ΝΑΤΟ, 75 χρόνια «φαγούρα»

«Οι ΗΠΑ κατέχουν το ένα τέταρτο της παγκόσμιας οικονομίας, αλλά μαζί οι σύμμαχοι του ΝΑΤΟ έχουμε τη μισή οικονομία και τη μισή στρατιωτική ισχύ του κόσμου», γράφει ο απερχόμενος Γενικός Γραμματέας της Βορειατλαντικής Συμμαχίας, Γενς Στόλτενμπεργκ σε άρθρο στο Foreign Affairs.

«Μαζί, η αποτροπή μας είναι πιο αξιόπιστη, η υποστήριξή μας προς την Ουκρανία πιο σταθερή και η συνεργασία μας με εξωτερικούς εταίρους πιο αποτελεσματική».

Το ΝΑΤΟ είναι μεγαλύτερο και ισχυρότερο από ποτέ.

Η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία είχε ως αποτέλεσμα τα μέλη του να αυξηθούν σε 32 (μετά την ένταξη της Φινλανδίας και της Σουηδίας).

Οι δε αμυντικές δαπάνες τους έχουν εκτοξευθεί στα ύψη. Και δη των Ευρωπαίων.

Όμως στην εν εξελίξει τριήμερη σύνοδο κορυφής για την 75η επέτειο της Συμμαχίας, στην Ουάσιγκτον, είναι διάχυτη η αίσθηση μιας βαθιάς κρίσης.

Ο Γάλλος πρόεδρος, Εμανουέλ Μακρόν -που προ πενταετίας χαρακτήριζε το ΝΑΤΟ «εγκεφαλικά νεκρό» και τώρα τάσσεται ακόμη και υπέρ του ενδεχόμενου αποστολής δυτικών στρατευμάτων στην Ουκρανία- μεταβαίνει στην Ουάσιγκτον έχοντας «κοντύνει» πολιτικά μετά τις πρόωρες βουλευτικές στη χώρα του.

Ο Γερμανός καγκελάριος, Όλαφ Σολτς, δείχνει επίσης πολιτικά αποδυναμωμένος.

Το μεγαλύτερο πρόβλημα έχει ωστόσο ο ίδιος ο οικοδεσπότης της ιστορικά σημαντικής συνόδου κορυφής και ηγέτης της μεγαλύτερης στρατιωτικής δύναμης της Συμμαχίας.

Εν μέσω μιας από τις κρίσιμες και θυελλώδεις προεκλογικές εκστρατείες στις ΗΠΑ, ο Αμερικανός πρόεδρος, Τζο Μπάιντεν, βρίσκεται πλέον υπό ανοιχτή αμφισβήτηση ακόμη και στο ίδιο του το κόμμα.

Μετά και το καταστροφικό ντιμπέιτ, οι φωνές πληθαίνουν στους Δημοκρατικούς υπέρ της αποχώρησης του 81χρονου προέδρου από την κούρσα.

Σύμφωνα μάλιστα με το Axios πολλοί τον καλούν να το κάνει μέχρι την Παρασκευή, αμέσως μετά τη σύνοδο κορυφής του ΝΑΤΟ.

Ήδη το «φάντασμα» της πιθανής επανεκλογής του Ντόναλντ Τραμπ στοιχειώνει πολλούς από τους Ευρωπαίους συμμάχους, ενόσω ο πόλεμος στην Ουκρανία συνεχίζεται για τρίτο χρόνο, με ορατό το στρατηγικό αδιέξοδο.

Ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Τζο Μπάιντεν, και ο απερχόμενος Γ.Γ. του ΝΑΤΟ, Γενς Στόλτενμπεργκ, σφίγγουν τα χέρια κατά τη διάρκεια συνάντησης στο Οβάλ Γραφείο, στα μέσα Ιουνίου (REUTERS/Elizabeth Frantz)

Στρατιωτικά ισχυροί, πολιτικά αποδυναμωμένοι

Προφανώς στην πανηγυρική σύνοδο οι συμμετέχοντες αρχηγοί των χωρών-μελών του ΝΑΤΟ θα προβάλλουν στο προσκήνιο τη συλλογική αποφασιστικότητα και ισχύ τους.

Στο παρασκήνιο ωστόσο το κλίμα αναμένεται κάθε άλλο παρά να είναι εορταστικό.

Υπάρχει πλέον διάχυτη η αίσθηση μιας πολιτικής ευαλωτότητας, αποτέλεσμα εν μέρει και των υβριδικών συνεπειών του πολέμου στην Ουκρανία.

Εν μέσω εκτόξευσης του κόστους ζωής, αλλά και των αμυντικών δαπανών, οι κάλπες στην Ευρώπη -από τις ευρωεκλογές μέχρι τις εθνικές και περιφερειακές εκλογές- σηματοδοτούν μια ανησυχητική άνοδο υπερεθνικιστικών και ακροδεξιών κομμάτων.

Πολλά είναι σαφώς πιο φιλικά διακείμενα προς το Κρεμλίνο και λιγότερο προς το ΝΑΤΟ.

Τα «ηνία» της εκ περιτροπής προεδρίας της ΕΕ εν τω μεταξύ -που θα λήξει τον Δεκέμβριο, ήτοι μετά τις προεδρικές εκλογές στις ΗΠΑ- κρατά για το δεύτερο εξάμηνο ο απείθαρχος σύμμαχος, Βίκτορ Όρμπαν.

Από την ανάληψη της προεδρίας, δε, μόλις την 1η Ιουλίου, ο Ούγγρος εθνικιστής πρωθυπουργός -και θαυμαστής του Ντόναλντ Τραμπ- έχει αποδυθεί σε μια αυτόκλητη «αποστολή ειρήνης», όπως την ονομάζει.

