικονομίες, κοινωνικό κράτος και ολιστική πολιτική για την οικογένεια έχουν τα ίδια προβλήματα με εμάς. Δείτε πχ την Ιαπωνία, τη Νότιο Κορέα ή και χώρες όπως η Νορβηγία και η Σουηδία. 

 Εμείς δεν ξεκινάμε λίγο αργά; 

 Ως χώρα; Ναι η αλήθεια είναι ότι αργήσαμε να συνειδητοποιήσουμε το μέγεθος της απειλής. Όμως θα προσθέσω ότι την τελευταία 15ετία  παλεύαμε πρώτα να μη χρεοκοπήσουμε στη συνέχεια να ορθοποδήσουμε.  Ως κυβέρνηση όμως, κατηγορηματικά λέω πως όχι μόνο δεν αργήσαμε αλλά από την πρώτη στιγμή ο ίδιος πρωθυπουργός όρισε το δημογραφικό ως εθνικό κίνδυνο και αναλάβαμε δράση.

Η στήριξη της οικογένειας είναι βεβαίως βασικός άξονας του Εθνικού Σχεδίου, όμως ήδη από το 2019 εμείς προχωρήσαμε σε στοχευμένες παροχές, επιδόματα και κάθε είδους βοήθεια στη νέα μητέρα και στα νέα ζευγάρια. Το αυξημένο επίδομα γέννας, η επέκταση της άδειας μητρότητας, οι γονεϊκές άδειες, η κάλυψη όλων των αιτήσεων για βρεφονηπιακούς σταθμούς και τα Κέντρα Δημιουργικής Απασχόλησης, τα ολοήμερα σχολεία, η αναβάθμιση των προγραμμάτων στα νηπιαγωγεία, οι αλλαγές στο πλαίσιο της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, τα στεγαστικά μας προγράμματα είναι ορισμένες από τις παρεμβάσεις μας.

Η μείωση της ανεργίας, η αύξηση των μισθών, η δημιουργία αισθήματος ασφάλειας και προοπτικής συνολικά για τη χώρα, ακόμη και η αποκλιμάκωση της έντασης με την Τουρκία δημιουργούν ένα περιβάλλον που μπορεί κάποιος να σκεφτεί την οικογένεια. Οι 400 χιλιάδες άνθρωποι που βγήκαν από την ανεργία, εν δυνάμει μπορούν να δουν με άλλους όρους τη ζωή τους και την προοπτική της οικογένειας.  Θα είμαι η τελευταία που θα υποστηρίξει ότι αυτά αρκούν, όμως παλεύουμε σκληρά και συντονισμένα για  να δημιουργήσουμε το πλαίσιο, ώστε όποιος επιθυμεί, να μπορεί να προχωρήσει προς τον κόσμο της γονεϊκότητας. Που προσφέρει και πολλή αγάπη και πληρότητα. Και δεν πρέπει να το ξεχνάμε. 

 Οι περισσότεροι πολίτες επικαλούνται το οικονομικό ως ανασχετικό παράγοντα για τη δημιουργία οικογένειας, πως θα αντιμετωπιστεί αυτή η αντικειμενική δυσκολία; 

 Στη διάρκεια κατάρτισης του Εθνικού Σχεδίου Δράσης για να ξέρουμε που πατάμε, κάναμε μια σειρά από έρευνες και αντλήσαμε πολλά δεδομένα από προηγούμενες υπάρχουσες. Το οικονομικό προβάλλεται πράγματι  σε πρώτο επίπεδο, όμως όταν σκάβεις βαθύτερα, οι απαντήσεις οδηγούν αλλού. Για το λόγο αυτό λέμε ότι το δημογραφικό είναι ένα πρόβλημα των σύγχρονων κοινωνιών που η αντιμετώπισή του δεν εξαρτάται αποκλειστικά από τη διάθεση πακτωλού χρημάτων. Δεν μπορεί να παραγνωρίζουμε πως οι αλλαγές στο μοντέλο ζωής, ο ατομισμός, η ανασφάλεια που δεν συνδέεται αποκλειστικά με το εισόδημα αλλά μπορεί να πηγάζει από την κλιματική κατάρρευση ή το φόβο μιας νέας πανδημίας, αποθαρρύνουν πολλούς νέους ανθρώπους από τη δέσμευση μιας οικογένειας. 

 Που θα ρίξετε το κύριο βάρος; Οι πολύτεκνες οικογένειες ζητούν περισσότερη στήριξη και οι τρίτεκνες επιδιώκουν χρόνια να χαρακτηριστούν ως πολύτεκνες; 

 Πρέπει και κινούμαστε παράλληλα σε δυο κατευθύνσεις. 

 Η πρώτη κατεύθυνση είναι η μεγαλύτερη φροντίδα στη στήριξη των πολύτεκνων οικογενειών, και η περαιτέρω ενίσχυση των τριτέκνων . Έχοντας πει αυτό όμως να επισημάνω πως για την τριτεκνία και την πολυτεκνία υπάρχει ήδη ένα πολύ ισχυρό πλαίσιο προστασίας, δικαιωμάτων και κοινωνικών παροχών. Η δεύτερη κατεύθυνση είναι η ουσιαστική ενθάρρυνση των οικογενειών με ένα παιδί να προχωρήσουν σε ένα δεύτερο και από το δεύτερο στο τρίτο.  Μια μεγάλη έρευνα που διενήργησε η Metron Analysis με την πολύτιμη συνδρομή της Eurobank μας έδειξε ότι σημαντική συμβολή στο στόχο αύξησης των γεννήσεων θα έχει να δοθούν κίνητρα στα ζευγάρια με ένα παιδί να προχωρήσουν σε ένα δεύτερο.

Εκεί θα χρησιμοποιήσουμε τα περισσότερα όπλα μας. Έχουμε πλήρη επίγνωση ότι η φορολογική επιβάρυνση των οικογενειών με παιδιά στην Ελλάδα είναι σημαντική και είναι κάτι που μελετάμε με ιδιαίτερη προσοχή για να δούμε τι μπορεί να γίνει καλύτερο. 

*Συνέντευξη στον Απόστολο Τσοράκη

Headlines