Περιοδεύοντας μεταξύ Κιέβου, Μόσχας και Πεκίνου, έχει εξοργίσει έτι περαιτέρω τις μετεκλογικά ακόμη «ακέφαλες» Βρυξέλλες.

Αυτά, ενώ ο πόλεμος στην Ουκρανία θα αποτελέσει από τα βασικά θέματα της συνόδου.

Παρά την επιμονή του Κιέβου και την προθυμία ορισμένων κρατών της ανατολικής Ευρώπης, η ένταξη της εμπόλεμης χώρας στο ΝΑΤΟ είναι εκτός συζήτησης και ατζέντας.

Ως μεσοβέζικη λύση έχει βρεθεί η φόρμουλα των διμερών συμφωνιών ασφάλειας με την Ουκρανία, ενόσω η παροχή της δυτικής βοήθειας συνεχίζεται πια μετ’ εμποδίων, σε πόρους και σε όπλα.

Αλλά η σύνοδος έχει πλέον έναν «ελέφαντα στο δωμάτιο»: τον Ντόναλντ Τραμπ.

Ο Ρεπουμπλικανός προεδρικός υποψήφιος, Ντόναλντ Τραμπ, σε προεκλογική συγκέντρωση (REUTERS/Jonathan Drake)

Φοβού τον Τραμπ

Γνωστός για τις θέσεις του από την πρώτη προεδρική θητεία του, ο επίδοξος επόμενος Ρεπουμπλικανός πρόεδρος των ΗΠΑ ήδη ζητά από τους Ευρωπαίους συμμάχους να βάλουν το χέρι ακόμη βαθύτερα στην τσέπη για τις αμυντικές δαπάνες τους.

Απειλεί ακόμη και να βγάλει τις ΗΠΑ από το ΝΑΤΟ.

Υποστηρίζει ότι μπορεί να τελειώσει τον πόλεμο στην Ουκρανία «μέσα σε 24 ώρες», χωρίς να διευκρινίζει πώς.

Όλοι πάντως στο δυτικό στρατόπεδο φοβούνται ότι, σε περίπτωση επανεκλογής του στον Λευκό Οίκο, ο Τραμπ θα διακόψει την αμερικανική στρατιωτική βοήθεια στο Κίεβο, «παγώνοντας» τη σύγκρουση, με σιωπηρή αποδοχή της εδραίωσης του ρωσικού ελέγχου στα κατεχόμενα ουκρανικά εδάφη.

Ως εκ τούτου, στο «τραπέζι» της συνόδου είναι μεταξύ άλλων η διασφάλιση της συνέχισης, τουλάχιστον μεσοπρόθεσμα, της στήριξης της Ουκρανίας.

Τουλάχιστον μέχρι να έρθει η ώρα των ειρηνευτικών διαπραγματεύσεων, με την προσμονή ότι το Κίεβο θα μπορεί να έχει τότε το πάνω χέρι.

Όχι τυχαία, πάντως, πολλοί στην Ευρώπη κάνουν πλέον σχέδια έκτακτης ανάγκης για μια νέα προεδρία Τραμπ, που θεωρείται σίγουρο ότι θα διαταράξει τη συμμαχική ενότητα.

Όμως ήδη οι πολιτικές αντιξοότητες και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού περιπλέκουν την ατζέντα της συνόδου.

Πολλώ μάλλον όταν στο επίκεντρο της κρίσης βρίσκονται δύο πυρηνικές δυνάμεις του ΝΑΤΟ, οι ΗΠΑ και η Γαλλία, την ώρα δε που το Κρεμλίνο κλιμακώνει τις πυρηνικές του απειλές.

Σε καθησυχαστικούς τόνους, το μότο του απερχόμενου Γενικού Γραμματέα της Συμμαχίας, Γενς Στόλτενμπεργκ, είναι ότι το ΝΑΤΟ έχει επιβιώσει πολλών κρίσεων τα τελευταία 75 χρόνια.

Προφανώς τώρα επενδύονται πολλά στον διάδοχό του, τον Ολλανδό Μαρκ Ρούτε, που αναλαμβάνει από τον Οκτώβριο επίσημα καθήκοντα, με διαφημιζόμενα βασικά ατού του την αμεσότητα, τη ρεαλιστική προσέγγιση και τη μεσολαβητική δεινότητα για συμβιβασμούς.

Ήταν άλλωστε αυτή η στάση, για την οποία απέκτησε κατά την επεισοδιακή νατοϊκή σύνοδο του 2018 -ων τότε πρωθυπουργός της Ολλανδίας- το παρατσούκλι «ο γητευτής του Τραμπ».

«Ανίατη παρακμή»

Όμως τώρα, εν έτει 2024, τα πράγματα έχουν αλλάξει, με αυξανόμενες γεωπολιτικές προκλήσεις και το παγκόσμιο σκηνικό σε αναδιάταξη.

Έτσι δε όπως εξελίσσεται η προεκλογική εκστρατεία στις ΗΠΑ, παρατηρεί σε ανάρτηση στο Χ ο καθηγητής στη Σχολή Προηγμένων Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστημίου Johns Hopkins, Σεργκέι Ρατσένκο, «δυσφημεί περισσότερο την αμερικανική δημοκρατία, από όσο θα μπορούσαν να ελπίζουν ο [Ρώσος πρόεδρος] Πούτιν και ο [Κινέζος πρόεδρος] Σι Τζινπίνγκ».

«Ανησυχώ για την εικόνα που προβάλλεται προς τα έξω», επισημαίνει.

«Δεν είναι μια εικόνα ηγεσίας. Είναι μια εικόνα ανίατης παρακμής».